Читать онлайн книгу "Առաքյալը"

Ф±ХјХЎЦ„ХµХЎХ¬ХЁ
Х„ХёЦ‚ЦЂХЎЦЃХЎХ¶


Առաքյալ – վեպում հիմնականում ռեալիստորեն պատկերելով իրականությունը՝ Մուրացանը գյուղում գործելու առաքելությունը դնում է նյութական կարիքից ազատ բուրժուական ինտելիգենցիայի վրա. բայց միաժաման իբրեւ ռեալիստ ցույց է տալիս, որ դա անհնար է, այդ ինտելիգենցիան ընդունակ չէ նման անձնազոհության: “Առաքյալը” վեպում եւս նկատելի է նարոդնիկական հայացքների ազդեցություն` ինտելիգենցիայի դեպի գյուղ գնալը, անհատի դերի գերագնահատումը, գյուղը քաղաքից պատնեշելու, քաղաքին հակադրելու տենդենցը: “Առաքյալ”-ում հիմնականում հաղթանակեց Մուրացանի ռեալիզմը, Չիբուխլուի պատկերում, ինչպես արեւը մի կաթիլ ջրում, արտացոլված է անսահման կարիքի ու հետամնացության մեջ գտնվող հայ գյուղի պատկերը: Վեպում Մուրացանը կերտել է բազմաթիվ տիպեր: Պետրոս Կամսարյանը կերտել է բազմաթիվ տիպեր: Պետրոս Կամսարյանը, նրա մայրը, Մոսին, Սային, Խոջան, Պետին, տեր Վանին ունեն ռեալիստական նկարագրեր:





Х„ХёЦ‚ЦЂХЎЦЃХЎХ¶

Ф±ХјХЎЦ„ХµХЎХ¬ХЁ





Ф±


Х•Х¤ХЁ ХґХҐХІХґ Х§ЦЂ Ц‡ ХїХЎЦ„ХёЦ‚ХЇ, ХҐЦЂХЇХ«Х¶Ц„ХЁ ХєХЎЦЂХ¦ Ц‡ ХЎХЅХїХІХЎХ¦ХЎЦЂХ¤: ХЏХ¶ХҐЦЂХ« Х¶ХҐЦЂХЅ Х№Х§ЦЂ ХЈЦЂХЎХѕХёЦ‚Хґ ХґХЎЦЂХ¤ХЇХЎХ¶ЦЃ, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХЄХёХІХёХѕХёЦ‚ЦЂХ¤ХЁ Х¬ЦЃХѕХЎХ® Х§ЦЂ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅХЁ Ц‡ Х¦ХўХёХЅХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЅХЎХ¬ХЎХ® ХґХЎХµХ©ХҐЦЂХ« ХѕЦЂХЎ, ХЇХЎХґ Х¶ХёЦЂ ХЇХЎХ¶ХЎХ№ХёХІ Х®ХЎХјХёЦ‚ХІХ«Х¶ХҐЦЂХёЦ‚Хґ: Х‡ХЎХјХЎХЈХёЦ‚ХµХ¶ Х¬ХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХЁ, ХёЦЂ Х¶ХёЦЂ Х§ЦЂ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХґХ©Х¶ХЎЦЃХёХІ Х°ХёЦЂХ«Х¦ХёХ¶ХёЦ‚Хґ, Х­ХёХЅХїХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ, Х¬ХёЦ‚ХЅХ¶ХЇХЎ ХЈХ«Х·ХҐЦЂ: Ф±ХµХ¤ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ ЦѓХёХІХёЦЃХ¶ХҐЦЂХёЦ‚Хґ ХЎХ» ХёЦ‚ Х±ХЎХ­ ХЅХ¬ХЎЦЃХёХІ ХЇХЎХјЦ„ХҐЦЂХ« Х©ХѕХ«Х¶ Х°ХҐХїХ¦Х°ХҐХїХҐ ХЎХѕХҐХ¬ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Ц‡ ХЎХµХ¶ Х¤ХҐХЅХєХЎХЇХ¶ХҐЦЂХЁ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХґХҐХ» Х­Х¶ХЎХґЦ„ХёХѕ Х®ХЎХ®ХЇХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х°ХҐХјХЎХѕХёЦЂ Х¦ХўХёХЅХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ« Х­ХёЦЂХ°ЦЂХ¤ХЎХѕХёЦЂ Х°ХЎХіХЎХ­ХёЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХ«Х¶: Ф±ХµХ¤ХєХ«ХЅХёХѕ Х¤ЦЂХЅХ« ХЎХІХґХёЦ‚ХЇХЁ ХЈХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ХЅХЎХЅХїХЇХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Ц‡ ХЇХҐХ¶Х¤ХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХїХ«ЦЂХёЦ‚Хґ ХЎХґХҐХ¶ ХїХҐХІ:

Х„Х«ХЎХµХ¶ Х®ХҐЦЂХёЦ‚ХЇ ЦѓХ«Х¬Х«ХЅХёЦѓХЎХ¶, ХЇХЎХґ ХЈХҐХІХҐЦЃХЇХёЦ‚Х°ХёЦ‚ЦЃ ХґХҐЦЂХЄХѕХЎХ® ХЅХ«ЦЂХЎХ°ХЎЦЂХЁ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§Х«Х¶ ХЎХµХ¤ХєХ«ХЅХ« ХЎХ­ХёЦЂХЄХҐХ¬Х« ХҐЦЂХҐХЇХёХµХ«Х¶ ЦѓХЎХЇХѕХҐХ¬ ХїХЎХ¶ Х­ХёЦЂХ·ХҐЦЂХёЦ‚Хґ Ц‡ ХґХїХЎХ®ХҐХ¬ ХґХ«Х¶ХЁ` ХЎХ·Х­ХЎЦЂХ°Х« ХёЦ‚Х¶ХЎХµХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Ц‡ ХґХµХёЦ‚ХЅХЁ` ХµХёЦ‚ЦЂ ХѕХ·ХїХ« Х®ХЎХ¶ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХѕЦЂХЎ: ФІХЎХµЦЃ ХЇХµХЎХ¶Ц„Х« ХЎЦЂХЄХҐЦ„ХЁ ХґХҐХ®ХЎХЈЦЂХҐХ¬ ХЈХ«ХїЦЃХёХІ ХґХЎЦЂХ¤ХЁ, ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ ХҐХ©ХҐ Х¤ХЎ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ Х§ЦЂ ХЇХЎХґ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХёЦ‚Х°Х«, Х№Х§ЦЂ ХЇХЎЦЂХёХІ ХЎХµХ¤ХєХ«ХЅХ« ХЈЦЂХЎХѕХ«Х№ ХЄХЎХґХҐЦЂХ«Х¶ Х№ХЈХїХ¶ХѕХ«Х¬ Х¦ХўХёХЅХ¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХ« ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХ¶ХёЦ‚ЦЂ ХЄХ­ХёЦЂХ« ХґХҐХ»:

ХЌХЎХЇХЎХµХ¶ ХЎЦЂХ«Х› ХїХҐХ›ХЅ, ХёЦЂ Х°ХҐХ¶ЦЃ ХЎХµХ¤ХєХ«ХЅХ« ХґХ« ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ` Х¶ХҐЦЂЦ„Х«Х¶ Х°ХЎЦЂХЇХ« ХґХ« ЦЃХЎХ®ХёЦ‚Х¶, ХўХЎХµЦЃ Ц‡ ХЁХ¶Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХЇ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХ« ХґХҐХ» ХЄХёХІХёХѕХѕХЎХ® Х§Х«Х¶ ХґХ« Х­ХёЦ‚ХґХў ХЎХ·Х­ХёЦ‚ХµХЄ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂ,ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х№Х§Х«Х¶ ХґХїХЎХ®ХёЦ‚Хґ ХёХ№ Х¶ХёЦЂХҐХЇ ХЈХЎЦЂХ¶ХЎХ¶, ХёХ№ ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х¶ Х¬ХёЦ‚ХЅХ¶Х« Ц‡ ХёХ№ ХіХҐХґХҐХ¬Х«Ц„Х¶ХҐЦЂХёЦ‚Хґ Х¦ХўХёХЅХ¶ХёХІ ХЈХҐХІХҐЦЃХЇХёЦ‚Х°Х«Х¶ХҐЦЂХ« ХґХЎХЅХ«Х¶: Х†ЦЂХЎХ¶Ц„ Х¦ХўХЎХІХѕХЎХ® Х§Х«Х¶ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХЎЦЂХЄХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ, ХЇХЎХґ Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ Х«ЦЂХҐХ¶Ц„ ХЇХЎХЅХҐХ«Х¶` В«ХЎХ¦Х¶ХѕХЎХЇХЎХ¶В» ХЈХёЦЂХ®ХёХѕ: ФґЦЂХЎХ¶Ц„ Х°ХЎХµ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХ¶ХҐЦЂ Х§Х«Х¶` Х°ХЎХґХЎХ¬ХЅХЎЦЂХЎХ¶Х« ХЇХЎХґ ХЎХµХ¬ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХЈХёЦ‚ХµХ¶ Х¤ХєЦЂХёЦЃХ¶ХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ ХЇХёЦ‚ЦЂХЅХҐЦЂХ«ЦЃ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х°ХЎХіХЎХ­ ХЄХёХІХёХѕХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЎХµХ¤ХїХҐХІ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ Х°ХҐХї ХїХҐХЅХ¶ХѕХҐХ¬ХёЦ‚, ХґХїХҐЦЂХґХЎХєХҐХЅ Х¦ЦЂХёЦ‚ЦЃХҐХ¬ХёЦ‚, ХґХЎХµЦЂХҐХ¶Х« Х¬ХҐХ¦ХѕХёХѕ ХЇХЎЦЂХ¤ХЎХ¬ХёЦ‚, ХЇХЎХґ Х°ХҐХјХЎХѕХёЦЂ Х°ХЎХµЦЂХҐХ¶Х«Ц„Х«ЦЃ ХЅХїХЎЦЃХѕХЎХ® Х¶ХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃХ°ХЎХІХёЦЂХІХҐХ¬ХёЦ‚, ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Х§Х¬ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ЦЃХЎХѕХҐЦЂХ« ХґХЎХЅХ«Х¶ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ ХЇХЎЦЂХ®Х«Ц„ ХЇХЎХґ Х­ХёЦЂХ°ХёЦ‚ЦЂХ¤ Х°ХЎЦЂЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚:

Ф±ХµХ¤ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХёЦ‚Хґ ХЇХЎХµХ«Х¶ Ц‡ ХёЦ‚ЦЂХ«Х· Х°ХЎХµ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХ¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЎХ¦ХЎХї ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХЁ ХїХ¶Ц…ЦЂХ«Х¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЎХµХ¬ ХЇХҐЦЂХє: Х€ХґХЎХ¶Ц„ ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х№ХЎЦѓХҐХ¬ ЦѓХёХІХёЦЃХ¶ХҐЦЂХЁ, ХЎХ·Х­ХЎЦЂХ°Х« Х№ХЎЦЂ ХёЦ‚ ХўХЎЦЂХ«Х¶ ХЎХµХ¤ ХїХҐХІХҐЦЂХёЦ‚Хґ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХёЦ‚ХЅХёЦ‚ХґХ¶ХЎХЅХ«ЦЂХҐХ¬ХёЦ‚ Х¶ХєХЎХїХЎХЇХёХѕ ХёХґХЎХ¶Ц„ Х¦ХўХЎХІХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЅХёХѕХёЦЂХЎХЇХЎХ¶ Х©ХІХ©ХЎХ­ХЎХІХёХѕ` ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХ« Х±ХЎХ¶Х±ЦЂХёЦ‚ХµХ©ХЁ ХґХҐХІХґХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ. ХёЦ‚ЦЂХ«Х·Х¶ХҐЦЂХ¶ ХЎХµЦЃХҐХ¬ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х°ХЎЦЂХёЦ‚ХЅХї ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„Х¶ХҐЦЂХ«Х¶` Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХїХ«ЦЂХёЦ‚Х°Х«Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х¦ХўХЎХІХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ ХЇХЎХґ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ ХЈЦЂХЎХѕХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХёЦ‚ХЅХёХѕ Ц‡ ХҐЦЂХў Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х№Х§ЦЂ Х°ХЎХ»ХёХІХѕХёЦ‚Хґ ХёХ№ ХґХ«Х¶ХЁ Ц‡ ХёХ№ ХґХµХёЦ‚ХЅХЁ, Х·ХЎХїХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х°ХЎХґХҐХІ ХЁХ¶Х©ЦЂХ«Ц„ ХѕХЎХµХҐХ¬ХҐХ¬ХёХѕ: Х„Х« ХґХЎХЅХ¶ Х§Х¬ Х§ХєХ«ХЇХёЦ‚ЦЂХµХЎХ¶ ЦѓХ«Х¬Х«ХЅХёЦѓХЎХµХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х°ХҐХїЦ‡ХҐХ¬ХёХѕ` ХЎХ¦ХЎХї ХЄХЎХґХҐЦЂХЁ Х¶ХѕХ«ЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х°ХЎХіХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶` ХЎХІХ»Х«ХЇХ¶ХҐЦЂХ« ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶, ХґХїХЎХ®ХҐХ¬ХёХѕ Х©ХҐ` ХЎХµХ¤ХєХ«ХЅХёХѕ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х¬ХЎХѕ Х§ Х®ХЎХјХЎХµХёЦ‚Хґ ХґХЎЦЂХ¤ ХЎЦЂХЎЦЂХЎХ®Х« Х«ХЅХЇХЎХЇХЎХ¶ ХЇХёХ№ХґХЎХ¶:

ФІХЎХµЦЃ Х¶ХҐЦЂЦ„Х¶ХЎХ°ХЎЦЂХЇХ« ЦЃХЎХ®ХёЦ‚Х¶ ХЎХјХЎХЅХїХЎХІХёХѕ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХёЦ‚Хґ ХЄХёХІХёХѕХѕХЎХ®Х¶ХҐЦЂХЁ Х№Х§Х«Х¶ ХєХЎХїХЇХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х°Х«Х·ХµХЎХ¬Х¶ХҐЦЂХ« Х©ХѕХ«Х¶: Х†ЦЂХЎХ¶Ц„ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЎХґХҐХ¶ХЎХЁХ¶ХїХ«ЦЂ ХґХЎХЅХЁ, ХЇХЎХґ ХўХЎХ¶ХЎХЅХїХҐХІХ®ХёЦЂХҐХ¶ ХЎХЅХЎХ®` Х®ХЎХІХ«ХЇХ¶ХҐЦЂХ¶ Х§Х«Х¶, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЇХёХ№ХґХЎХ¶ Х¶Х·ХЎХ¶ХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ ХЁХґХўХјХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХЄХёХІХёХѕХѕХҐХ¬ Х§Х«Х¶ ХЎХµХ¶ХїХҐХІ, Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХЎХЅХЎЦЃХ«Х¶Ц„, Х¬ХЎХѕХЎХЈХёЦ‚ХµХ¶ ХґХ« ХЈХёЦЂХ®ХёХѕ Х¦ХўХЎХІХѕХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ:

ФµХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХµХЅЦ…ЦЂХѕХЎ ХєХЎЦЂХЎХєХґХёЦ‚Х¶Ц„Х« ХЎХјХЎЦЂХЇХЎХ¶ Х¶Х·ХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ Х§ЦЂ Х·ХЎХї ХЇХёХІХґХҐЦЂХ«ЦЃ: Ф±ХµХЅЦ…ЦЂ Ц„Х¶Х¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎХµХ¶ ХЇХЎЦЂЦ‡ХёЦЂ Х°ХЎЦЂЦЃХЁ, Х©ХҐ` Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ ХёХћЦЂХЁ Х«ХћХ¶Х№ХєХҐХЅ ХєХ«ХїХ« ХЈХёЦЂХ®ХҐ ХЇХµХЎХ¶Ц„Х« ХЎХЅХєХЎЦЂХҐХ¦ХЁ ХґХЎХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХїХё:

Ф±ХµХ¤ХєХ«ХЅХ« Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂ, Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ Х°ХЎХµХїХ¶Х« Х§, ЦѓХёЦЂХ±ХѕХЎХ® ХґХЎЦЂХ¤Х«ХЇ Х№ХҐХ¶ ХїХЎХ¬Х«ХЅ Х«ЦЂХЎЦЂ, ХґХ«Х·Хї ХґХїХЎХ®ХҐХ¬ХёХѕ Х©ХҐ` В«ХўХЎХ¶ХЁ ХўХЎХ¶ ЦЃХёЦ‚ХµЦЃ ХЇХїХЎВ». Х«ХЅХЇ ЦѓХёЦЂХ±ХѕХЎХ® Х°ХёХЈЦ‡ХёЦЂХЎХЇХЎХ¶ХЁ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХ¶ХЈХЎХґХЎХЅХёЦ‚Хґ Х§` В«Х•ЦЂ ХЎЦ‚ХёЦ‚ЦЂ ХўХІХ­Х§ Х¦ХўХЎХ¶ Ц‡ ХЈХ«Х·ХҐЦЂ ХЈХ«Х·ХҐЦЂХ« ЦЃХёЦ‚ЦЃХЎХ¶ Х§ Х¦ХЈХ«ХїХёЦ‚Х©Х«Ц‚Х¶В», ХёЦ‚ХЅХїХ« Ц‡ ХҐЦЂХўХҐЦ„ Х­ХёХЅХїХёЦ‚Хґ Х№Х§ ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ: ФІХЎХµЦЃ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХ¶, Х°Хё ХЈХ«ХїХҐЦ„, ХЎХ¶Х±Х¶Х«Х·Х­ХЎХ¶ Х§ ХЎХґХҐХ¶ Х¤ХҐХєЦ„ХёЦ‚Хґ, Х°ХҐХїЦ‡ХЎХєХҐХЅ Ц‡ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§ Х¶ХґХЎХ¶ Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂ Ц„Х¶Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚: Ф±Х¶ЦѓХёЦЂХ±ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ Х§Х¬, ХЎХ¶Х·ХёЦ‚Х·Хї, ХґХ« ХЎЦЂХїХёХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§, ХёЦЂХ«ЦЃ ХґХЎЦЂХ¤Х«ХЇ ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Ц…ХЈХїХѕХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ Х°ХЎХ»ХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў: ФµХѕ Ц„Х«Х№ Х№Х§ ХєХЎХїХЎХ°ХёЦ‚Хґ, ХёЦЂ ХўХЎХ­ХїХ¶ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХЄХєХїХёЦ‚Хґ Х§ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ ХґХїХЎХ®ХҐХ¬ХёЦ‚:

Ф»Х¶Х№Ц‡Х§, ХЎХјХЎХ»ХЎХ¤ЦЂХµХЎХ¬ Х­Х¶Х¤ЦЂХ« ХґХЎХЅХ«Х¶ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х­ХёХЅХҐХ¬ ХёЦ‚ ХѕХ«ХіХҐХ¬ Х§Х«Х¶ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ, ХҐЦЂХў Х¶ХЎХ­ХЎХЈХЎХ°ХЁ, ХёЦЂ ХґХ« ХЎХјХёХІХ», Х¦ХѕХЎЦЂХ©ХЎХ±ХЎХµХ¶ Ц‡ ХЇХёХєХ«Хї ХЎЦЂХїХЎЦ„Х«Х¶ХёХѕ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ Х§ЦЂ, ХёЦ‚ХЄХЈХ«Х¶ Х¦ХЎХ¶ХЈХЎХ°ХЎЦЂХҐХ¬ХёХѕ` ХЄХёХІХёХѕХЎХЇХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ« ХёЦ‚Х·ХЎХ¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХѕЦЂХЎ:

ФґХЎХ°Х¬Х«ХіХёЦ‚Хґ Х¬ХјХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХїХ«ЦЂХҐЦЃ:

– Խնդիրը մենք քննեցինք ամեն կողմից, – ասաց նախագահը, – մինչև անգամ ավելորդ մանրամասնությունների մեջ մտանք. այժմ արդեն ժամանակ է ամփոփելմեր մտքերը, ձևակերպելով այսպես:

Х”ХЎЦЂХїХёЦ‚ХІХЎЦЂХ¶ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ Х¬ХЎЦЂХҐЦЃ ХёЦ‚Х·ХЎХ¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х¶ХЎХ­ХЎХЈХЎХ°Х« Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХЁ ХЈЦЂХ« ХЎХјХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ:

– Մենք որդիք ու անդամներ ենք այնպիսի մի ազգի, – շարունակեց նախագահը, – որ ունի կարիքներ ու ցավեր: Այդ ազգն իրավունքով սպասում է մեզ, յուր հարազատ որդիներին, որովհետև գիտե, որ մենք բարձր ուսում ու կրթություն ստանալով, ձեռք ենք բերում այն ուժը, որով պիտի կարենանք յուր կարիքները լցնել ևցավերը դարմանել: Հետեվապես, մեզ վրա դրվում է սրբազան պարտք` ի դերև չհանել սպասող ազգի հույսն ու ակնկալությունը: Մեզանից յուրաքանչյուրը պիտի համարե իրեն մի պարտապան, որ ունի վճարելիք յուր պարտատիրոջ, այսինքն ազգին, ուստի և մտածե այդ պարտքը վճարելու եղանակի վրա, և վճարե սիրով,համարելով այդ պարտքը ո՛չ թե բեռն ու ծանրություն, այլ յուր սրտին հանգիստ և հոգվույն հաճույք բերող մի գործ: Մի երկու ամիս ևս և մենք կթողնենք այնտաճարները, որոնց հարկերի տակ մեր սրտերում ցանեցին գիտության ու բարվո, ճշմարտի և գեղեցկի լավագույն սերմերը. մի երկու ամիս ևս և մենք կբաժանվինքիրարից, ո՞վ գիտե, գուցե հավիտյան: Արդ, քանի միասին ենք, քանի տեսնում և լսում ենք իրար, ահա՛ խոստանում ենք միմյանց` ընկերի և ուսանողի ազնվագույն խոստումով, որ մեր սրտերում ցանված սերմերը պիտի աճեցնենք կյանքում հիսնապատիկ, հարյուրապատիկ, և այդ սերմերից ելած պտուղները վայելել տանք նախ`այն ազգին ու ժողովրդին, որին պատկանելու պատիվն ունինք և ապա թե դրանից բաժին հանենք մեզ: Չենք որոշում, իհարկե, թե ո՞վ մեզանից ի՞նչ չափով է պարտավոր ծառայել ազգին, բայց հավատում ենք թե մեզանից յուրաքանչյուրը սիրով պիտի լսե այն ձայնը, որ կանչում է` «հունձք» բազում են և մշակք սակաւ…»: Հետևապես և պիտի շտապե դառնալ «մշակ» այդ «հունձերի» համար և աշխատել ու քրտնել ազգի անդաստանում: Խոստանում ենք, որ ոչ ոք մեզանից պիտի ետ քաշվի վատաբար, կամ ասե թե իմ ուժն անկարող է ազգի կարիքները լցնելու, այլ պիտի աշխատե ըստ յուր կարողության, հիշելով այն առածը թե` «ուր կամք կա,այնտեղ կա և ճանապարհ»: Եվ իրավ, եթե ջուրը յուր կաթիլներով ծակում է ապառաժը, մի՞թե մեր կամքը այդ չի կարող անել: «Ամենալավ իմաստությունը հաստատորոշումն է», ասում էր Նապոլեոնը: Եվ ես կարծում եմ, եթե մենք ևս կյանքի մեջ հետեվինք այդ իմաստուն խրատին, անշուշտ կգործենք ավելի հաջողությամբ, քանկարող ենք այժմ երևակայել: Մեր ժողովուրդն, իրավ, կարիքներ շատ ունի և այդ ամենը մենք չենք կարող դարմանել: Բայց եթե այսօր մենք մի մասը դարմանենք ևվաղն ուրիշները մի ուրիշ մասը, և այսպես գործը շարունակվի անընդհատ, կարիքները կդարմանվին կարճ ժամանակում և ցավերը կվերանան անզգայապես:Աշխատող ձեռքը, պարոններ, չի պտրիլ երբեք վարդալիր պարտեզ, այլ կերթա այնտեղ, ուր հողն անմշակ է և դաշտերը խոպան, նա յուր քրտինքը կթափե այդհողում, որպեսզի ապագայում մխիթարվի այն մտքով թե ինքն իրավամբ կրում է արարչի պատկերը, վասնզի կարողացավ «ինչն ստեղծել ոչնչից»: Պատմության մեջ հայտնի բազմաթիվ անձինք նշանավոր են դարձել և ազգերի ու սերունդների սերն ու սիրտը գրավել ոչ այն պատճառով, որ իրենց անձն են սիրել, կամ շահը խնամել,այլ որովհետև նվիրվել են հասարակաց բարվույն, ժողովրդին ու հայրենիքին: Դրանցից շատերը սկսել են գործել ամենաաննպաստ պայմաններում, շարունակ արգելքների ու հալածանքների հանդիպելով. բայց որովհետև ունեցել են հաստատուն կամք, որովհետև անկեղծորեն սիրել են ժողովուրդը, ուստի և հաղթել են ամենարգելքների և ստեղծել աշխարհում հոյակապ գործեր: Մենք էլ, ուրեմն, գործելու ժամանակ առաջնորդ ունենանք պատմության հերոսներին և ինչ աննպաստպայմանում էլ որ սկսենք մեր գործը, հիշենք այն իմաստուն նշանաբանը, որ փորված է եղել մի հին կացնի վրա` «կամ կգտնեմ ճանապարհը և կամ ինքս բաց կանեմ»:Այսպիսի որոշումով գործել ցանկացող մարդուն արգելքը չի վհատեցնիլ, այսպիսի մարդու առաջ ժայռերն անգամ կհալվին…»:

Ф±ХµХЅ ХҐХІХЎХ¶ХЎХЇХёХѕ Х¤ХҐХј ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х­ХёХЅХҐЦЃ Х¶ХЎХ­ХЎХЈХЎХ°ХЁ, ХёЦЂ ХіХҐХґХЎЦЂХЎХ¶Х« Х¶ХЎХ­ХЇХ«Х¶ ХЅХЎХ¶ Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёХѕ ХѕХЎЦЂХЄ Х§ЦЂ Х°ХЎХµ Х¬ХҐХ¦ХѕХёХѕ ХіХЎХј ХЎЦЂХїХЎХЅХЎХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚Х¶, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХҐЦЂХў ХЎХѕХЎЦЂХїХҐЦЃ, ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ ХёХЈЦ‡ХёЦЂХѕХЎХ® Х®ХЎЦѓХЎХ°ХЎЦЂХҐЦЃХ«Х¶ Х¶ЦЂХЎХ¶: Ф±ХєХЎ ХЅХЇХЅХЎХ¶ ХЎХґХҐХ¶ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХЅХЎХѕХёЦЂ Х­ХёХЅХїХёЦ‚ХґХ¶ХҐЦЂ ХЎХ¶ХҐХ¬ ХЎХµХ¶ ХґХЎХЅХ«Х¶ Х©ХҐ` ХЎЦЂХ¤ХЎЦЂЦ‡, ХЇХµХЎХ¶Ц„Х« ХґХҐХ» ХґХїХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХїХё ХєХ«ХїХ« Х¶ХѕХ«ЦЂХѕХ«Х¶ Х°ХЎХЅХЎЦЂХЎХЇХЎЦЃ Х·ХЎХ°Х«Х¶: ФµЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХёХґХЎХ¶Ц„, ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХ¶ХЈХЎХґ, Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЎХєХЎХЈХЎ ХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Х¶ХҐХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х®ЦЂХЎХЈХ«ЦЂХ¶ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХҐЦЃХ«Х¶, ХёХґХЎХ¶Ц„ Х§Х¬ ХЎХµХ¤ Х®ЦЂХЎХЈХ«ЦЂХЁ ХєХЎХЇХЎХЅХЎХѕХёЦЂ ХЈХїХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХЎХѕХҐХ¬Х« ХЁХ¶Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХЇ Х­ХёХЅХїХёЦ‚ХґХ¶ХҐЦЂ ХЎЦЂХ«Х¶: ФіХїХ¶ХѕХҐЦЃХЎХ¶ Х«Х°ХЎЦЂХЇХҐ Ц‡ ХЎХµХ¶ХєХ«ХЅХ«Х¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х°ХЎХґХҐХЅХїХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х­ХёЦ‚ХµХЅ ХїХѕХ«Х¶ Х©ХҐХ› Х®ЦЂХЎХЈХ«ЦЂ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Ц‡ Х©ХҐХ› ХЎХµХ¶ Ц„Х¶Х¶ХЎХ¤ХЎХїХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ:

ФІХЎХµЦЃ ХўХёХ¬ХёЦЂ Х­ХёХЅХёХІХ¶ХҐЦЂХ« ХґХҐХ» ХЎХѕХҐХ¬Х« Х¤ЦЂХЎХЇХЎХ¶ Ц‡ ХЇХ·Х«Хј ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХёХІ Х­ХёХЅХїХёЦ‚ХґХ¶ ХЎЦЂХЎХѕ ХЉХҐХїЦЂХёХЅ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ, ХёЦЂ ХґХ« ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХ¦Хґ Ц‡ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ ХЎЦЂХїХЎЦ„Х«Х¶ХёХѕ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ Х§ЦЂ: ФјХ«Х¶ХҐХ¬ХёХѕ Х°ХЎЦЂХёЦ‚ХЅХїХ« Х¦ХЎХѕХЎХЇ, Х¶ХЎ ХґХ«Ц‡Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХўХЎЦЂХҐХЅХ«ЦЂХї Х§ЦЂ Ц‡ Х¤ХµХёЦ‚ЦЂХЎХ¦ХЈХЎЦЃ, ХЇХЎЦЂХ«Ц„Х« ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ Ц‡ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХЎХЇХЎХ¶ ХЎХ·Х­ХЎХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ ХґХЎХЅХ¶ХЎХЇЦЃХёЦ‚Хґ ХЅХ«ЦЂХёХѕ: ФІХЎХµЦЃ Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёХѕ Х« ХўХ¶ХҐ Х¦ХЈХёЦ‚ХµХ· Ц‡ ХЇХЎЦЂХЈХЎХєХЎХ°, ХЎХґХҐХ¶ Х«Х¶Х№ ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х№ХЎЦѓХёХѕ ХёЦ‚ ХЇХЎХ¶ХёХ¶ХёХѕ: Х†ХёЦ‚ХµХ¶Х«ХЅХЇ Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЇХЎХґ ХЎХ·Х­ХЎХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ ХѕХҐЦЂХЎХўХҐЦЂХµХЎХ¬ ХЈХёЦЂХ®ХҐЦЂХёЦ‚Хґ, Х¶ХЎ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ ХёЦЂХёХ· Х№ХЎЦѓ ХёЦ‚ ХЇХ·Х«Хј: Ф±ХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХЎХ¶Х°ХёХЈХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶, Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ХєХҐХЅ Ц‡ ХЎХґХҐХ¶ Х®ХЎХµЦЂХЎХ°ХҐХІХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶, ХёЦ‚ХЅХїХ« Ц‡ Х­ХёЦ‚ХµХЅ Х§ЦЂ ХїХЎХ¬Х«ХЅ ХЎХµХ¶ХєХ«ХЅХ« ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«ХЅХЇХЎХЇХЎХ¶ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХ« ХїХ«Хє. ХЎХµХЅХ«Х¶Ц„Х¶, Х¬Х«Х¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЎХ¶ЦѓХёЦ‚ХµХ©` ХѕХЎХІХѕХЎ ХєХЎЦЂХїЦ„Х« Х¶ХЇХЎХїХґХЎХґХў, ХЎХ¶Х°ХЎХ·Х«Хѕ` Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Х®ХЎХ­ХЅХҐЦЂХ« ХґХҐХ»,ХЎХ¶ХїХЎЦЂХўХҐЦЂ` Х¤ХҐХєХ« ХЇХЎЦЂХЈ ХёЦ‚ ХЇХЎХ¶ХёХ¶ХЁ, ХґХЎЦ„ЦЂХЎХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ ХіХ·ХїХЎХєХЎХ°ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: ФµХѕ Х©ХҐХєХҐХї ХЎХµХЅ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ Х¶ХЎ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХЅХїХЎЦЃХҐХ¬ Х§ЦЂ ХєХҐХ¤ХЎХ¶Хї ХґХЎХЇХЎХ¶ХёЦ‚Х¶ХЁ,ХЎХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ, ХЎХµХ¤ ХўХЎХ¶Х«ЦЃ Х¶ХЎ Х№Х§ЦЂ ХѕХ«ЦЂХЎХѕХёЦЂХѕХёЦ‚Хґ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ЦѓХёЦЂХ±ХёХѕ ХЈХ«ХїХҐЦЂ, ХёЦЂ ХЎХ¶ХЇХЎЦЂХЈ ХёЦ‚ ХЎХ¶ХЇХЎХ¶ХёХ¶ ХҐХІХЎХ¶ХЎХЇХёХѕ ХЎХєЦЂХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ ХґХ«Х·Хї ХЎХµХ¤ ХЎХ¶ХёЦ‚Х¶ХёХѕ ХҐХ¶ ХґХЇЦЂХїХёЦ‚Хґ ХЇХЎЦЂХЈХЎХєХЎХ° ХґХЎЦЂХ¤ХЇХЎХ¶ЦЃ, ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« Х¤ЦЂХЎХ¶ХёХѕ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Х©ХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х®ХЎХ®ХЇХҐХ¶:

Ф±ХµХЅ Х«ХЅХЇ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХ¶ ХЎХєХ·ХҐЦЃХЎХ¶, ХҐЦЂХў ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХЅХЎХўХЎЦЂ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐЦЃ Х©ХҐ ХёЦЂХёХ·ХҐХ¬ Х§ Ц„Х¶Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Х°ХҐХїХё ХѕХҐЦЂХЎХ¤ХЎХјХ¶ХЎХ¬ Х°ХЎХµЦЂХҐХ¶Х«Ц„ Ц‡ Х«ЦЂХҐХ¶ Х¶ХѕХ«ЦЂХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¦ХЈХЎХЇХ«ЦЃХ¶ХҐЦЂХ« ХЎХґХҐХ¶Х«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЇХЎЦЂХёХї Х¤ХЎХЅХЎХЇХЎЦЂХЈХ«Х¶, ХЎХµХЅХ«Х¶Ц„Х¶` ХґХїХ¶ХҐХ¬ ХЈХµХёЦ‚ХІХЁ Ц‡ ХЎХµХ¶ХїХҐХІ Х°Х«ХґХ¶ХҐХ¬ Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ® ХЈХёЦЂХ®, Х°ХЎХїХЇХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХЎХµХ¤ Х¶ХєХЎХїХЎХЇХ«Х¶`ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎЦЂХёЦ‚ХЅХї Х°ХёЦЂХ«ЦЃ Х«ЦЂХҐХ¶ Х°ХЎХЅХЎХ¶ХҐХ¬Х«Ц„ ХЄХЎХјХЎХ¶ХЈХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

ХЌХЇХ¦ХўХёЦ‚Хґ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ, ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ, Х№Х°ХЎХЅХЇХЎЦЃХЎХ¶ ХЎХµХ¤ Х°ХЎХµХїХЎЦЂХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХ«ХїЦ„ХЁ Ц‡ Х¶ХЎХµХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«ЦЂХЎЦЂ Х°ХЎЦЂЦЃХЎХЇХЎХ¶ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„Х¶ХҐЦЂХёХѕ: ФІХЎХµЦЃ ХҐЦЂХў ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ ХЇЦЂХЇХ¶ХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦЂХёХ·ХёЦ‚ХґХЁ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХґХҐХЇХ«Х¶ Ц‡ Х°ХЎХЅХїХЎХїХЎХєХҐХЅ, Х¶ХҐЦЂЦ„Х¶ХЎХ°ХЎЦЂХЇХ« Х¤ХЎХ°Х¬Х«ХіХЁ Х©Х¶Х¤ХЎЦЃ ХЇХҐЦЃЦЃХҐХ¶ХҐЦЂХ« ХёЦЂХёХїХЁХ¶Х¤ХёХЅХї Х±ХЎХµХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Ц‡ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХёЦ‚ХЄХҐХІ Х±ХҐХјЦ„ХҐЦЂ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎЦЃЦЂХ«Х¶ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х«Х¶ Х¤ХҐХєХ« ХЎХјХЎХЅХїХЎХІХЁ Ц‡ ХЅХЇХЅХЎХ¶ Х·ЦЂХ»ХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ Х¤ХЎХ°Х¬Х«ХіХ« Х·ХёЦ‚ЦЂХ»ХЁ` Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇ В«ХЇХҐЦЃЦЃХҐВ» ХЈХёХјХЎХ¬ХёХѕ Ц‡ В«ХЂХҐЦЂХ«Ц„, ХЁХ¶ХЇХҐЦЂЦ„В» ХҐЦЂХЈХҐХ¬ХёХѕ: Ф±ХІХґХёЦ‚ХЇХЁ Х¤ХЎХ¤ХЎЦЂХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХїХё ХЉХҐХїЦЂХёХЅ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х« Х°ХЎХµХїХЎЦЂХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХѕХҐЦЃ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХ« ХєХЎХ·ХїХёХ¶ХЎХЇХЎХ¶ ХЈХёХѕХҐХЅХїХёХѕ Ц‡ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ Х§Х¬ ХґХёЦ‚Х®ХѕХҐЦЃХЎХѕ ХЎЦЂХ±ХЎХ¶ХЎХЈЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ ХїХҐХїЦЂХЎХЇХЁ:




ФІ


Ф±ХґХЎХј Х§, Ц„Х¶Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХѕХҐЦЂХ»ХЎЦЃХҐХ¬ ХҐХ¶: ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х¶ ХЅХїХЎЦЃХҐХ¬ Х§ ХЎХѕХЎЦЂХїХґХЎХ¶ ХѕХЇХЎХµХЎХЇХЎХ¶: Ф±ХµХЄХґ Х¶ХЎ Х«ЦЂХЎХѕХЎХўХЎХ¶ Х§, ХЇХЎЦЂХёХІ Х§ ХЎХєЦЂХҐХ¬ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХёЦ‚Хґ Ц‡ Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХҐХ¬ Х«ЦЂХҐХ¶ Х°ХЎЦЂХґХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХёХѕ, ХЎХµХЅХ«Х¶Ц„Х¶ ХЇХЎХ°ХЎХѕХёЦЂХҐХ¬ ХґХ« ЦѓХЎХјХЎХѕХёЦЂ ХїХёЦ‚Х¶` Х°ХЎХґХЎХ±ХЎХµХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¶ХёЦ‚ЦЂХў ХіХЎХ·ХЎХЇХ« ХєХЎХ°ХЎХ¶Х»Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХЎХєХЎ ХЁХ¶Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХЇХҐХ¬ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ« Х·ЦЂХ»ХЎХ¶ХЁ,ХЎХµЦЃХҐХ¬ХҐХ¬ ХўХЎЦЂХ±ЦЂ Х¤ХЎХЅХЎХЇХЎЦЂХЈХ« ХЎХ¶Х±ХЎХ¶ЦЃ, ХЇХЎХєХҐЦЂ Х°ХЎХЅХїХЎХїХҐХ¬, Х­Х¶Х¤ЦЂХЎЦЂХЇХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬, Х¤ХЎХїХҐЦЂ ХєХЎХ·ХїХєХЎХ¶ХҐХ¬ Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХЅХЎЦЂХЎХЇХЎХЇХЎХ¶ ХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Х¶ХҐХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў` ХЎХ¶ХёЦ‚Х¶ ХёЦ‚ Х°ХјХ№ХЎХЇ ХѕХЎХЅХїХЎХЇХҐХ¬:

ФІХЎХµЦЃ ХґХ«ХћХ©ХҐ ХЎХµХ¤ ХєХ«ХїХ« Х¬Х«Х¶Х« ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х« ХЇХµХЎХ¶Ц„Х« Х¶ХєХЎХїХЎХЇХЁ: ФµЦЂХўХҐЦ„. Х¶ХЎ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХЎЦЂХЄХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ, ХўХЎЦЂХ±ЦЂ Ц‡ ХЅХёЦ‚ЦЂХў Х¶ХєХЎХїХЎХЇ ХёЦ‚Х¶Х« ХЎХ№Ц„Х« ХЎХјХЎХ». Х¶ХЎ ХЎХµХЄХґ Х«ЦЂХҐХ¶Х№Х§ ХєХЎХїХЇХЎХ¶ХёЦ‚Хґ, Х°ХҐХїЦ‡ХЎХєХҐХЅ, Ц‡ Х№Х§ ХЇХЎЦЂХёХІ Х®ХЎХјХЎХµХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¶Х±Х«Х¶: Х†ХЎ ХєХ«ХїХ« Х¶ХѕХ«ЦЂХѕХ« ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХЇХЎЦЂ ХЎХ¦ХЈХЎХЇХ«ЦЃХ¶ХҐЦЂХ«Х¶, Х·Х«Х¶ХЎХЇХЎХ¶Х«Х¶ ХёЦ‚ ХЈХµХёЦ‚ХІХЎЦЃХёЦ‚Х¶, Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХєХ«ХїХ« Х°ХёХЈХЎ,Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХєХ«ХїХ« ХґХїХЎХ®ХҐХ›:

ФµХѕ ХЎХµХ¤ ХєХ«ХїХ« ХЎХ¶ХҐ ХёХ›Х№ Х©ХҐ Х¶ЦЂХЎ Х°ХЎХґХЎЦЂ, ХёЦЂ Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХЅХЎХўХЎЦЂ Х­ХёХЅХїХЎЦЃХҐХ¬ Х§ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХёХ№, ХЎХµХ¬ ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х«Х¶Ц„Х¶ ХЎХµХ¤ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ ХЅЦЂХїХЎХ¶ЦЃ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЎХґХҐХ¶ХЎХ¶ХЈХЎХґ, ХҐЦЂХў Х­ХёХЅЦ„ Х§ ХҐХІХҐХ¬ ХЎХµХ¤ ХЎХ¦ХЈХЎХЇХ«ЦЃХ¶ХҐЦЂХ« ХґХЎХЅХ«Х¶, ХµХёЦ‚ЦЂ ХЅХ«ЦЂХїХЁ Х©ХёЦ‚Х¶Х¤ Х§ ХЎХјХҐХ¬ Ц‡ Х©ХјХҐХ¬ Х¤ХҐХєХ« Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х«Х¶Ц„ХЁ ХґХ«Х·Хї ХґХ« ХЎХјХЎХ¶Х±Х«Х¶ ХЅХҐЦЂ, ХґХ« Х©ХЎЦ„ХёЦ‚Х¶ ХЈХёЦЂХёХѕ Х§ ХїХЎХ®ХҐХ¬ Х¤ХҐХєХ« ХЎХµХ¤ Х°ХҐХјХЎХѕХёЦЂ ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ: ФµХѕ Х©ХҐХєХҐХї ХЎХ¶Х±ХЎХґХў Х№Х§ ХїХҐХЅХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ, ХўХЎХµЦЃ ХґХ«Х·Хї Х¬ХЅХҐХ¬ ХёЦ‚ ХЇХЎЦЂХ¤ХЎЦЃХҐХ¬ Х§ Х©ХҐ` ХўХЎЦЂХ« ХґХЎЦЂХ¤Х«ХЇ ХҐХ¶, ХЎХ¦Х¶Х«Хѕ Ц‡ ХЎХ·Х­ХЎХїХЎХЅХҐЦЂ, Х©ХҐ ХЅХҐЦѓХЎХЇХЎХ¶ Х·ХЎХ°Х« Х°ХЎХґХЎЦЂ ХёХ№ ХёЦ„Х« Х№ХҐХ¶ ХѕХ¶ХЎХЅХёЦ‚Хґ, ХЎХµХ¬ ХЎХєЦЂХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХіХЎХЇХЎХїХ« ХЎЦЂХ¤ХЎЦЂ Ц„ЦЂХїХ«Х¶Ц„ХёХѕ: ФІХЎХµЦЃ Х©ХҐ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХїХЈХҐХї ХҐХ¶ Ц‡ ХЎХ¶ХёЦ‚ХЅХёЦ‚Хґ, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХґХ¶ХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ ХЎХ¶Х¦ХёЦЂ` ХЎХ·Х­ХЎЦЂХ°Х« Х№ХЎЦЂХ«Ц„Х¶ХҐЦЂХ« ХЎХјХЎХ», ХёЦЂХёХѕ Ц‡ ХґХ« ХЇХёХІХґХ«ЦЃ ХўХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ Х§ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х¦ЦЂХЇХёЦ‚Хґ, Х«ХЅХЇ ХґХµХёЦ‚ХЅ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х№ХЎЦЂ ХґХЎЦЂХ¤Х«ХЇХ¶ ХҐХ¶ ХЇХҐХІХҐЦ„ХёЦ‚Хґ, ХЎХµХ¤ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ Х§Х¬ Х¶ХЎ ХѕХЎЦЂХёЦ‚Хґ Х§ Х¤ХЎХјХ¶ ХёЦ‚ Х№ХЎЦЂЦ„ХЎХ·ХЇХµХЎХ¶Ц„ Ц‡ ХґХ¶ХёЦ‚Хґ ХЇХЎЦЂХёХї ХўХЎЦЂХ« ХґХЎЦЂХ¤ХЇХЎХ¶ЦЃ Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶: ФІХЎХµЦЃ ХґХ«Ц‡Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х¶ХЎ Х¬ХЅХҐХ¬ ХёЦ‚ ХЇХЎЦЂХ¤ХЎЦЃХҐХ¬ Х§ Ц‡ ХЎХµХ¶, Х©ХҐ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХµХ¤ ХЎХ¦ХЈХЎХЇХ«ЦЃХ¶ХҐЦЂХЁ ХЇХЎЦЂХёХІ ХҐХ¶ ХЎХ¦ХЎХїХѕХҐХ¬ ХЇХµХЎХ¶Ц„Х« Х¤ХЎХјХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Ц‡ Х°ХЎХЅХ¶ХҐХ¬ ХґХ« Ц…ЦЂ ХҐЦЂХ»ХЎХ¶Х«ХЇ Х¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶, ХҐХ©ХҐ Х­ХҐХ¬ХёЦ„ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­Х¶ХҐЦЂХЁ ХґХїХЎХ®ХҐХ¶ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХґХЎХЅХ«Х¶ Ц‡ ХЇХЎЦЂХёХІ Х±ХҐХјЦ„ХҐЦЂХ¶ ХЎХ»ХЎХЇЦЃХҐХ¶ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХ·Х­ХЎХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶:

ФµХѕ ХЎХ°ХЎХ› ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х¶ ХёЦ‚Х¶Х« Х©ХҐХ› Х­ХҐХ¬ХёЦ„ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­ Ц‡ Х©ХҐХ› ХЇХЎЦЂХёХІ Х±ХҐХјЦ„ХҐЦЂ. Х«Х¶Х№ХёХћЦ‚, ХёЦ‚ЦЂХҐХґХ¶, Х№ХҐЦЂХ©ХЎ Х№ХёЦЂХёХ¶ХҐ ХЎХµХ¤ ХЅХ«ЦЂХҐХ¬Х« ХЎХ¦ХЈХЎХЇХ«ЦЃХ¶ХҐЦЂХ«Х¶, Х№ХЎХєЦЂХҐ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХҐХї, Х№ХЅХёХѕХёЦЂХҐЦЃХ¶ХҐ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Х¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХўХЎЦЂХѕХёЦ„ХҐХ¬ХёЦ‚ Ц‡ ХґХЎЦЂХ¤ХЎХѕХЎХµХҐХ¬ ХЇХҐЦЂХєХёХѕ ХЎХєЦЂХҐХ¬ХёЦ‚ ХҐХІХЎХ¶ХЎХЇХЁ:

Այս մտածությունները ոգևորում էին երիտասարդ իրավաբանին, այն երկար ճանապարհին, որ հյուսիսից տանում էր նրան հարավ: Այդտեղ նա շարունակ ծրագիրներ էր կազմում յուր ապագա գործունեության համար և նրանցով հիանում: Այդ ծրագիրների մեջ մտնում էին նախ գյուղական հասարակության իրավունքների պաշտպանությունը, որ արդեն վերաբերում էր յուր մասնագիտության և ամփոփում յուր մեջ գյուղացու կալվածները հափշտակությունից ազատելու,հարկահանության ժամանակ տեղի ունեցող անարդարություններն արգելելու, գյուղացուց հաճախ անտեղի կերպով պահանջվող կոռն ու ձրի մշակությունը մերժել տալու և պաշտոնի մեջ, ի վնաս գյուղացու զեղծումներ կատարող և արդարադատության աչքից խուսափող պաշտոնյաների արարքը մերկացնելու կարևոր խնդիրները. երկրորդ` լուսավորության գործի հիմնադրությունը, որ կայանում էր կանոնավոր դպրոցներ հաստատելու, գեղջուկ մանուկներին ձրի ուսում մատակարարելու, մանկական – ժողովրդական գրադարան հիմնելու և հասակավոր գյուղացիներին ազատ ժամերում և, մանավանդ, ձմեռ ժամանակ օդաներում,կամ եկեղեցիներում դասեր խոսելու և աշխարհի չար ու բարիի հետ նրանց ծանոթացնելու մեջ, երրորդ` գյուղացու տնտեսական դրության բարվոքումն, որ կախումնուներ նրա երկրագործական, այգեպանական, անասնապահական, հավաբուծական և այլ այսպիսի աշխատությունները կանոնավորելուց, իսկ այդ նպատակինհասնելու համար պետք է սովորեցնել գեղջուկին գիտության մշակած ձևերով տնկելու և պատվաստելու, հերկելու և ցանելու, հնձելու և կալսելու, անասուն, հավ և մեղու դարմանելու, պարտեզ ու բանջարանոց մշակելու դյուրին եղանակները: Տնտեսական դրությունը բարվոքելուն էր վերաբերում նաև փոխատու գանձարանհիմնելու դիտավորությունը, որ եթե հաջողեր նրան իրագործել, դրանով ոչ միայն վաշխառությունը կհալածվեր գյուղերից, այլև կստեղծվեր բարության մի գործ, որ կօգներ գյուղացուն յուր աշխատությունն ու արդյունքը ոչ թե կեղեքիչների ձեռքը, այլ յուր հարկի տակ ժողովելու:

Բոլոր այս ծրագիրներն այնքան ընդարձակ էին, որ նույնիսկ նրանց համառոտ կազմությունը խլեց Կամսարյանի` Մոսկվայից մինչև Կովկաս հասնելու միջոցումունեցած ազատ ժամերը: Եվ երբ նա վերջին անգամ նայեց յուր note – երի տետրին և տեսավ նրա ծայրեիծայր լիքը յուր ապագա գործունեության վերաբերյալդիտողություններով, զգաց յուր սրտում մի թաքուն ուրախություն, որ բխում էր երբևիցե «առաքյալի» փառք ու հռչակ ստանալու հաստատուն հույսից:

ХЋХҐЦЂХ»ХЎХєХҐХЅ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ Х°ХЎХЅХЎХѕ Ф№Х«Ц†Х¬Х«ХЅ: ХЂХЎЦЂХЇ Х№ХЇХЎ Х¶ХЇХЎЦЂХЎХЈЦЂХҐХ¬ХёЦ‚ ХЎХµХ¶ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХёЦЂХ«Х¶ Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХєХҐЦЃ Х¶ХЎ Х°ХёЦЂ ХїХЎХ¶ХЁ: Ф±ХґХҐХ¶Ц„Х¤ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХЈХ«ХїХҐЦ„ Х©ХҐ ХєХЎХ¶Х¤Х­ХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ ХѕХҐЦЂХЎХ¤ХЎЦЂХ±ХёХІ ХёЦЂХ¤ХёЦ‚Х¶ Х«ХћХ¶Х№ХєХҐХЅ ХҐХ¶ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХёЦ‚Хґ ХЇХЎЦЂХёХїХЎХЇХҐХ¦ Х®Х¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ, ХЇХЎХґ Х¶ХёЦЂХЎХїХ« Ц„ХёЦ‚ХµЦЂХҐЦЂХ¶ ХёЦ‚ ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ: Х€ЦЂЦ„ХЎХ›Х¶ Х»ХҐЦЂХґ Х°ХЎХґХўХёЦ‚ХµЦЂХ¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХєХ«ХЅХ«Х›ХЈЦЂХЇХЎХ­ХЎХјХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶, Х­ХЎХ¶Х¤ХЎХІХЎХїХЎХ¶Ц„, ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЎЦЂЦЃХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂ Ц‡ ХЎХєХЎ Х«Х¶Х№ХєХ«ХЅХ«Х› Ц„ХЎХІЦЃЦЂ ХёЦ‚ ХҐЦЂХ»ХЎХ¶Х«ХЇ ХЄХєХ«ХїХ¶ХҐЦЂ Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ Х¶ХёЦЂХҐХЇХ«Х¶: ФµХ©ХҐ Х¤ЦЂХЎ ХѕЦЂХЎХ¶ Х§Х¬ХЎХѕХҐХ¬ХЎЦЃХ¶ХҐХ¶Ц„ ХЎХµХ¶, ХёЦЂ ХЎХµХ¤ ХўХёХ¬ХёЦЂХЁ ХїХҐХІХ« Х§ЦЂ ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХёЦ‚Хґ ХґХ« Х°ХЎЦЂХёЦ‚ХЅХї ХїХЎХ¶ ХґХҐХ», ХёЦ‚ЦЂ ХґХҐХ® Х©ХҐ ЦѓХёЦ„ЦЂ, ХЎХІХ»Х«ХЇ Х©ХҐ ХїХІХЎ Х№ХЈХ«ХїХҐХ«Х¶ Х©ХҐ Х«ХћХ¶Х№ Х§ ХЇХЎЦЂХёХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХёЦЂ ХЎХІЦ„ХЎХїХ« ХїХЎХ¶ХґХҐХ» ХµХёЦ‚ЦЂ Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х¦ХЈХЎХ¬ Х§ ХїХЎХ¬Х«ХЅ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶Х«ХЅХЇ ХЎХµХ¶ ХѕХЎХµЦЂХЇХµХЎХ¶Х«Х¶, ХҐЦЂХў ХґХЎХµЦЂХЁ ХёХІХ»ХЎХЈХёЦ‚ЦЂХёЦ‚Хґ Х§ ХєХЎХ¶Х¤Х­ХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ ХѕХҐЦЂХЎХ¤ХЎЦЂХ±ХёХІ ХёЦЂХ¤ХёЦ‚Х¶, ХёЦЂ Х°ХЎХіХЎХ­ ЦЃЦЂХїХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ Х°ХЎХґХўХёЦ‚ХµЦЂХ« Х»ХҐЦЂХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ Х·ХёЦ‚ЦЂХ©ХҐЦЂХ« ХѕЦЂХЎ ХЄХєХ«ХїХЁ ХЅХЎХјХҐЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ, ХЎХµХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХЇХ°ХЎХЅХЇХЎЦЃХѕХ« Х©ХҐ ХёЦЂХєХ«ХЅХ«Х› ХҐЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х§ЦЂ Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХѕХЎХ® Х¶ХёЦЂХЎХѕХЎЦЂХї, ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ ХЎЦЂХїХЎЦ„Х«Х¶ХёХѕ Ц‡ Х¤ХҐХј ХЎХґХҐХ¶Ц„Х«Х¶ ХЅХ«ЦЂХҐХ¬Х« ХЉХҐХїЦЂХёХЅ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ:

Ф№ХёХІХ¶ХҐХ¶Ц„ ХёЦ‚ЦЂХҐХґХ¶ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х¦ХѕХЎЦЂХіХЎХ¶ХЎХ¬ ХЎХјХЎХµХЄХґ ХµХёЦ‚ЦЂХЎХµХ«Х¶Х¶ХҐЦЂХ« Х°ХҐХї:




Фі


Ф±Х¶ЦЃХЎХѕ ХґХ« Х·ХЎХўХЎХ© Ц‡ ХЎХµХ¤ ХґХ«Х»ХёЦЃХ«Х¶ Х­ХёХЅЦ„ ХёЦ‚ Х¦ЦЂХёЦ‚ЦЃ Х№ХҐХІХЎХ¶ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х« ХЅХЇХЅХҐХ¬Х«Ц„ ХєХЎЦЂХЎХєХґХёЦ‚Х¶Ц„Х« ХґХЎХЅХ«Х¶, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЎХґХҐХ¶Ц„Х« Х°ХЎХґХЎЦЂ Х§Х¬ ХєХЎЦЂХ¦ Х§ЦЂ Х©ХҐ Х«Х¶Х№ХёХћХѕ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§ Х¦ХўХЎХІХѕХҐХ¬ ХґХ« ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ Х«ЦЂХЎХѕХЎХўХЎХ¶: Х†ЦЂХЎ ХЎХјХЎХ» ХўХЎЦЃ Х§Х«Х¶ Х©ХҐХ› ХєХҐХїХЎХЇХЎХ¶ ХєХЎХ·ХїХёХ¶Х¶ХҐЦЂХ« Ц‡ Х©ХҐХ› ХґХЎХЅХ¶ХЎХѕХёЦЂ ХєХЎЦЂХЎХєХґХёЦ‚Х¶Ц„Х« ХЎЦЂХ¤ХµХёЦ‚Х¶ХЎХѕХёЦЂ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х¶ХҐЦЂХЁ: ФµХ©ХҐ ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ХЁ Х№Х°ХЎХ»ХёХІХѕХҐЦЂ, ХҐЦЂХЇЦЂХёЦЂХ¤Х« Х°ХЎХґХЎЦЂ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ Х§ЦЂ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХїХёХІ Х°ХЎХµХїХЎЦЂХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Ц‡, ХЎХ°ХЎХ›, Х°ХЎХіХЎХ­ХёЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХЁ Х«ЦЂХЎЦЂ Х©Ц‡ХЎХЇХёХ­ХҐХ¬ХёХѕ` ХЇХ¬ЦЃХѕХҐХ«Х¶ ЦѓХЎХЅХїХЎХўХЎХ¶Х« Х¶ХёЦЂХЎХўХЎЦЃ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХЎЦЂХЎХ¶ХЁ:

Ф±ХµХЅ Х§Х«Х¶ ХґХїХЎХ®ХёЦ‚Хґ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х« Х®Х¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ Ц‡ ЦЃХЎХ¶ХЇХЎХ¶ХёЦ‚Хґ, ХёЦЂ ХЉХҐХїЦЂХёХЅХЁ ХЎХјХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х°ХЎХ¶ХЈХЅХїХЎХ¶ХЎ Ц‡ ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ Х©ХҐ ХЇХЎХ¦Х¤ХёЦ‚ЦЂХѕХ« Х¦ХёХѕХЎЦЂХЎЦЂ ХЎХґХЎХјХЎХ¶ХёЦЃХёЦ‚Хґ, ХёЦ‚ЦЂ ХґХїХЎХ¤Х«ЦЂ Х§Х«Х¶ ХїХҐХІХЎЦѓХёХ­ХѕХҐХ¬ Ц„Х«Х№ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХ«ЦЃ Х°ХҐХїХё:

ХЌХЎХЇХЎХµХ¶ ХґХ« Ц…ЦЂ Х¦ХЎЦЂХґХЎХ¶Ц„ХёХѕ ХїХҐХЅХЎХ¶ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„, ХёЦЂ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХёЦЂХ¤Х«Х¶ Х«Х¶Х№ ХёЦЂ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ Х§ ХїХҐХЅХ¶ХёЦ‚Хґ: Х†ХЎ ХЈХ¶ХҐХ¬ Х§ЦЂ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х« Х¶ХёЦЂ Х°ХЎХЈХёЦ‚ХЅХї, ХҐЦЂХЇХЎЦЂХЎХіХ«Хї ХЇХёХ·Х«ХЇХ¶ХҐЦЂ,Х±Х«ХёЦ‚ Х©ХЎХґХў, Х¶ХёЦЂ ХїХҐХЅХЎХЇХ« ХєХЎХµХёЦ‚ХЅХЎХЇ, ХёЦЂХЅХёЦЂХ¤ХЎХЇХЎХ¶ Х°ЦЂХЎЦЃХЎХ¶ Ц‡ ХЎХµХ¬ ХЎХµХ¶ХєХ«ХЅХ« Х«ЦЂХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§Х«Х¶ Х°ХЎЦЂХЇХЎХѕХёЦЂХѕХҐХ¬ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХѕХЎХµЦЂХҐХ¶Х« ХїХҐХІХҐЦЂХёЦ‚Хґ, ХёЦ‚ХЅХїХ« Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХѕХҐЦЃХЎХ¶ Х«ХґХЎХ¶ХЎХ¬ Х©ХҐ Х«Х¶Х№ХёХћЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХҐХ¶ Х¤ЦЂХЎХ¶Ц„:

– Պիտի ճանապարհորդեմ, – ասաց նա ծնողներին:

– Պիտի ճանապարհորդե՞ս… ի՞նչպես, ուրեմն ամառանոց չի՞ պիտի գաս, – հարցրեց երիտասարդի մայրը անհանգստությամբ:

– Ոչ, պիտի գնամ դեպի հեռավոր հայ գյուղերը և՛, ո՞վ գիտե, գուցե շատ ուշ վերադառնամ, կամ… (ուզում էր ասել «բոլորովին չվերադառնամ», բայց զգալով, որ լավչէ վախեցնել ծնողներին, խոսքն ընդհատեց):

– Այդ անկարելի է, – ճչաց իսկույն տիկին Կամսարյանը, կամ յուր լեզվով ասած` Լիդիա Պավլովնան, որ մի պարարտ, կլորիկ և թեպետ հիսունը անցած, բայց դեռ գրավչադեմ և հաճելի լինելու առավելություններով օժտված կին էր, – այո՛, անկարելի է… այսքան ժամանակ հուսով սպասել եմ քո դարձին, որ գոնե ամառվաամիսները միասին անցնենք, իսկ դու ասում ես թե պիտի ճանապարհորդե՞ս, ոչ, այդ չի լինիլ, – ասաց տիկինը վճռաբար և մեջքը թիկնաթոռին տալով` աշխատեց պարարտ մարմինը զետեղել նրա վրա կարելվույն չափ հանգիստ:

ХЏХ«ХЇХ«Х¶ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х« В«Х€Х›Х№, ХЎХµХ¤ Х№Х« Х¬Х«Х¶Х«ЦЂ ХѕХіХ«ХјХ¶ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎЦЂХЈХҐХ¬Х« ХєХЎХїХіХЎХјХ¶ХҐЦЂХЁ: ФІХЎЦЃХ« ХЎХµХ¶, ХёЦЂ Х¶ХЎ Х«ХўЦЂЦ‡ ХЅХ«ЦЂХёХІ ХґХЎХµЦЂ, ХЇЦЃХЎХ¶ХЇХЎХ¶ХЎЦЂ ХЎХ¶Х·ХёЦ‚Х·Хї ХЎХґХЎХјХ¶ ХЎХ¶ЦЃХ¶ХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦЂХ¤ХёЦ‚Х°ХҐХї, ХЇХЎЦЂ Ц‡ ХґХ« ХёЦ‚ЦЂХ«Х· Х°ХЎХ¶ХЈХЎХґХЎХ¶Ц„, ХёЦЂ Х¤ЦЂХ¤ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х№Х°ХЎХґХЎХ±ХЎХµХ¶ХҐХ¬ ХёЦЂХ¤ХёЦ‚ Х°ХҐХї: ФґХЎ ХґХёЦЂ ЦѓХЎХјХЎХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ Х§ЦЂ, ХЎХ›ХµХ¶ Х©ХЎЦ„ХёЦ‚Х¶ Х¦ХЈХЎЦЃХґХёЦ‚Х¶Ц„ХЁ, ХёЦЂ Х·ХЎХїХҐЦЂХЁ Х­Х¶ХЎХґЦ„ХёХѕЦѓХЎХµЦѓХЎХµХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ ХЅЦЂХїХ« Х­ХёЦЂЦ„ХёЦ‚Хґ, ХўХЎХµЦЃ ХёЦЂХ« ХЈХёХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ ХёЦ‚ЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ ХґХЎЦЂХ¤ХЇХЎХ¶ЦЃ ХЎХјХЎХ»:

Լիդիա Պավլովնան առաջին անգամ չէր գնում ամառանոց, ուստի գիտեր, որ ամեն ամառ այնտեղ ստեղծվում է ծանոթների ու բարեկամների հետաքրքրական շրջան, տեղի են ունենում նոր տեսակի ընդունելություններ ու այցելություններ, սարքվում են փայլուն զբոսանքներ, ճաշեր ու պիկնիկներ, երբեմն և երեկույթներ: Արդ, չէ՞ որ մեծ փառք էր ամեն մոր համար այդ բոլոր տեղերում երևալ նորավարտ, գեղեցիկ արտաքինով, հաճելի ձևերով և տակավին ամուրի երիտասարդ որդուհետ… այդպիսի մայրն, առհասարակ, ամառանոցի սիրած ու փայփայած անձն է լինում: Բոլորը (խոսքս իհարկե հարսնացու աղջիկ ունեցող մայրերի, կամ փեսացու փնտրող հարսնացուների մասին է, իսկ եթե դրանց թվում ընթերցողները դասեն, նաև, նորատի այրիներին, դրա դեմ էլ ոչինչ չունիմ), շրջապատում են նրան սիրով, քնքշությամբ, ամենաանկեղծ բարեկամությամբ: Այդպիսի մորը, բնականաբար, այցելում են հաճախ, և այն` միշտ երկուսով կամ երեքով (նայելով թե այցելողը քանիհարսնացու աղջիկ ունի), հրավիրում են շատ տեղերից, նույնիսկ այնպիսի տներից: ուր այդ մայրը երբեք ոտք դրած չէ եղել, բայց ծանոթացել է նրանց տիրուհիներինայսինչ պիկնիկում կամ պարահանդեսում: Բացի այդ, հանդիսավոր ճաշերի ժամանակ, ամենից պատվավոր տեղը առաջարկում են այդպիսի մորը և ամենից համեղ պատառը հրամցնում նրան: Հարկ չկա ասել, որ զբոսարաններում էլ ամենից սիրելի ու քնքուշ խոսակիցները շրջապատում են նրան, թե երիտասարդ որդին էլ զբոսնում է նրա հետ: Միով բանիվ, ամեն տեղ կատարվում է այն, ինչ որ հայկական առածն է բնորոշում, այսինքն «ձուաձեղի համար թավի կոթը պաչում են»:

Այս ամենը գիտեր տիկին Կամսարյանը. այս ամենի մասին նա մտածել, երազել էր և այն` երկար ամիսներով… այժմ հանկարծ լսել թե իրեն զրկում են քաղցր հույսերից, իհարկե, նա չէր կարող, հետևապես և չի պիտի թույլ տար որդուն իրագործել այդպիսի մի անհեթեթ որոշում:

ФґХЄХўХЎХ­ХїХЎХўХЎЦЂ, ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ Х§Х¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХЎХґЦ„Х« ХїХҐЦЂХ¶ Х§ЦЂ (ХЈХёХ¶ХҐ Х«Х¶Ц„ХЁ Х°ХЎХіХЎХ­ ХЎХµХ¤ХєХҐХЅ Х§ЦЂ ХЎХЅХёЦ‚Хґ), ХёЦ‚ЦЂХҐХґХ¶ Ц‡ Х°ХҐХ·Хї Х№Х§ЦЂ ХҐХї ХЇХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЁХ¶ХїЦЂХЎХ® ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х«ЦЃ: Ф±ХµХ¤ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ ХґХёЦЂ В«ХёХ№, ХЎХµХ¤ Х№Х« Х¬Х«Х¶Х«Х¬В» ХѕХіХјХ«Х¶, Х¶ХЎ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐЦЃ Х­ХЅХїХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў:

– Ամառանոցում զվարճանալուց առաջ ես պարտք ունիմ կատարելու, մայրի՛կ, մի՛ հուսար թե ես կհետաձգեմ իմ գործը քեզ ընկերանալու համար:

– Պետյա՛, Պետյա՛, մեկ մտածիր թե ի՞նչ ես ասում… ամբողջ տարի աչքներս ջուր կտրած սպասել ենք քեզ, կարոտից հալվել… (կամենում էր ասել «հալվել ումաշվել ենք», բայց մեկ էլ մտածելով թե ինքը խիստ պարարտ է, ասաց) մաշվել է սրտներս, այժմ դու նորեն կամենում ես մեզ թողնե՞լ… Ուրեմն դու սիրտ չունիս, դուհայր, մայր, եղբայր ու քույր չե՞ս ճանաչում…

Վերջին բառի վրա տիկինը հեկեկալու նման մի սրտաշարժ ձայն հանեց, հետո հուպ տվավ աչքերը, հուսալով թե նրանցից մեկն ու մեկը արտասուք կգլորե յուր սպիտակ ու փափուկ այտերի վրա (որ իհարկե շատ տեղին կլիներ), բայց տեսնելով որ այդ չեղավ, ընդհատեց խոսքը…

Երիտասարդին այնպես թվաց թե դյուրազգաց մայրը սրտի նեղությունից չի կարողանում այլևս խոսել, ուստի որպեսզի չհաղթահարվի այդ սրտաշարժ տեսարանից,իսկույն ծոցից հանեց յուր հուշատետրը և սկսավ թերթել… Այո՛, բավական էր նայել այդ հուշատետրի էջերին, կարդալ գոնե կեսը «մեծ գործերի» այն ցանկին, որ նա կազմել էր մայրաքաղաքից վերադառնալիս, որպեսզի նա նորեն ոգևորվեր և առ ոչինչ գրեր մոր թախանձանքն ու արտասուքը, կամ արհամարհեր ամառանոցի հանգստությունն ու զվարճությունները:

ФµХѕ ХЎХµХ¤ХєХҐХЅ Х§Х¬ ХҐХІХЎХѕ: ФµЦЂХў ХЉХҐХїЦЂХёХЅХЁ Х°ХёЦ‚Х·ХЎХїХҐХїЦЂХЁ Х¤ЦЂХЎХѕ Х¶ХёЦЂХҐХ¶ Х®ХёЦЃХЁ, Х¶ЦЂХЎ ХЅХ«ЦЂХїХ¶ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ Х§ЦЂ ХЎХґЦЂХЎЦЃХҐХ¬, ХёЦЂ Х¶ХЎ ХёЦ‚ХІХІХЎХЇХ« ХЎХЅХЎЦЃ.

– Դու, մա՛յրիկ, բախտավոր կին ես. ունիս ամուսին, առողջ զավակներ, մեծ հարստություն, սեփական ապարանք, գեղեցիկ ամառանոց, ապրում ես գոհ ու երջանիկև, միևնույն ժամանակ, չես կամենում զրկել քեզ նույնիսկ մի ավելորդ զվարճությունից, այսինքն, որ ամառվա ամիսներում ընկերանա քեզ որդիդ… Բայց կանաշխարհում մարդիկ, որոնք շատ անհրաժեշտ բաներից են զրկված. ա՛յ, ես գնում եմ նրանց մոտ, որպեսզի կարողանամ նրանց մի փոքր մխիթարել, կամ նրանց կարիքներից մինը կամ երկուսը լցնել:

ФјХ«Х¤Х«ХЎ ХЉХЎХѕХ¬ХёХѕХ¶ХЎХ¶ ХёЦЂХ¤ХёЦ‚ ХЎХµХЅ ХіХЎХјХ«ЦЃ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№Х°ХЎХЅХЇХЎЦЃХЎХѕ, ХўХЎХµЦЃ ФїХ«ЦЂХ«Х¬ ФїХЎЦЂХєХ«Х№ХЁ (Х°ХЎХµЦЂ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ), ХёЦЂХ« ХЎХ¶ХёЦ‚Х¶ХЁ ХѓХ«ХєХ«Х¶ ХЏХҐЦЂ Х•ХѕХЎХ¶ХҐХЅХ« Х±ХҐХјЦ„ХёХѕ Х№ХЎЦѓХЎХўХҐЦЂХЎХЇХЎХ¶ ХґХЎХїХµХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х¶Х·ХЎХ¶ХЎХЇХѕХЎХ® Х§ЦЂ В«ФїХЎЦЂХЎХєХҐХїХ« ХѕХёЦ‚ЦЂХ©Х« ФїХ«ЦЂХЎХЇХёЦ‚ХЅВ» Ц‡ ХёЦЂХЁ Х¤ХҐХј Х­ХЎХ¬ХЎХ©ХёХѕ Х¶ХЅХїХЎХ® Х§ЦЂ ХўХЎХ¦ХґХёЦЃХ« ХѕЦЂХЎ Ц‡ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х®Х­ХЎЦѓХёХІХЁ Х±ХҐХјЦ„Х«Х¶ Х©ХҐХ› Х®Х­ХёЦ‚Хґ Ц‡ Х©ХҐХ› Х¬ХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х°Х«Х·ХµХЎХ¬ ХѕХ«ХіХЎХўХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХёЦЂХ¤ХёЦ‚ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХ« ХѕЦЂХЎ ХґХ« ХЎХ¶Х°ХЎХ¶ХЈХ«ХЅХї Х·ХЎЦЂХЄХёЦ‚ХґХ¶ ХЎЦЂХЎХѕ: Х”ХЎХІЦЃЦЂ ХЄХєХ«ХїХЁ, ХёЦЂ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХµХ¶ ЦѓХЎХµХ¬ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎ ХЎХ®Х«Х¬ХЎХ® ХёЦ‚ ХЈХ«ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃЦѓХЎХµХ¬ХёХІ Х¤ХҐХґЦ„Х«, ХЇЦЂХЇХ¶ХЎХ®ХЎХ¬ Х®Х¶ХёХїХ« Ц‡ ХЈХёЦЂХ· ХЁХ¶Х№ХЎЦЃЦ„ХёХѕ Х°ХёХѕХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂХѕХЎХ® Х°ХЎХЅХї Х·ЦЂХ©ХёЦ‚Х¶Ц„Х« ХѕЦЂХЎ, Х№Ц„ХЎЦЃХЎХѕ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶. Х©ХЎХѕХЎХґХЎХ¦ Х°ХёХ¶Ц„ХҐЦЂХЁ ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ ХѕХЎХµЦЂ Х«Х»ХЎХ¶ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХ« ХЅХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„ХЁ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х­ХЅХїХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ. Х«ХЅХЇ ХЎХ¶Х­ХЎХјХ¶ Х°ХЎХµХЇХЎХЇХЎХ¶ Ц„Х«Х©ХЁ, ХёЦЂ ХєХЎХїХЇХЎХјХҐХ¬Х« ХїХҐХІ Х§ЦЂ ХўХјХ¶ХЎХ® Х­ХёХ·ХёЦЂ Х¤ХҐХґЦ„Х« ХѕЦЂХЎ, Х¦ХЈХЎХ¬Х« ХЇХҐЦЂХєХёХѕ ХЇХЎХ­ХѕХҐЦЃХЎХѕ, ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« ХїХ«ЦЂХёХ»Х¤ХЄХЈХёХ°ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХґХЎЦЂХґХ¶ХЎЦЃХ¶ХҐ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХҐХ» ХЎХґХўХёХІХ»ХёХѕХ«Х¶:

Ինչո՞ւ անհանգստացավ Կիրիլ Կարպիչը, – դրա պատ ճառը բոլորովին այլ էր: Նա, իհարկե, չէր մտածում ոչ Լիդիա Պավլովնայի մայրական փառասիրությունըգոհացնելու և ոչ էլ որդու ամառային հանգստության մասին. նրան հետաքրքրում էր ավելի լուրջ ու դրական խնդիր. այսինքն այն, որ յուր որդին տասներկու տարիշարունակ ուսման համար իրենից հազարներ ստանալուց հետո, այսօր, երբ արդեն ուսումն ավարտած վերադարձել է, փոխանակ լրջորեն գործի կպչելու և հորից ստացած փողերի գեթ մի մասը յուր ձեռքի աշխատանքով հորը վերադարձնելու և դրանով նրան ուրախացնելու, ընդհակառակն, դեռ նոր ծախսեր է անում և ինչ որճանապարհորդության կամ հեռավոր ազգակիցների վրա է մտածում:

Ф±Х¶Х°ХЎХ¶ХЈХ«ХЅХї Х·ХЎЦЂХЄХёЦ‚ХґХ¶ ХЎХ¶ХҐХ¬ХёХѕ Х°ХЎХ¶Х¤ХҐЦЂХ±, ФїХ«ЦЂХ«Х¬ ФїХЎЦЂХєХ«Х№ХЁ ХґХ« ХЇХёХІХґХЁ Х¤ЦЂХЎХѕ Х®Х­ХЎЦѓХёХІХЁ Ц‡ Х±ХҐХјЦ„ХҐЦЂХЁ Х­ЦЂХҐХ¬ХёХѕ Х­ХЎХ¬ХЎХ©Х« ХЈЦЂХєХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХїХЇХ« ХєХҐХЅ ХёЦ‚ХјХЎХ® Ц‡ Х­ХЎХ¬ХЎХ©Х« ЦѓХ¶Х»ХЎХ¦ХЎЦЂХ¤ ХЄХЎХєХЎХѕХҐХ¶ХёХѕ Х°ХЎХ¦Х«Хѕ ХЅХЎХ¶Х±ХЎХ°ХЎЦЂХѕХЎХ® ЦѓХёЦЂХ« ХЎХ» ХёЦ‚ Х±ХЎХ­ ХЇХёХІХґХҐЦЂХёЦ‚Хґ, Х°ХЎЦЂЦЃЦЂХҐЦЃ ХёЦЂХ¤ХёЦ‚Х¶.

– Պե՛տո, չլինի՞ թե քո գլխումն էլ հոպոպներ են լույս ընկել:

ФµЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ, ХёЦЂ ХЎХµХЅХєХ«ХЅХ« ХґХ« Х°ХЎЦЂЦЃ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Х¬ХЅХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХґХҐХ¶ХЎХґХЎЦЂХїХ« Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХҐХ¬ (ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« ХЎХєХЎЦЃХёЦ‚ЦЃХЎХ¶ХҐ Х©ХҐ ХёЦЂЦ„ХЎХ›Х¶ ХєХЎХїХѕХЎХЅХҐЦЂ Х§),Х°ХёЦЂХ«ЦЃ Х¬ХЅХҐЦЃ ХЎХµХ¤ Х­ХёХЅЦ„ХЁ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶Х«ХЅХЇ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХўХЎЦЂХЇХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚, Х°ХЎХґХёХ¦ХѕХЎХ® Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ Х¶ХЎ ХёЦ‚ЦЂХ«Х· ХЇХҐЦЂХє Х°ХЎХіХёХµХЎХ­ХёХЅХҐХ¬ Х№Х« ХЇХЎЦЂХёХІ:

– Ի՞նչ ես կամենում դրանով ասել, հա՛յրիկ: – հարցրեց նա:

– Այն, որ ուսումը խելքահան է արել քեզ, որդի՛… ախար մի գնա դատարան և տե՛ս թե քեզանից մի տարով առաջ ավարտողները ի՞նչպես են այնտեղ գործեր պաշտպանում, ժամերով վիճում կամ ճառեր խոսում և դրա համար նրանք հարյուրներ, հազարներ են ստանում, իսկ դու դեռ «կռոների» մասին ես մտածում, կամ նրանց հոտած գյուղերում ապրելու պլաններ քաշում: – Սա ինչի՞ նման է:

ФїХ«ЦЂХ«Х¬ ФїХЎЦЂХєХ«Х№ХЁ Х¶ХёЦЂХҐХ¶ Х±ХҐХјЦ„Х¶ ХЎХјХЎХѕ Х®Х­ХЎЦѓХёХІХЁ Ц‡ Х°ХЎХЅХї (Х·ЦЂХ©ХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХЁ ХЇХєЦЃХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ ХўХ¶Х« Х®ХЎХµЦЂХ«Х¶, ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХЎХјХЎХїХёЦЂХҐХ¶ Х¶ХҐЦЂХЅ Ц„ХЎХ·ХҐЦЃ ХЎХ­ХёЦЂХЄХҐХ¬Х« Х®ХёЦ‚Х­ХЁ Ц‡ ХЎХєХЎХЎЦЂХїХЎХ·Х¶Х№ХҐХ¬ХёХѕ ХЎХµХ¶, ХѕХҐЦЂ ХЇХЎЦЃХЎХѕ ХїХҐХІХ«ЦЃ:

– Գործի վրա մտածիր, որդի, գործի վրա, թե չէ կռոներից շահ չի լինելու քեզ: – Այս ասելով նա դուրս գնաց սենյակից, չկամենալով ավելի ձանձրացնել որդուն: Որովհետև, իբրև փորձառու մարդ, գիտեր որ խելքի հասած երիտասարդին անօգուտ է երկար խրատներ կարդալը: Բավական է, որ մարդ երկու խոսքով հայտնի նրան յուր դժգոհությունը և ապա թողնե նրան մտածել ու որոշել անելիքը:

Х„Х«Х¶Х№Х¤ХҐХј ФјХ«Х¤Х«ХЎ ХЉХЎХѕХ¬ХёХѕХ¶ХЎХ¶ ХЎХµХ¤ ХЇХЎЦЂХ®Х«Ц„Х«Х¶ Х№Х§ЦЂ, Х¶ХЎ, Х«ХўЦЂЦ‡ ХЇХ«Х¶, ХґХ«Х·Хї ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦ‚Х¦ХЎХ®Х¶ ХЎХ¶ХҐХ¬ Х§ЦЂ ХїХѕХҐХ¬ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х­ХёХЅХҐХ¬ХёХѕ, Х©ХЎХ­ХЎХ¶Х±ХҐХ¬ХёХѕ, Х°ХҐХїЦ‡ХЎХєХҐХЅ Х°ХЎХѕХЎХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х·ХЎХїХЎХ­ХёХЅХҐХ¬ХёЦ‚ ЦѓЦЂХЇХЎЦЂХЎЦЂ Х¦ХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ: Ф±ХµХ¤ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ Х§Х¬, ХҐЦЂХў ХЎХґХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХЁ Х°ХҐХјХЎЦЃХЎХѕ, Х¶ХЎ ХґХёХї Ц„ХЎХ·ХҐЦЃ ХёЦЂХ¤ХёЦ‚Х¶ (ХёЦЂ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ Х±ХҐХјЦ„Х¶ Х§ЦЂ ХЎХјХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХёЦ‚Х·ХЎХїХҐХїЦЂХЁ, ХЎХ¶Х·ХёЦ‚Х·Хї Х°ХёЦЂ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХ« ХЎХ¦Х¤ХҐЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х«ЦЂХҐХ¶Х«ЦЃ Х°ХҐХјХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х¶ХєХЎХїХЎХЇХёХѕ) Ц‡ Х«ХўЦЂЦ‡ ХґХ« ХґХҐХ® Х¶ХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶, Х°ХЎХІХёЦЂХ¤ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х°ХҐХїЦ‡ХµХЎХ¬ХЁ:

– Ես որ քեզ ասում եմ գնանք միասին ամառանոց, հո նրա համար չեմ ասում, որ միայն քաղաքի շոգերից ազատեմ քեզ, ոչ. ես ուրիշ միտք էլ ունիմ և դրա համար է,որ չեմ ուզում քեզ թողնել…

– Ի՞նչ միտք, – հարցրեց երիտասարդը:

– Մարկոսովենց տուն հո գնացի՛ր, Ադելինին տեսա՞ր, – հարցրեց մայրը խորհրդավոր եղանակով:

– Այո, գնացի, Ադելինին էլ տեսա, հետո՞:

– Իբրև թե չգիտես ինչո՞ւ համար եմ հարցնում, – նկատեց մայրը խորամանկ ժպիտով:

– Ո՛չ:

– Չէ՞ որ մի օր հավանում էիր նրան:

– Հենց հիմա էլ հավանում եմ:

– Հո տեսնում ես թե ի՞նչ է դառել… ինչպես մեծացել, գեղեցկացել է:

– Այո՛, շատ է գեղեցկացել:

– Է, այդպիսի աղջիկը, որ քեզ սիրում լինի և քո պատճառով էլ Բորժոմ լինի գալիս, ի՞նչ կասես դրան:

ФµЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ Х¶ХЎХµХҐЦЃ ХґХёЦЂ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХ«Х¶ Ц‡ ХёЦ‚ХЅХҐЦЂХЁ ХѕХҐЦЂ Ц„ХЎХ·ХҐЦЃ:

– Գեղեցկությունը կա, ուսումը կա, քառասուն հազար էլ բաժինք… Այս ամառ անպատճառ բանը կվերջանա, որովհետև ծնողները համաձայն են, աղջիկն էլհամաձայն է համաձայն. հարցը մնում է քեզ վրա: Ի՞նչ ես ասում դու:

ФµЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ, ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ, ХїХЎХїХЎХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ: Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶Х« ХЎХ¶ХёЦ‚Х¶ХЁ ХґХ« ЦѓХёЦ„ЦЂ ХєХІХїХёЦЂХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎ ХґХ«ХїЦ„ХЁ. ХҐХ©ХҐ ХҐЦЂЦ‡ХЎХЇХЎХµХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ Ц‡ХЅ Х©ХёЦ‚ХµХ¬ ХїХЎЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХјХЎХ» ХєХЎХїХЇХҐЦЂХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ ХЈХҐХІХЎХ¶Х«Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х«Х¶, ХЎХµХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ Х°ХёХЅХЎХ¶Ц„ХЁ ХЇХїХЎХ¶ХҐЦЂ Х«ЦЂХҐХ¶: Ф±ХµХ¤ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ, ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ, ХµХёЦ‚ЦЂ Х©ХёЦ‚Х¬ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х¦ХЈХЎХ¬ХёХѕ, ХѕХҐЦЂ ХЇХЎЦЃХЎХѕ ХїХҐХІХ«ЦЃ Ц‡ В«Х¤ХҐХј ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¶Ц„, ХґХїХЎХ®ХҐХ¶Ц„,ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х·ХЎХї ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶Ц„В» ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ` Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃ ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґХў:




Фґ


ФІХЎХµЦЃ ХўХЎХ­ХїХЁ Х·ХЎХї ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХЇХЎХїХЎХЇХ¶ХҐЦЂ Х§ ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Ц‡ Х¤ЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ Х¦ХѕХЎЦЂХіХЎХ¬Х«Х¶ Х¬Х«Х¶ХёЦ‚Хґ Х§ ХЎХµХ¶, ХҐЦЂХў Х¶ХЎ Х№ХЎЦЂХ«Ц„Х«ЦЃ ЦѓХЎХ­Х№ХёХІ ХґХЎХ°ХЇХЎХ¶ХЎЦЃХёЦ‚Х«Х¶` Х°ХҐХ¶ЦЃ Х¶ЦЂХЎ ЦѓХЎХ­ХЅХїХµХЎХ¶ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х«ХѕЦЂХЎ, ХўХҐЦЂХёЦ‚Хґ Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХєХҐЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ Х№ХЎЦЂХ«Ц„Х«Х¶, ХёЦЂХ«ЦЃ ХЅХЎ Х­ХёЦ‚ХµХЅ Х§ ХїХЎХ¬Х«ХЅ: Ф±ХµХ¤ХєХҐХЅ ХєХЎХїХЎХ°ХҐЦЃ Ц‡ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х«Х¶: ХЂХЎХ¦Х«Хѕ Х¶ХЎ ХҐХ¬ХҐХ¬ Х§ЦЂ ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґХў Ц‡ Х±ХҐХјЦ„ХЁ ХїХЎЦЂХҐХ¬ Х®ХёЦЃХЁ,ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« Х°ХёЦ‚Х·ХЎХїХҐХїЦЂХЁ Х°ХЎХ¶ХҐ, Ц‡ ХЎХ°ХЎХ› ХїХЎХ¶ ХґХёЦ‚ХїЦ„Х« Х°Х¶Х№ХЎХЇХЁ Ц„ХЎХ·ХҐЦЃХ«Х¶: ХЌХєХЎХЅХёЦ‚Х°Х«Х¶ ХѕХЎХ¦ХҐЦЃ Х¤ХёЦ‚ХјХЁ ХўХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚: ФµХѕ ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ¶ Ц‡ХЅ ХґХёХїХҐЦЃХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЅХЎХ¶Х¤ХёЦ‚ХІХ«Х¶, ХёЦ‚ХЅХїХ« Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХѕХҐЦЃ Х«ХґХЎХ¶ХЎХ¬ Х©ХҐ` ХёХћХѕ Х§ ХҐХЇХёХІХЁ: ФµХѕ ХёХћЦЂЦ„ХЎХ¶ ХґХҐХ® ХҐХІХЎХѕ Х¶ЦЂХЎ Х°ХёЦ‚Х¦ХґХёЦ‚Х¶Ц„ХЁ, ХҐЦЂХў ХїХҐХЅХЎХѕ Х©ХҐ` ХЈХҐХІХЎХ¶Х« Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶ХЎХ¶ Х§ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХёЦЂ Х°ХҐХї: Ф±Х¶Х·ХёЦ‚Х·Хї Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ ХЈХЎХ¬Х«ХЅ Ф·Х«Х¶ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х« ХЎХµЦЃХҐХ¬ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ЦѓХёХ­ХЎЦЂХ«Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Ц‡ ХЅЦЂХЎ ХґХёЦЂХ¶ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Х­Х¶Х¤ХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚: ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х¶ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ Х®ХёЦЃХЁ Х¤ЦЂХЎХѕ Х°ХёЦ‚Х·ХЎХїХҐХїЦЂХЁ, ХёЦЂ Х¶ХёЦЂ Х§ЦЂ Х°ХЎХ¶ХҐХ¬ Ц‡ ХѕХЎХµЦЂХЇХҐХ¶ХЎХўХЎЦЂ Х°ХЎХґХёХ¦ХѕХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ В«Х°ХЎХµХёЦЃ ХЎХ¦ХЈХЁ Х­Х«ХЅХї Х¤ХЄХўХЎХ­Хї ХЎХ¦ХЈ Х§В», ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡, Х¶ХґХЎХ¶ ХЎЦЂХЈХҐХ¬Ц„Х¶ХҐЦЂ Х­ХЎХ¶ХЈХЎЦЂХёЦ‚Хґ Ф·Х«Х¶ Х«ЦЂХҐХ¶ Х¶ЦЂХЎ ХѕЦЂХЎ ХґХїХЎХ®ХҐХ¬, Ц„Х¶Ц„ХёЦ‚Х· ХЄХєХ«ХїХЁ Х¤ХҐХґЦ„Х«Х¶,Х¤Х«ХґХЎХѕХёЦЂХҐЦЃ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ«Х¶ Ц‡ ХЅХ«ЦЂХЎХ¬Х«ЦЂ ХЇХҐЦЂХєХёХѕ ХёХІХ»ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬ХёХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ, ХЎХјХЎХ»Х¶ХёЦЂХ¤ХҐЦЃ Х¤ХҐХєХ« ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХЎЦЂХЎХ¶ХЁ, ХёЦ‚ЦЂ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ФјХ«Х¤Х«ХЎ ХЉХЎХѕХ¬ХёХѕХ¶ХЎХ¶:

Չափ…չըփ, չըփ, չափ համբուրվեցան բարեկամուհիները և սկսան իսկույն մի սիրալիր զրույց, որն առհասարակ սկզբում լինում է աղմկալի և ապա հետզհետե մեղմանում, կանոնավորվում:

Ф±ХґХҐХ¶Х«ЦЃ ХЎХјХЎХ» ФјХ«Х¤Х«ХЎ ХЉХЎХѕХ¬ХёХѕХ¶ХЎХ¶ ХґХҐХІХЎХ¤ЦЂХҐЦЃ ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХёЦ‚Х°ХёЦ‚Х¶` Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЎХ›ХµХ¤Ц„ХЎХ¶ ХёЦ‚Х· ХЎХµЦЃХҐХ¬ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ, Ц‡ Х°ХЎХѕХЎХїХЎЦЃЦЂХҐЦЃ, ХёЦЂ ХЎХґХҐХ¶ Ц…ЦЂ ХЅХєХЎХЅХёЦ‚Хґ Х§ ХҐХІХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ:

ХЏХ«ХЇХ«Х¶ Х„ХЎЦЂХЇХёХЅХµХЎХ¶ХЁ Х¶ХҐЦЂХёХІХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х­Х¶Х¤ЦЂХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХЇХЎХґХЎ Х¦ХЎХ¶ЦЃХЎХјХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х°ХЎХґХЎЦЂ, ХЎХјХЎЦЂХЇХҐХ¬ХёХѕ Х©ХҐ` Х№ХЎЦѓХЎХ¦ХЎХ¶ЦЃ Х¦ХўХЎХІХѕХЎХ® ХҐХ¶ Х©ХҐХ› Х«Х¶Ц„ХЁ Ц‡ Х©ХҐХ› Х¤ХёЦ‚ХЅХїЦЂХЁ, ХЁХ¶Х¤ Х¶ХґХ«Х¶ Ц‡ Х°ХЎХѕХЎХїХЎЦЃЦЂХҐЦЃ (ХЎХѕХҐХ¬Х«Х› Х»ХҐЦЂХґ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХёХѕ, Ц„ХЎХ¶ ХїХЎХ¶ ХїХ«ХЇХ«Х¶ХЁ), ХёЦЂ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХёЦ‚Х°Х«Х¶ХҐЦЂХ« ХґХҐХ» ФјХ«Х¤Х«ХЎ ХЉХЎХѕХ¬ХёХѕХ¶ХЎХ¶ ХґХ«ХЎХЇХ¶ Х§, ХёЦЂХ«Х¶ ЦЃХЎХ¶ХЇХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ЦЃХЎХ¶ХЇХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ Х©ХҐХ› Х«Х¶Ц„ХЁ, Х©ХҐХ› ХЎХІХ»Х«ХЇХЁ, Х°ХҐХ¶ЦЃ ХёЦЂ ХЎХ¦ХЎХї ХҐХ¶ Х¬Х«Х¶ХёЦ‚Хґ Х¦ХўХЎХІХґХёЦ‚Х¶Ц„Х«ЦЃ: ФґХЄХўХЎХ­ХїХЎХўХЎЦЂ, ХЎХ¦ХЎХї ХЄХЎХґХҐЦЂ Ц„Х«Х№ ХҐХ¶ ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХёЦ‚Хґ:

ФјХ«Х¤Х«ХЎ ХЉХЎХѕХ¬ХёХѕХ¶ХЎХ¶, Х«Х°ХЎЦЂХЇХҐ, ХЈХ«ХїХҐЦЂ Х©ХҐ Х«Х›Х¶Х№ Х¦ХўХЎХІХґХёЦ‚Х¶Ц„ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§ЦЂ ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХЎХ¬ ХїХ«ХЇХ«Х¶ Х„ХЎЦЂХЇХёХЅХµХЎХ¶ХЁ, Х«ХўЦЂЦ‡ ХўХЎХ¦ХґХЎХ¶Х¤ХЎХґ ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„Х« ХґХЎХµЦЂ, ХўХЎХµЦЃ ЦЃХЎХ¶ХЇХЎЦЃХЎХѕ Х¬ХЅХҐХ¬ ХґХ« ХўХЎХ¶Х¶ХЎЦ‡ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤ Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶ХЎХµХ« ХґХЎХЅХ«Х¶, ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤, ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦЂХ¤ХёЦ‚, ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ« Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў:

ХЏХ«ХЇХ«Х¶ Х„ХЎЦЂХЇХёХЅХµХЎХ¶ХЁ, ХёЦЂ ХґХ« Ц„Х«Х№ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХїХЎЦЂХ«Ц„ХёХѕ Х§ЦЂ, Ц„ХЎХ¶ ФјХ«Х¤Х«ХЎ ХЉХЎХѕХ¬ХёХѕХ¶ХЎХ¶ Ц‡ ХґХ« Ц„Х«Х№ Х§Х¬ ХєХЎХЇХЎХЅ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ, Ц„ХЎХ¶ Х©ХҐ Х¶ХЎ, ХўХЎХµЦЃ ХёЦЂХЁ Х¶ХЎХ¦ХҐХ¬ХёЦ‚ ХґХҐХ» ХЈХҐЦЂХЎХ¦ХЎХ¶ЦЃХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХёЦ‚Х°ХёЦ‚Х¶, Х¶ХЎХ¦ХҐХ¬ХёХѕ Х§Х¬ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐЦЃ.

– Ա՛խ, սիրելիս, չես կարող երևակայել, թե որքա՞ն գործ ունի խեղճ երեխաս: Առավոտից մինչև ճաշը ձրի դասեր է տալիս «որբերի» ուսումնարանում. ճաշից հետո`մեր չարաճճիների դասերն է սովորեցնում. երեկոյան փոքրիկ աղջկաս դաշնամուրի վրա վարժություն է անել տալիս: Դրա վրան էլ ավելացրու այն, որբարեգործական նպատակով տրվող ներկայացումներին ու նվագահանդեսներին մասնակցում է անխտիր, որովհետև խնդրում, աղաչում են: Իսկ իմ Ադելինան, հո գիտեք, փափուկ սիրտ ունի և չէ կարող մերժել…

– Այդպես չի կարելի, սիրելիս, այդպիսով դու կհոգնեցնես քեզ, իսկ շատ հոգնելը վնաս է առողջությանդ, – դարձավ:

ФјХ«Х¤Х«ХЎ ХЉХЎХѕХ¬ХёХѕХ¶ХЎХ¶ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х«Х¶, ХёЦЂ Х¬ХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХёЦЂ Х°ХЎХµХїХЎЦЂХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

– Ո՛չ, ես չեմ հոգնում, ընդհակառակն, որքան շատ եմ գործում, այնքան ավելի առողջ եմ զգում ինձ, – պատասխանեց օրիորդն աշխույժով և թեթև շառագունելով:

– Այո՛, պարապությունը ավելի է վնասում առողջությանը, քան չափազանց զբաղմունքը, – հաստատեց երիտասարդ Կամսարյանը:

Х•ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х« ХґХЎХµЦЂХЁ Х°ХЎХґХЎХ±ХЎХµХ¶ХҐЦЃ. ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶Х« Х°ХҐХї` Ц‡ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХґХ« ХѕХЎХµЦЂХЇХµХЎХ¶ ХЇХёЦЂЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХєХЎХїХґХҐХ¬ Х©ХҐ` Х«ХћХ¶Х№ХєХҐХЅ Х«Х¶Ц„Х¶ ХЎХјХЎХ» Х©ХёЦ‚ХµХ¬ Х§ЦЂ ХёЦ‚ ХїХЇХЎЦЂ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХїХЎХ¶ ХЈХёЦЂХ®ХЁ ХґХҐХ® ХґХЎХЅХЎХґХў Х©ХёХІХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЅХєХЎХЅХёЦ‚Х°Х«Х¶ХҐЦЂХ«Х¶: ФІХЎХµЦЃ ХЎХµХ¶ Ц…ЦЂХ«ЦЃ, ХёЦЂ Х«ХґХЎЦЃХЎХѕ Х©ХҐ ХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Х¶ХҐХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЇХЎХ¦Х¤ХёЦ‚ЦЂХёЦ‚Хґ Х§ ХґХЎЦЂХ¤ХёЦ‚Х¶ ХЎХѕХҐХ¬Х«, Ц„ХЎХ¶ ХўХЄХ«Х·ХЇХ¶ХҐЦЂХ« Х¤ХҐХІХҐЦЂХЁ (ХЎХµХ¤ ХўХЎХ¶Х¶ Х§Х¬ ХЎХЅХҐХ¬ Х§ЦЂХ¶ЦЂХЎХ¶ ХґХ« ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґ ХўХЄХ«Х·ХЇ, ХёЦЂ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤Х¶ХҐЦЂ Х№ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ Х«Х¶Ц„ХЁ Х°ХЎХіХЎХ­ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ), Х¶ХЎ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХЎХµХ¶ХёЦ‚Х°ХҐХїЦ‡ ХїХЎХ¶ ХЈХёЦЂХ®ХҐЦЂХ«ЦЃ Х·ХЎХїХҐЦЂХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ Х±ХҐХјЦ„ХёХѕ ХЎХ¶ХҐХ¬ Ц‡ХЎХµХ¶ Ц…ЦЂХ«ЦЃ Х« ХѕХҐЦЂ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХЎХјХёХІХ»ХЎЦЃХЎХѕ, ХёЦЂ Х§Х¬ Х№Х§ЦЂ ХЈХЎХ¶ХЈХЎХїХѕХёЦ‚Хґ ХёХ›Х№ ХЅЦЂХїХ« ЦЃХЎХѕХ«ЦЃ, ХёХ›Х№ Х©ХёЦ‚Х¬ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ:

Ф±ХµХЅ Х¦ЦЂХёЦ‚ХµЦЃХ« ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ФјХ«Х¤Х«ХЎ ХЉХЎХѕХ¬ХёХѕХ¶ХЎХ¶ Х¬ХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХёЦ‚Х°ХёЦ‚Х¶ ХёЦ‚Х·ХЎХ¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Ц‡ ХЁХ¶Х¤ Х¶ХґХ«Х¶ ХЎХ·Х­ХЎХїХёЦ‚Хґ, ХёЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¬ХЎХµХ¶ ХўХЎЦЃХѕХЎХ® Ц‡ ХёЦ‚ХІХ«ХІ ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХёЦ‚Х°ХёЦ‚ Х¤ХҐХґЦ„Х«Х¶ Х¶ХЎХµХёХІ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ Х°ХЎХґХёХ¦ХҐХ¶ ХѕХҐЦЂХ»Х¶Х«ХЅ Х©ХҐ Х«Х¶Ц„ХЁ Х№ХЎЦѓХЎХ¦ХЎХ¶ЦЃ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХЎХЇХЎХ¶ Х§ ХЈХїХ¶ХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎ ХўХЎЦЃХЎХїЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: Х„Х«Х¶Х№Х¤ХҐХј ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ Х¦ХўХЎХІХѕХЎХ® Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎ ХЎХІХ»ХЇХЎХ¶ХёХѕ:

Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶ХЎХµХ«Х¶, Х«ЦЂХЎХѕ, ХЅХЎ ХіХЎХ¶ХЎХ№ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХѕХЎХІХёЦ‚ЦЃ, ХЎХµХЅХ«Х¶Ц„Х¶, ХҐЦЂХў Х¤ХҐХј Х«Х¶Ц„ХЁ ХЈХ«ХґХ¶ХЎХ¦Х«ХёХ¶Х« ХЎХ·ХЎХЇХҐЦЂХї Х§ЦЂ, Х«ХЅХЇ Х¶ХЎ` Х«Х¶ХЅХїХ«ХїХёЦ‚ХїХ« ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ ХЎХ·ХЎХЇХҐЦЂХїХёЦ‚Х°Х«: Ф±ХµХ¤ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ Х¤ЦЂХЎЦЃХ«Х¶ХҐЦЂ Х§Х«Х¶, Х«ХЅХЇ Х®Х¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґ: ФµХѕ ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶Х¶ХҐЦЂХЅ Х°ХЎХіХЎХ­ ХЎХµЦЃХҐХ¬ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ, ХёЦ‚ХЅХїХ« Х«ЦЂХҐХ¶Ц„ Х§Х¬ ХїХҐХЅХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«ЦЂХЎЦЂ Х°ХҐХї: ФІХЎЦЃХ« ХЎХµХ¤,Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХєХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ Х¤ХєЦЂХёЦЃ ХЈХ¶ХЎХ¬Х«ХЅ Ц‡ ХЎХµХ¤ Х¤ХҐХєЦ„ХёЦ‚Хґ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ ХґХ«Х·Хї ХёЦ‚ХІХҐХЇЦЃХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х«Х¶ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ Х«Х¶ХЅХїХ«ХїХёЦ‚ХїХ« ЦѓХёХІХёЦЃХЁ, Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХҐХ¬ХёХѕ Х¶ЦЂХЎ Х°ХҐХї ХЎХ·ХЎХЇХҐЦЂХїХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХёХІ Х¶ХµХёЦ‚Х©ХҐЦЂХ« ХґХЎХЅХ«Х¶, ХЇХЎХґ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХЎХµХ¶ Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂХ«Х¶, ХёЦЂ Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶ХЎХ¶ Х°ХЎХіХЎХ­ ХїХЎХ¬Х«ХЅ Х§ЦЂ Х«ЦЂХҐХ¶:

Ф±ХµХ¤ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤ХЁ 14 ХїХЎЦЂХҐХЇХЎХ¶ Х§ЦЂ Ц‡ Х©ХҐХєХҐХї ХґХЎЦЂХґХ¶ХёХѕ Х¶Х«Х°ХЎЦЂ ХёЦ‚ Х№ХЇХЎХ¦ХґХЎХЇХҐЦЂХєХѕХЎХ®, ХўХЎХµЦЃ Х¤ХҐХґЦ„ХёХѕ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ Х§ЦЂ Ц‡ ХўХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х­Х«ХЅХї ХЎХ·Х­ХёЦ‚ХµХЄ: Ф±ХµХ¤ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х«Х¶ Х¤ХёЦ‚ЦЂ Х§ЦЂ ХЈХЎХ¬Х«ХЅ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶, ХёЦЂ ХЅХЎ Х¶ЦЂХЎ ХґХЎХЅХ«Х¶ ХЈХёХѕХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х§ЦЂ Х­ХёХЅХёЦ‚Хґ ХґХ«Х·Хї ХёХ№ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХ¶ХҐЦЂХ«, ХЎХµХ¬Ц‡ ХґХёЦЂ ХЎХјХЎХ»: Ф»ХЅХЇ ХҐХ©ХҐ ХґХ« ЦѓХёЦ„ЦЂ Х§Х¬ ХїХІХЎХµХ« ХЅЦЂХїХ«Х¶ Х°ХЎХѕХЎХїХЎХµХ«Х¶Ц„, ХЇХЎЦЂХёХІ Х§Х«Х¶Ц„ ХЎХЅХҐХ¬ Х©ХҐ Х°ХҐХ¶ЦЃ ХЎХµХ¤ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х¶ХЎ ХЅХ«ЦЂХЎХ°ХЎЦЂХѕХЎХ® Х§ЦЂ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ Х¤ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х°ХёЦ‚Х¶, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХґХ«Х·Хї ХґХ« ХЎХјХЎХ¶Х±Х«Х¶ ЦѓХЎЦѓХЎХЈХёХѕ Х§ЦЂ Х°ХҐХїХЎХґХїХёЦ‚Хґ ХЎХµХ¶ ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х¶ ХЄХєХ«ХїХ¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶ЦЃХёХѕ Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶ХЎХ¶ ХЎХјХЎХѕХёХїХµХЎХ¶ ХЄХЎХґХҐЦЂХ«Х¶ Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХєХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ ЦѓХёХІХёЦЃХёЦ‚Хґ:

ФІХЎХµЦЃ Х·ХёЦ‚ХїХёХѕ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ ХЎХѕХЎЦЂХїХҐЦЃ ХЈХ«ХґХ¶ХЎХ¦Х«ХёХ¶ХЁ Ц‡ ХЈХ¶ХЎЦЃ Х°ХЎХґХЎХ¬ХЅХЎЦЂХЎХ¶, ХёЦ‚ЦЂ Х·ХЎХїХҐЦЂХ« Х°ХҐХї ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶ ХґХёХјХЎЦЃХЎХѕ Х¶ХЎЦ‡ Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶ХЎХµХ«Х¶, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х°ХЎХґХЎХ¬ХЅХЎЦЂХЎХ¶ХЁ Х¶ХёЦЂ Х¦ХўХЎХІХґХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Х¦ХЎХї ХїХѕХЎХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х¶ХЎЦ‡ Х¶ХёЦЂ ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХ¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃЦЂХ«Х¶ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х¶ХёЦЂ Х¦ХЈХЎЦЃХґХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХ« Ц‡ Х±ХЈХїХёЦ‚ХґХ¶ХҐЦЂХ« Х°ХҐХї, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЈЦЂХЎХѕХҐЦЃХ«Х¶ Х¶ЦЂХЎ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХёЦ‚Х·ХЁ: ФІХЎЦЃХ« ХЎХµХ¤, ХґХЎХµЦЂХЎЦ„ХЎХІХЎЦ„ХёЦ‚Хґ Х·ХЎХї ХЇХЎХµХ«Х¶ Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶ХЎХ¶ХҐЦЂ, ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ ХёЦЂ ХҐХ©ХҐ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ ЦЃХЎХ¶ХЇХЎХ¶ХЎЦЂ ХҐЦЂХўЦ‡Х«ЦЃХҐ ХЄХєХ«ХїХ¶ХҐЦЂХёХѕ Х¦ХґХЎХµХ¬ХѕХ«Х¬, ХЅХїХ«ХєХѕХЎХ® Х№Х§ЦЂ Х°Х«Х·ХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¶Х«Х°ХЎЦЂ Х¤ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х°ХёЦ‚Х¶:

ХЌХЎХЇХЎХµХ¶ ХЎХ¶ЦЃХЎХѕ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Ц‡ Х¶ХЎ, ХѕХҐЦЂХЎХ¤ХЎХјХ¶ХЎХ¬ХёХѕ Х°ХЎХµЦЂХҐХ¶Х«Ц„, ХїХҐХЅХЎХѕ Х¶ХЎХ­ХЇХ«Х¶ Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶ХЎХµХ«Х¶ ХўХёХ¬ХёЦЂХёХѕХ«Х¶ ЦѓХёХ­ХѕХЎХ®: Ф±ХµХЄХґ Х¶ХЎ ХЎХµХ¬Ц‡ХЅ ХёХ№Х¶Х№ХёХѕ Х¶ХґХЎХ¶ Х№Х§ЦЂ ХЎХјХЎХ»Х«Х¶Х«Х¶: Х†ЦЂХЎ ХїХЎХЅХ¶Ц‡Х«Х¶Х¶ХЎХґХµХЎ Х®ХЎХІХЇХЎЦѓХ©Х«Х© Х°ХЎХЅХЎХЇХ¶ ХЎХґЦѓХёЦѓХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХҐХ» ХЎЦЂХўХёЦ‚Х¶Ц„Х« Х°ХЎХЅХЎХ® ХґХ« ХЎХ¦Х¶ХѕХЎХЇХЎХ¶ ХЇХёЦ‚ХЅХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶` ХЈХҐХІХЎХ¶Х« Х¤ХҐХґЦ„ХёХѕ, ХЈЦЂХЎХѕХ«Х№ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХёХѕ, ХЎЦЂХµХЎХ¶ ХёЦ‚ ХЇХЎХ©Х« Х­ХЎХјХ¶ХёЦ‚ЦЂХ¤Х¶ ХЎХµХїХҐЦЂХ«Х¶, ХѕХЎЦЂХ¤ХЁ` Х·ХёЦ‚ЦЂХ©ХҐЦЂХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х¶Х·ХЎХ¶ Х§Х«Х¶ ХЇХµХЎХ¶Ц„ХёХѕ ХёЦ‚ ХЇЦЂХЎХЇХёХѕ Х¬Х« Ц„ХЎХ»ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶: Х†ЦЂХЎ ХіХЇХёЦ‚Х¶ Х°ХЎХЅХЎХЇХ¶ ХЎХіХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЅХєХЎХЅХЎХ®Х«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х«, ХЇХёЦ‚ЦЂХ®Ц„ХЁ Х¦ХЎЦЂХЈХЎЦЃХҐХ¬ ХѕХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚Х№ Х№ХЎЦѓХёХѕ, Х«ХЅХЇ ХґХЎЦЂХґХ¶Х« ХґХЎХЅХҐЦЂХЁ Х¬ЦЃХѕХҐХ¬, ХўХёХ¬ХёЦЂХѕХҐХ¬ ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ Х°ХЎХґХЎХ№ХЎЦѓ, ХёЦЂ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ Х°ХЎХґХҐХґХЎХїХҐХ¬ХёХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХґХЎХµЦЂХЎЦ„ХЎХІХЎЦ„Х« Х®ХЎХ¶ХёХ© ХЈХҐХІХҐЦЃХЇХёЦ‚Х°Х«Х¶ХҐЦЂХ« Х°ХҐХї, ХЈХїХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ ХўХёХ¬ХёЦЂХ«ЦЃ ХЈХҐЦЂХЎХ¦ХЎХ¶ЦЃ:

Եվ նա այժմ նայում էր նրան անթարթ աչքերով, հիշում էր մոր առաջարկությունը և ինքնիրեն մտածում. – «իրավ որ արժե ժառանգել այս գանձը»:

ФјХ«Х¤ХЎ ХЉХЎХѕХ¬ХёХѕХ¶ХЎХ¶, ХёЦЂ ХЎХ№Ц„Х« ХїХЎХЇХёХѕ Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёХѕ, ХїХҐХЅХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х©ХҐ Х«Х¶Х№ХєХҐХ›ХЅ ХёЦЂХ¤ХёЦ‚ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„ХЁ ХЎХ¶Х·ХЎЦЂХЄ ХґХҐХ­ХѕХҐХ¬ Х§ ХЈХҐХІХЎХ¶Х« Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х« ХѕЦЂХЎ, Х·ХїХЎХєХҐЦЃ Ц…ХЈХёЦ‚Хї Ц„ХЎХІХҐХ¬ Х¤ХҐХєЦ„Х«ЦЃ Ц‡ Х­ХёХЅЦ„ХЁ Х¤ХЎЦЂХ±Х¶ХҐХ¬ХёХѕ ХЎХґХЎХјХЎХ¶ХёЦЃХ« ХѕЦЂХЎ, Х°ХЎХµХїХ¶ХҐЦЃ Х©ХҐ Х«Х¶Х№ХєХҐХћХЅ ХЎХєХҐЦЂХЎХ­Хї ХЉХҐХїХµХЎХ¶ ХёЦЂХёХ·ХҐХ¬ Х§ ХґХ«ХЎХµХ¶ХЎХЇ Х©ХёХІХ¶ХҐХ¬ Х«ЦЂХҐХ¶ ХЎХµХЅ ХЎХґХЎХј:

– Ի՞նչպես, մի՞թե կարելի է, – բացականչեց տիկին Մարկոսյանը այնպիսի մի եղանակով, որ կարծես հայտնված նորությունը վերաբերում էր մի մեծ եղեռնագործության:

– Այո՛, միայնակ է թողնում և գնում է ճանապարհորդելու, – ավելացրեց նա տխրությամբ և ընդ նմին սպասելով,որ բարեկամուհին մեղադրական մի ազդու ճառ ուղղե որդուն:

– Այդ ձեզ չի վայելիլ, պարոն Պետրոս, – նկատեց տիկինը լրջությամբ: – Ինչպե՞ս կարելի է, որ այսքան ժամանակ օտարության մեջ մնալուց հետո, չմնաք այժմ ծնողներիդ մոտ գոնե այնքան, որ նրանք իրենց կարոտը առնեն ձեզանից: Ուրիշները նույնիսկ գործերնին թողնելով, գալիս են ծնողների հետ ամառն անցնելու, իսկ դուք, որ այստեղ եք, մի՞թե պիտի թողնեք նրանց ու հեռանաք:

– Բայց երբ հարկը պահանջո՞ւմ է:

– Ի՞նչ հարկ. ամառը հանգստության ժամանակ է և ոչ գործի. ոչ մի հարկ այդ ամիսներում չի կարող ստիպել մարդուն զրկել իրեն ամառանոցի մաքուր ու զով օդից,հանգստությունից… Ա՛յ, մենք էլ տնով-տեղով գնում ենք Բորժոմ, եթե դուք էլ գաք, միասին կլինենք և հիանալի ժամանակ կանցնենք:

– Հանդեսներ կսարքենք, կոնցերտներ կտանք, իսկ այդ բաներում դուք մեզ միշտ կօգնեք, – ավելացրեց օրիորդը շտապելով մասնակցել մոր ցանկությանը:

– Հանդեսնե՞ր, ի՞նչ նպատակով, – հարցրեց երիտասարդը հետաքրքրությամբ:

– Իհարկե բարեգործական, այդ մասին խնդրել են մեզ մի քանի ընկերությանց վարչություններ:

– Ձե՞զ:

– Այսինքն ինձ և ընկերուհիներիս:

– Հասկանում եմ: Եվ, իրավ, ամառանոցում հաջող մուտք կունենաք: Ափսո՛ս, որ չեմ կարող օգնել ձեզ այդպիսի բարի ձեռնարկությունների մեջ:

– Եթե գաք ամառանոց, կարող եք օգնել, – նկատեց օրիորդը ժպտալով:

– Այո՛, եթե գամ, բայց եթե չգա՞մ:

– Կխնդրեմ, որ գաք, – ասաց օրիորդը այնպիսի մի քնքշությամբ, որի մեջ, կարծես, խոսում էր մտերմության ձգտող մի թաքուն զգացմունք:

ФµЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ ХЄХєХїХЎЦЃ Ц‡ Х№Х«ХґХЎЦЃХЎХѕ Х«ХћХ¶Х№ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐХ¬: Х†ЦЂХЎХ¶ Х©ХѕХЎЦЃ Х©ХҐ ХЎХµХ¤ ЦЂХёХєХҐХ«Х¶ Х¶ХЎ Х¬ХЅХҐЦЃ Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶ХЎХµХ« Х¶ХЎХ­ХЇХ«Х¶, ХґХЎХ¶ХЇХЎХЇХЎХ¶ Х±ХЎХµХ¶ХЁ, ХЎХµХ¶ ХЎХ¶ХґХҐХІ, ХґХ«Х·Хї ХЄХєХїХёХІ, ХґХ«Х·Хї Х·ХЎЦЂХЄХёЦ‚Х¶ ХёЦ‚ ХЇЦЂХЎХЇХёХї Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶ХЎХµХ«, ХёЦЂ ХЎХґХҐХ¶ ХЎХјХЎХѕХёХї Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХєХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х«ЦЂХҐХ¶ Х¤ХєЦЂХёЦЃ ХЈХ¶ХЎХ¬Х«ХЅ, ХёХІХ»ХёЦ‚Х¶ХёЦ‚Хґ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХЅХ«ЦЂХЎХ¬Х«ЦЂ Ц‡ ХЈХїХ¶ХёЦ‚Хґ ХґХ«Х·Хї Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂ Х«ЦЂХҐХ¶ Х¦ХўХЎХІХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ: Х†ЦЂХЎХ¶ Х©ХѕХЎЦЃ Х©ХҐ ХЎХµХ¤ ХѕХЎХµЦЂХЇХҐХ¶Х«Х¶ Х¶ХёЦЂХёХЈХѕХҐЦЃ Х¶ХЎХ­ХЇХ«Х¶ ХґХїХҐЦЂХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ Х©ХҐ Х«Х¶Ц„Х¶ ХЎХµХ¬Ц‡ХЅ Х«ЦЂХЎХѕХёЦ‚Х¶Ц„ Х№ХёЦ‚Х¶Х« ХЅХЎХјХ¶ Ц‡ ХЎХ¶ХїХЎЦЂХўХҐЦЂ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХёХѕ ХЎХµХ¤ Х¶ХёЦЂХёХЈХѕХёХІ ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х°ХЎХіХҐХ¬Х« ХїХєХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х©ХёЦ‚Х¬ХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚:

– Ճշմարիտն ասած շատ կցանկանայի կատարել ձեր խնդիրը, բայց…

– Ի՞նչն է արգելք լինում, – ընդհատեց օրիորդն աշխույժով:

– Մի բարոյական պարտք, որ հանձն եմ առել դեռ այստեղ գալուց և ձեզ տեսնելուց առաջ:

– Եթե այդպես է, ուրեմն ամենից առաջ այդ պարտքը պիտի կատարեք. մենք իրավունք չունենք պահանջել, որ դուք անկատար թողնեք այն, ինչ որ կատարել խոստացել եք դեռ այստեղ գալուց առաջ:

– Շնորհակալ եմ, օրիորդ, դուք ինձ հասկանում եք. որքա՛ն ուրախ կլինեի, եթե մայրս էլ այդ ձևով մտածեր, բայց նա…

– Մայրդ գիտե թե ի՞նչ է մտածում, – ընդհատեց որդուն Լիդիա Պավլովնան, – դու իրավունք չունեիր մեզ լսելուց առաջ ուրիշներին բաներ խոստանալ:

– Իհարկե, առաջ մայրն է, հետո ուրիշները, – ձայնակցեց տիկին Մարկոսյանը:

– Բայց դուք հո չգիտեք թե ի՞նչ խոստումի մասին է խոսքը, – նկատեց Ադելինան մորը:

– Իսկ դու գիտե՞ս, – հարցրեց վերջինս:

– Ես էլ չգիտեմ, բայց կարծում եմ, որ պարոնը մի դատարկ բանի պատճառով չէր համաձայնիլ զրկել իրեն ամառանոցի հանգստությունից և զվարճություններից…

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤ХЁ ХґХ« Х­ХёЦЂХ°ЦЂХ¤ХЎХѕХёЦЂ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„ Х±ХЈХҐЦЃ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х« ХѕЦЂХЎ, ХЇХЎХґХҐХ¶ХЎХ¬ХёХѕ, ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ, Х°ХЎЦЂЦЃХ¶ХҐХ¬ Х©ХҐ` В«ХЎХµХ¤ Х«ХћХ¶Х№ ХўХЎЦЂХёХµХЎХЇХЎХ¶ ХєХЎЦЂХїЦ„ Х§, ХёЦЂХ« ХЇХЎХїХЎЦЂХёЦ‚ХґХЁ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХЎХ¶Х°ЦЂХЎХЄХҐХ·Хї Х§, Ц„ХЎХ¶ Х«Х¶Х± Х¶ХґХЎХ¶ ХЈХҐХІХҐЦЃХЇХёЦ‚Х°ХёЦ‚Х¶ ХЎХґХЎХјХЎХ¶ХёЦЃХёЦ‚Хґ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎХ¶ХЎХ¬ХЁВ»:

ФµЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ Х§Х¬, ХЈЦЂХҐХ©ХҐ, ХЎХµХ¤ХєХ«ХЅХ« ХґХ« Х¶Х·ХЎХ¶ХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХїХѕХЎХѕ ХЎХµХ¤ Х­ХёЦЂХ°ЦЂХ¤ХЎХѕХёЦЂ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„Х«Х¶, ХўХЎХµЦЃ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№ХўХЎЦЃХЎХїЦЂХҐЦЃ, ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« ХЎХµХ¤ХєХ«ХЅХёХѕ Х°ХЎХЅХЇХЎЦЃХ¶Х« Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х«Х¶ Х©ХҐ`Х«ЦЂХЎХѕ, Х«Х¶Ц„ХЁ Х­Х«ХЅХї ХґХҐХ® ХёЦ‚ ХЎЦЂХЄХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ Х¶ХєХЎХїХЎХЇХ« Х°ХЎХґХЎЦЂ Х§ Х¦ЦЂХЇХёЦ‚Хґ Х«ЦЂХҐХ¶ ХЎХґХЎХјХЎХ¶ХёЦЃХ« Х¦ХѕХЎЦЂХіХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ: ФІХЎХµЦЃ ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« ХўХёХ¬ХёЦЂХёХѕХ«Х¶ ХЎХ¶Ц„ХЎХІХЎЦ„ХЎХѕХЎЦЂ Х№ХЈХїХ¶ХѕХ« Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х« Х°ХЎЦЂЦЃХЎХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЈХёХ°ХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х¶ХЇХЎХїХґХЎХґХў, ХЇХЎЦЂЦ‡ХёЦЂ Х°ХЎХґХЎЦЂХҐЦЃ ХЎХµХЅЦ„ХЎХ¶ХЁ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐХ¬, Х©ХҐ` ХЇХЈХЎ ХґХ« Ц…ЦЂ, ХҐЦЂХў Х«Х¶Ц„ХЁ ХЇХўХЎЦЃХЎХїЦЂХҐ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЎХµХ¶ ХЇХЎЦЂЦ‡ХёЦЂ ХєХЎХїХіХЎХјХ¶ХҐЦЂХЁ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЅХїХ«ХєХёЦ‚Хґ Ф·Х«Х¶ Х«ЦЂХҐХ¶ Х¦ЦЂХЇХѕХҐХ¬ Ф±Х¤ХҐХ¬Х«Х¶ХЎХµХ« ХЎХ¶Х¶ХґХЎХ¶ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ:




Фµ


ХЏХ«ХЇХ¶ХёХ» ХёЦ‚ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х« Х°ХҐХјХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХїХё, ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ¶ Х¦ХЈХЎЦЃ, ХёЦЂ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶Х« ХµХёЦ‚ЦЂ ХѕЦЂХЎ Х©ХёХІХЎХ® ХЎХ¦Х¤ХҐЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ Х§ ХЅХЎХЅХїХ«ХЇ, ХёЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¶ХЎХ­ХЇХ«Х¶ ХґХїХЎХ®ХґХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ ХѕХҐЦЂХЎХ¤ХЎХјХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ Х«Х¦ХёЦ‚ЦЂ ХєХ«ХїХ« Х¬Х«Х¶ХҐЦЂ ХЎХµХЄХґ Х¤Х«ХґХҐХ¬ Х°ХёЦ‚Х·ХЎХїХҐХїЦЂХ« Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶: Х†ЦЂХЎХ¶ ХЎХµХЄХґ Х°ХЎЦЂХЇХЎХѕХёЦЂ Х§ЦЂ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х¦ХёЦЂХҐХІ ЦЃХ¶ЦЃХёЦ‚Хґ, ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХїЦ„ХҐЦЂХЁ Х¶ХёЦЂХҐХ¶ ЦѓХЎЦЂХҐХ«Х¶ ХЈХЎХІХЎЦѓХЎЦЂХЎХЇХЎХ¶ Х°ХЎХµХїХ¶Х« Х¶ХєХЎХїХЎХЇХ«Х¶: Ф±ХµХ¤ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ Х¶ХЎ ХЎХјХЎХѕ Ф±ХўХёХѕХµХЎХ¶Х« В«ХЋХҐЦЂЦ„ ХЂХЎХµХЎХЅХїХЎХ¶Х«Х¶В» Ц‡ Х«Х»ХЎХѕ ХєХЎЦЂХїХҐХ¦: Ф±ХµХЅ ХЈХ«ЦЂЦ„ХЁ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЅХ«ЦЂХҐХ¬Х« Х§ЦЂ Х¤ХЎЦЂХ±ХҐХ¬ ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ХЎХµХ¶ Ц…ЦЂХ«ЦЃ, ХҐЦЂХў ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХЎХЇХЎХ¶ ХЄХёХІХёХѕХёЦ‚Хґ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХµХїХ¶Х« Х­ХёХЅХїХёЦ‚ХґХ¶ ХЎЦЂХЎХѕ: ХѓХҐХґХЎЦЂХЎХ¶ХЎХѕХЎЦЂХї ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХ¶, ХёЦЂХ«Х¶ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃХЎХ¶Ц„ ХєХЎХїХґХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЅ ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ ХЈХ¬Х­ХёЦ‚Хґ Ц‡ ХёЦЂХ¶ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХЎХЇХЎХ¶ ХЄХёХІХёХѕХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х¶ХЎХ­ХЎХЈХЎХ°ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х¦ХЎХї, ХЎХјХЎХ»Х¶ХёЦЂХ¤ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х¶ХЎЦ‡ ХґХЎХµЦЂХҐХ¶Х« Х¬ХҐХ¦ХѕХ«Х¶ ХёЦ‚ ХЈЦЂХЎХЇХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ ХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Хґ, Х­ХёЦЂХ°ХёЦ‚ЦЂХ¤ Х§ЦЂ ХїХѕХҐХ¬ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х«Х¶ ХЇХЎЦЂХ¤ХЎХ¬ Ф±ХўХёХѕХµХЎХ¶Х« В«ХЋХҐЦЂЦ„ХЁВ» ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ ХЇХЎЦЂХҐХ¬Х« Х§ Х·ХЎХї: В«ФґХёЦ‚ ХёЦЂ Х¶ХѕХ«ЦЂХёЦ‚Хґ ХҐХЅ Ц„ХҐХ¦ Х°ХЎХµ ХЄХёХІХёХѕЦЂХ¤Х« ХґХёХјХЎЦЃХѕХЎХ® ХґХЎХЅХ«Х¶, ХЎХµХЅХ«Х¶Ц„Х¶ ХЈХµХёЦ‚ХІХЎЦЃХёЦ‚Х¶ ХёЦ‚ ХґХ·ХЎХЇХ«Х¶, ХЎХµХ¤ ХЈХ«ЦЂЦ„ХЁ ХєХ«ХїХ« ХЇХЎЦЂХ¤ХЎХЅ Х°ХЎХіХЎХ­, ХЎХЅХҐХ¬ Х§ЦЂ Х¶ХЎ Х¶ЦЂХЎХ¶, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХґХЎЦЂХ¤ХЇХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ ХёЦ‚ ХЈЦЂЦ„ХҐЦЂХ«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« В«ХЋХҐЦЂЦ„ ХЂХЎХµХЎХЅХїХЎХ¶Х«Х¶В» ХЇХЎЦЂХёХІ Х§ Ц„ХҐХ¦ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ Х°ХЎХµ ХЈХҐХІХ»ХёЦ‚ХЇХ« Х°ХёХЈХёЦ‚Х¶ ХёЦ‚ Х¦ХЈХЎЦЃХґХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, Х¶ЦЂХЎ ХЎЦЂХЄХЎХ¶Х«Ц„Х«Х¶ ХёЦ‚ Х©ХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, Х¶ЦЂХЎ ХЇХЎЦЂХ«Ц„Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ ХёЦ‚ ЦЃХЎХѕХҐЦЂХ«Х¶В»: ФµХѕ Х«ЦЂХЎХѕ, Ц„ХЎХ¶Х« ХЉХҐХїЦЂХёХЅХЁ ХЇХЎЦЂХ¤ХЎЦЃХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЎХµХ¤ ХЈХ«ЦЂЦ„ХЁ, ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХЎХѕХҐХ¬Х«Х¶ХЎ ХЅХЇХЅХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЅХ«ЦЂХҐХ¬ Х°ХЎХµ Х·Х«Х¶ХЎХЇХЎХ¶Х¶ ХёЦ‚ ХЈХµХёЦ‚ХІХЎЦЃХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶ЦЃ Х¶ХЎ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎЦЂХЎХ¦ХЎХї ХЎХ¦ХЈХЎХЇХ«ЦЃХ¶ Х§ЦЂ Х°ХЎХґХЎЦЂХёЦ‚Хґ, ХўХЎХµЦЃ ХёЦЂХёХ¶ЦЃ, ХЎХѕХЎХ›ХІ, Х№Х§ЦЂ ХіХЎХ¶ХЎХ№ХёЦ‚Хґ ХЎХ¶Х±ХЎХґХў:

Նստելով հովանավոր ակաթենու տակ, նա բաց արավ գիրքը, բայց… մեքենաբար: Նրան թվում էր թե գեղեցկուհին դեռ նայում է իրեն յուր սիրուն աչքերով, թե նահենց նոր ժպտալով ասաց իրեն «կխնդրեմ որ գաք», իսկ մի փոքր հետո` աշխույժով ավելացրեց «ինչն է արգելք լինում…»: Այո՛, այս ձայները հնչում էին դեռ երիտասարդի ականջում, իսկ գեղանի պատկերն ու փայլուն հայացքը չէին հեռանում նրանից:

– Դժվար է… իրավ որ դժվար է, – մտածում էր երիտասարդը, ամենքին կարելի է թողնել, ամեն ինչ կարելի է զոհել, բայց այս հրեշտակին, այս դիցուհուն… ճիշտ որ դժվար է. չէ՞ որ սա ինձ համար կարող էր լինել ամեն ինչ… և եթե նա, իրավ, անտարբեր չէ դեպի ինձ… այն ժամանակ արդեն կատարյալ խելագարություն է թողնելնրան… Բայց հենց այս մտածմունքի հետ հիշեց երիտասարդն ուսանողների ժողովը, յուր հանդիսավոր խոստումն և այն ուժգին ծափահարությունը, որ հետևեց հայտարարությանը… հիշեց թե ինչպես «կեցցեները» դղրդացրին ներքնահարկի ցածուն դահլիճը:

В«Х€Х№, ХҐХЅ Х°ХЎХЅХїХЎХї ХЇХґХ¶ХЎХґ Х«Хґ ХѕХіХјХ«Х¶, ХҐХЅ ХЇХЇХЎХїХЎЦЂХҐХґ Х«Хґ Х­ХёХЅХїХёЦ‚ХґХЁВ», ХёЦЂХёХ·ХҐЦЃ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ Ц‡ Х¶ХёЦЂХҐХ¶ ХЎХјХЎХѕ ХЈХ«ЦЂЦ„ХЁ, ХёЦЂ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ЦѓХЎХЇХҐХ¬, Х¤ЦЂХҐХ¬ Х§ЦЂ Х¶ХЅХїХЎЦЂХЎХ¶Х«Х¶: ФІХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ХЈХ«ЦЂЦ„ХЁ, Х¶ХЎХµХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х¶ХёЦЂХҐХ¶ Ц‡ ХЎХєХЎ Х¤ЦЂХЎХѕ Х®Х¶ХЇХ¶ХҐЦЂХ«Х¶: Ф±ХµХЅ ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х§Х¬ ХґХ« ХёЦ‚ЦЂХ«Х·, ХЅХЎХЇХЎЦЂХЇХёХІ ХєХЎХµХґХЎХ¶ ХЈЦЂХЎХѕХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎ ХґХїХЎХ®ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

– Ես կկատարեմ իմ խոստումը, ես կնվիրեմ ինձ մոռացված ժողովրդին… բայց եթե Ադելինան ընկերանար ինձ այս գործում, օ՛, որպիսի մեծ հաջողությամբ կպսակվեր իմ նվիրումը… իրավ, չէ՞ որ ամենաեռանդուն աշխատանքն իսկ ապարդյուն կանցնե, եթե նրան չխրախուսե կնոջ սերն ու ժպիտը… Եվ ի՛նչ երջանկություն.մենք միասին կաշխատեինք, միասին կգործեինք…

Այս միտքը երկար զբաղեցրեց երիտասարդին: Նա մտածում էր, մինչև անգամ, համակերպիլ առայժմ յուր մոր ցանկության, գնալ ամառանոց, մտերմանալ այնտեղ Ադելինային, նշանվել, պսակվել և հետո… իհարկե, Ադելինայի հետ միասին վերադառնալ գյուղը: Իսկ այնտեղ… չէ՞ որ երկու խելքը կարող էին ավելի լավ գործել,քան մեկը:

Բայց հայտնի չէ, թե ինչո՞ւ երիտասարդի երևակայությունը նորեն այդ գյուղից փոխադրեց նրան ամառանոց: Նա պատկերացրեց յուր առաջ նշանադրության հանդեսը, ապա հարսանյաց պատրաստությունները, վերջը` փառահեղ պսակադրությունը, հարուստ հյուրերը, մետաքսի, ադամանդի և փարիզական ճոխությանց մեջ փայլող կիսամերկ կրծքերով ու հոլանի թևերով գեղեցկուհիները, որոնց մեջ սպիտակազգեստ և ծաղկապսակ Ադելինան պիտի երևար իբրև մի հրաշագեղդիցուհի, հավերժահարսներով շրջապատված…

Բայց հենց այդ փայլի ու շքեղության պատկերը, կարծես, մարմին առնելով շշնջաց յուր ականջին` «մի՞թե չես ցնորում… Մի՞թե Ադելինան, այն կրթված, զարգացած,փափկության մեջ մեծացած, թատրոնի, երեկույթների և պարահանդեսների սովոր աղջիկը կհամաձայնի թողնել քաղաքը, նրա կյանքով ու հրապույրներով լի մթնոլորտը և գնալ, մտնել գյուղը, աշխարհի մի լուռ, անծանոթ անկյունը, թե ինչ է` այդտեղ պիտի հոգա շինականի կյանքը բարելավելո՞ւ մասին…»:

Ф±ХµХ¤ ХЈХЎХІХїХ¶Х« Х·Х·ХёЦ‚Х¶Х»ХЁ ЦЃЦЂХҐЦЃ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х« Х¶ХЎХ­ХЇХ«Х¶ ХґХїЦ„ХҐЦЂХЁ:

«Նա մինչև անգամ կարող է ինձ վրա ծիծաղել, իմ նպատակը ծաղրե՛լ, եթե ես դրա մասին խոսեմ նրա հետ» – տրամաբանեց Պետրոսը և տխրելով գլուխը կախեց:

Х†ЦЂХЎ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХ¶ ХЁХ¶ХЇХЎХ¶ Х®Х¶ХЇХЎХ¶ХЁ Х¤ЦЂХѕХЎХ® ХЈЦЂЦ„Х«Х¶ Ц‡ Х¶ХЎ, ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ, ХґХїХЎХ®ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХёХЈХ¶ХЎХ®, ХЅХЇХЅХЎХѕ ХЇХЎЦЂХ¤ХЎХ¬ ХўХЎЦЃ ХҐЦЂХҐХЅХ« ХѕЦЂХЎ Ф±Х©ХёХµХҐХ¶ЦЃ ХЎХІХ»Х«ХЇ Ф№ХЎХЈХёЦ‚Х°ХёЦ‚ ХґХЎХЅХ«Х¶ ХЈЦЂХѕХЎХ® Х°ХҐХїЦ‡ХµХЎХ¬ ХїХёХІХҐЦЂХЁ.

«Բաս ի՞նչ կըլեր, որ էսպես չէր էլել: Մինչև էն հադաղը (միջոցը) նրա (Թագուհու) ականջը մեկ թթու խոսք չէր լսել, նրա աչքը մեկ դառը օր չէր տեսել, նրա երեսը մեկ կոշտ զրից չէր եկել: Վարդի պես ծաղկել, մանիշակի պես մեծացել էր: Տասնհինգ տարին անց էր կացել, դեռ նրա անմեղ հոգին աշխարհքիցս մեկ բան չէր խաբար: Նրա ընկեր աղջկերքը դռներին, կտրներին ման էին գալիս, օր անցկացնում, նա ծունկը մոր ծնկանը կպցրած, յա կար էր անում, յա քարգահ, յա իրենց տանն ու դռանն էր մտիկ տալիս, յա իրենց մալին, ապրանքին աչք ածում: Ղուշը գլխի վրով թռչելիս` կարմրատակած, շունչը կտրած տուն էր ընկնում, որ իր շվաքն է՛լա օքմինչըտեսնի: Մոր մեկ մատը փուշ ըլելիս, յա մեկ տեղը ցավելիս, ուզում էր հոգին հանի իրեն տա. էլ քար, էլ խոտ չէր մնում, որ նա վրեն չը չոքի ու աստծու ողորմությունըխնդրի: Աղքատ տեսնելիս բերնի թիքեն հանում, իրան էր տալիս, որ նրան օրհնի, արևշատություն խնդրի: Բաղն էն ժամանակ էր գնում, որ միսն ու մութը դեռ չէրբաժանված ըլում, բաղիցն էլ էն վախտն էր տուն գալիս, որ մութը գետինն առած, ոտը քաշված, խաղաղված էր ըլում: Ով նրան ուզենար տեսնի, յա ծառի, յա պատիտակ պետք է տափ կենար, որ նրա հրեսին մտիկ տար, նրա աչքերի լսովն հայիլ մայիլ մնար… Չայիր չիմանի, մանիշակի վրա, վարդի, թթենու տակին, յա քչքչանառվի մոտ, որ բազի վախտ քնած չէր ըլում, հենց իմանաս երկնքիցը լիս ա վեր եկել, ափնիքը հայլի դառել… Քունը նրա աչքերին էնպես էր մոտենում, ինչպես մեկ սրբի երկնային հրեշտակը, թևերն երեսին փռում, անմահական երազով նրան գրկում, գգվում, արթնացնում, էլ եդ իր գիրկը դնում…Ա՛խ, ո՞ր մեկն ասեմ: Նրա ամենմեկ շարժմունքը, ամեն մեկ խոսքը, ամեն մեկ մտիկ տալը, ամեն մեկ աչքի ու պռոշի ժաժ գալը հրաշք էր: Էն լուսակոլոլ աչքերը, էն խնկան ծաղիկ շրթունքը, որ բացչէր ըլում, մարդ ուզում էր ոչ ուտի, ոչ խմի, հենց նրան մտիկ տա, նրա սուրահի բոյին թամաշա անի, նրա ոտքի տակին հոգին տա, նրա ձեռիցը իր մահն առնի… Եվ էս երկնային հրեշտակը, էս անմեղ գառն էր էն հադաղին` էն գազանների (Հասան խանի ֆարրաշների) ձեռին… ի՞նչ քարացած, ապառաժ սիրտ պետք է ըլի, որ նրան տեսնելիս, կամ նրա պատմությունը լսելիս գլխին կրակ չվառվի…»:

ФµЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ Х§Х›Х¬ Х№Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇХҐЦЃ: Х€ЦЂЦ„ХЎХ¶ Ф№ХЎХЈХёЦ‚Х°ХёЦ‚ ХЈХҐХІХҐЦЃХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х¶ХЇХЎЦЂХЎХЈХ«ЦЂХЁ Х°Х«ХЎЦЃХґХёЦ‚Х¶Ц„ ХєХЎХїХіХЎХјХҐЦЃ Х«ЦЂХҐХ¶, ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ Х§Х¬, ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ ХїХёХІХҐЦЂХЁ Х°ХёЦ‚Х¦ХҐЦЃХ«Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХёХЈХ«Х¶: Х†ХЎ ЦѓХЎХЇХҐЦЃ ХЈХ«ЦЂЦ„ХЁ Ц‡ Х«Х¶Ц„Х¶Х«ЦЂХҐХ¶ Х·Х·Х¶Х»ХЎЦЃ.

– Ամո՛թ ինձ, հազա՛ր ամոթ… Եվ ես դեռ տատանվում եմ, դեռ երկմտում եմ: Մի՞թե կարելի է մի վայրկյան անգամ ուշանալ… Մի ժողովուրդ, որ այսպիսի ծնունդներ ունի յուր մեջ, մի՞թե արժանի չէ մեր խնամքին ու օգնության: Ո՞ւմ մասին եմ մտածում – մի Ադելինայի, բախտից երես առած մի կենցաղասեր աղջկա… Ինչո՞ւչգնամ Աթոյենց աղջկերանցը, Թագուհիներին պտրելու…Եթե այսօր Հասան խանի ֆարրաշները չեն սպառնում նրանց, հո տգիտությունն ու խեղճությունը, հովաշխառուներն ու օրինազանցները սպառնում են: Ինչո՞ւ, ուրեմն, չերթամ օգնության կարոտ այդ ժողովրդի մոտ, ինչո՞ւ չծառայեմ նրանց և իմ աշխատության ընկեր չընտրեմ Թագուհիների միջից… Մի՞թե նրանց անմեղ ու միամիտ սերը պակաս ուժով կխրախուսե և կոգևորե ինձ: Այն աղջիկը, որ աչքը բանալու օրից ճանաչում էմիայն իր ծնողներին, յուր տունն ու դուռը, յուր արտն ու այգին, որ յուր ուրախությունը գտնում է ծնողական հարկի տակ, արդար աշխատության մեջ, որ յուր սերը խնամքով ծածկում, պահում է սրտի խորքում և նվիրում միայն նրան, ով աստծո կամքով վիճակվել է իրեն ամուսին և, որն ապա յուր կյանքն ու ուրախությունը որոնում է այդ ամուսնու մեջ, մի՞թե հազար անգամ ավելի մեծ, բարձր ու արժանավոր չէ, քան այդ զվարճասեր, փողոցի ու հանդեսների սիրահար, նորաձևությանց երկրպագու, դեմքեր ու զգացմունքներ կեղծող, շաղակրատ, նազող, հաճոյասեր, ամուսնանալուց առաջ արդեն աշխարհ ճանաչող, թաքուն անկյուններում օտարի հետ պաչպչվող, իսկ սալոններում սիրո սրբությունը դրվատող օրիորդներն ու մեծուհիները… Այո՛, որոշված է, ես կէրթամ և ինձ այլևս չի արգելիլ ոչ ոք:




Ф¶


ФґХҐХј ХЎХµХЅ ХґХїЦ„Х« ХѕЦЂХЎ Х§ЦЂ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ, ХҐЦЂХў Х°ХЎХ¶ХЇХЎЦЂХ® Х¶ЦЂХЎ Х°ХҐХїЦ‡Х«ЦЃ Х°Х¶Х№ХҐЦЃ ХґХ« Х©ХЎХѕ Х±ХЎХµХ¶.

– Տո, Պե՛տո, դեռ ա՞յստեղ ես, իսկ ես կարծում էի թե Մասիսն արդեն անցել ես:

ХЉХҐХїЦЂХёХЅХЁ ХҐХї Х¶ХЎХµХҐЦЃ Ц‡ ХїХҐХЅХЎХѕ ХґХҐХЇХ«Х¶ ХЎХµХ¶ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХёЦ‚ХЅХЎХ¶ХёХІХЎХЇХЎХ¶ ХЄХёХІХёХѕХёЦ‚Хґ Х¬ХЅХҐХ¬ХёХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ Х­ХёХЅХїХёЦ‚ХґХЁ, Х¤ХІЦЂХ¤ХЎЦЃЦЂХҐХ¬ Х§Х«Х¶ Ц…Х¤ХЁ ХЇХҐЦЃЦЃХҐХ¶ХҐЦЂХёХѕ Ц‡ Х«ЦЂХҐХ¶ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎЦЃЦЂХҐХ¬ Х±ХҐХјЦ„ХҐЦЂХ« ХѕЦЂХЎ:

– Գնում եմ, բա՛րեկամ, գնում եմ, – պատասխանեց նա կարծես շփոթվելով և արագ տեղից ելավ:

– Ճշմարի՞տ, թե՞ կատակ ես անում, – հարցրեց երիտասարդը պարզելով ձեռքն ընկերին:

– Իհարկե ճշմարիտ, կատակ ինչո՞ւ եմ անում:

– Եղբայր, մեծ մարդ ես, խոստովանում եմ. բայց ե՞րբ:

– Շուտով, հենց այս քանի օրը:

– Ուրեմն, պատրաստությունդ տեսե՞լ ես:

– Արդեն: Կամենո՞ւմ ես, արի` ցույց տամ:

– Հապա, տեսնենք, հետաքրքրական է, – ասաց երիտասարդը և հետևեց Պետրոսին:

Ф±ХјХЎХ»Х¶ХёЦЂХ¤ХҐХ¬ХёХѕ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХ«Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХЁ, ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ¶ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХґХ« ХґХ« ЦЃХёЦ‚ХµЦЃ ХїХЎХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЎХµХ¶ ХЎХґХҐХ¶ХЁ, Х«Х¶Х№ ХёЦЂ ХЈХ¶ХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЈХµХёЦ‚ХІ ХїХЎХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ:

– Ամենից առաջ տե՛ս այս թամբը, հունգարական է, բոլորը խոզի կաշվից. 60 ռուբլի արժե. սանձը, ասպանդակները մաքուր պողպատից:

– Այդ ինչո՞ւ համար է:

– Ի՞նչպես թե ինչո՞ւ. գյուղերը չի՞ պիտի պտտեմ. միշտ հո մի տեղ չեմ մնալ:

– Իսկ ձի՞ն:

– Ձին էլ այնտեղ կգնեմ, այստեղից հո չե՞մ տանելու, ի՞նչ ավելորդ հարց է:

– Հասկացա. հետո՞:

– Սա էլ հրացանս. ամերիկական նոր տեսակի, երկփողյա. յուր բոլոր պարագաներով արժե 120 ռ.:

– Այդ ինչո՞ւ համար է, ավազակնե՞ր պիտի հալածես:

– Ի՞նչ ավազակներ, ինչեր ես հարցնում. որսորդության չի՞ պիտի գնամ. բոլոր օրը հո պարապելով չե՞մ անցցնելու. մի մի անգամ էլ զվարճություն է պետք. – այս էլ պայուսակս, բոլորը կաշվեկար պղնձե օղակներով, թամբի վրա հարմարեցնելու համար. – այս էլ դաշտային հեռադիտակ. միշտ հարկավոր է լինում. – այս էլ կողմնացույց…

– Կողմնացո՞ւյց. այդ ինչի՞ համար է. ծովերի վրա՞ պիտի թափառես:

– Ախ, ի՛նչ ապուշն ես: Տո, չի՞ պատահիլ, որ անտառներում պտտելիս հանկարծ մոլորվեմ. այ, հենց այդպիսի ժամանակ կողմնացույցը կարող է ինձ ցույց տալ թեի՞նչ ուղղություն բռնեմ, ո՞ր գյուղը դուրս գամ:

– Այդ հո բոլորը քեզ համար ես հոգացել, գյուղացիների համար ի՞նչ ես տանում:

– Սպասի՛ր, նրանց համար էլ կա, տեսնո՞ւմ ես… – այս ասելով Պետրոսը ցույց տվավ սեղանի վրա գտնվող գրքերի մի կույտ և նրանցից մի-մի հատ առնելով,շարունակեց.

– Ա՛յ, «Полный курс охоты» Маркса-Манн. սա՛ էլ ասենք ինձ համար է, բայց գյուղացիներին էլ կհարկավորվի: Չէ՞ որ որսորդության մասին ևս կարող եմ խորհուրդներ տալ նրանց: – «Ляговая собака» – Фридриха Освальд. սա նույնպես կարևոր գիրք է որսորդական շներ վարժեցնելու համար:

– Այ մարդ, դու կարծում ես թե հայ գյուղացին բան ու գործ չունի, հենց միշտ որսի հետևի՞ց պիտի լինի:

– Համբերի՛ր, բա՛րեկամ, ախար մենք էլ քեզ չափ մտածել գիտե՞նք, թե ոչ: Ա՛յ, «Плодовая школа и плодовый сад» – Раевского, սա հո պատվական ձեռնարկ է ծառեր տնկելու, պատվաստներ անելու, պտղատու այգիներ խնամելու համար:

– Հա, դրան խոսք չունիմ:

– Իսկ սա՞ «Домашний огород» – Мицулья. ընտիր ձեռնարկ է բանջարանոցների համար: Սրան կցված է Черноглазов-ի գեղեցիկ աշխատությունը` «Огурцы, дыни, арбузы и тыквы» վերնագրով, հատուկ այդ չորս տեսակ պտուղները աճեցնելու համար:

– Հետո՞:

– Սա էլ «Обшедоступное руководство к земледелию» – Костычева, թեպետ համառոտ, բայց շատ պարզ և հասկանալի ոճով կազմված մի ձեռնարկ է երկրագործության համար: Իսկ սա Կոպպեի հայտնի «Երկրագործություն և անասնապահություն» աշխատությունն է, որ թարգմանել է պրոֆեսոր Վոյլֆը. հիսուն տարուց ավելի գործածության մեջ է, և հմուտների կարծիքով, գյուղատնտեսական գրականության մեջ համարվում է իբրև կլասիկ գրվածք: Իսկ սա` «Скотоводство» – Трипольского, հատկապես կազմված եղջերավոր անասուններ և ձի, ոչխար ու խոզ պահելու համար:

– Ուրի՞շ:

– Իսկույն. «Практическое руководство виноградарства и виноделия» – Винберга. սա անհրաժեշտ գիրք է այգեգործության և գինեշինության համար: Մեր գյուղացիների գլխավոր պարապմունքը, կարծեմ, դա է: Այդ պատճառով այդ ճյուղին վերաբերյալ ձեռնարկներ մի քանիսն եմ ընտրել: Այ, «Руководство повиноградарству » – Цобеля, բազմաթիվ ու բազմազան նկարներով…

– Իսկ մեղվապահական, հավաբուծական…

– Սպասիր, ХЅХєХЎХЅХ«ЦЂ, Х¤ЦЂХЎХ¶Ц„ Х§Х¬ ХёЦ‚Х¶Х«Хґ, ХЎХ›Хµ, «Птицеводство» Рґ-СЂР° Прибыня. ХєХЎХїХѕХЎХЇХЎХ¶ ХЎХ·Х­ХЎХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§` ХЈХҐЦЂХґХЎХ¶ХҐЦЂХҐХ¶Х«ЦЃ Х©ХЎЦЂХЈХґХЎХ¶ХѕХЎХ®, Х«ХЅХЇ ХЅХЎ «Пчела ипчеловодство» – Бутлерова. ХґХҐХІХѕХЎХєХЎХ°ХЎХЇХЎХ¶ ХЁХ¶ХїХ«ЦЂ Х±ХҐХјХ¶ХЎЦЂХЇХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХ«Х¶Х¶ Х§: ХЌХЎ Х§Х¬ «КАК ДОБЫВАТЬ ШЕЛК» – Р?версена, Х·ХҐЦЂХЎХґХЎХєХЎХ°ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХѕХҐЦЂХЎХўХҐЦЂХµХЎХ¬ ХґХ«ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ ХЎХ·Х­ХЎХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§: ХЌЦЂХЎХ¶Х«ЦЃ Х¦ХЎХї ХҐХЅ ХЈХ¶ХҐХ¬ ХҐХґ Х¶ХЎЦ‡ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« Х°ХЎХї Х°ХЎХµХҐЦЂХҐХ¶ ХЈЦЂЦ„ХҐЦЂ, ХЎХ›Хµ, Ц…ЦЂХ«Х¶ХЎХЇ, Х„ХҐХ¬Х«Ц„-Х‡ХЎХ°Х¶ХЎХ¦ХЎЦЂХµХЎХ¶ЦЃХ« В«ФІХёЦ‚ХЅХЎХЇХЎХ¶ ХЎХ·Х­ХЎЦЂХ°ХЁВ», В«ФіХёЦЂХ®Х¶ХЎХЇХЎХ¶ ХЈХ«Х¶ХҐХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶В» Ц‡ В«Х‡ХҐЦЂХЎХґХЎХєХЎХ°ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶В» ХёЦ‚ХІХҐЦЃХёЦ‚ХµЦЃХ¶ХҐЦЂХЁ: Х†ХёЦ‚ХµХ¶ХєХҐХЅ Х”ХЎХ»ХёЦ‚Х¶ХёЦ‚ В«Х„ХҐХІХѕХЎХўХёЦ‚Х®ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁВ» Ц‡ В«Х‡ХҐЦЂХЎХґХЎХєХЎХ°ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁВ»: Ф№ХҐХєХҐХї ХјХёЦ‚ХЅХҐЦЂХҐХ¶ Х±ХҐХјХ¶ХЎЦЂХЇХ¶ХҐЦЂХёХѕХҐХЅ ХЇХЎЦЂХёХІ ХҐХґ Х¬Х«ХёЦ‚Х¬Х« Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎХ¶ХЎХ¬ ХЈХµХёЦ‚ХІХЎХїХ¶ХїХҐХЅХЎХЇХЎХ¶ ХЎХµХЅ ХЇХЎХґ ХЎХµХ¶ ХіХµХёЦ‚ХІХ«Х¶, Ц‡ ХЁХЅХї ХЎХµХ¶Хґ, Х°ХЎЦЂХЇ ХҐХІХЎХ®ХЁ ХЅХёХѕХёЦЂХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ ХЈХµХёЦ‚ХІХЎЦЃХ«Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХЎХµХ¶ХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ, ХЎХµХЅ Х±ХҐХјХ¶ХЎЦЂХЇХ¶ХҐЦЂХ« ХґХҐХ» ХЇХ¬Х«Х¶ХҐХ¶ ХўХЎХ¦ХґХЎХ©Х«Хѕ ХїХҐЦЂХґХ«Х¶Х¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶ЦЃ Х°ХЎХµХҐЦЂХҐХ¶ХЁ Х№ХЈХ«ХїХҐХґ: Ф±Х°ХЎХ› ХЎХµХ¤ Х¤ХҐХєЦ„ХёЦ‚Хґ Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЇХ°ХЎХЅХ¶ХҐХ¶ Х«Х¶Х± Х°ХЎХµХҐЦЂХҐХ¶ Х±ХҐХјХ¶ХЎЦЂХЇХ¶ХҐЦЂХЁ:

– Այո՛, լավ ես մտածել, գյուղացու աչքում ամեն կերպ պետք է հեղինակավոր երևալ: Բայց ուրիշ էլ ի՞նչ պատրաստություն ունիս:

– Էլ ի՞նչ պիտի ունենամ, մնացածն էլ գլխումս է…

– Եվ գրպանումդ, իհարկե:

– Առանց դրան հո բան չի առաջանալ: Բայց, սկզբում, կարծեմ, հարկ չի լինիլ գրպանի օգնության դիմելու: Դեռ առաջ պետք է գյուղը մտնել, գյուղացուն ու նրակարիքներին ծանոթանալ, իսկ այնուհետև ամեն բան հեշտ է:

– Նախանձում եմ քեզ, բարեկամ, որքա՛ն բախտավոր ես, որ կարող ես այդպես ազատորեն նվիրվել հասարակաց գործին, իսկ ես…

– Ո՞վ է քեզ խանգարում հետևել ինձ:

– Ո՞վ է խանգարում… աղքատ ծնողներ պահելու, քույր ու եղբայր ապրեցնելու, և նույնիսկ, ինձ նման ահագին մարդուն կերակրելու անհրաժեշտությունը:

– Այո՛, իրավունք ունիս, քո դրությունը ծանր է, – հարեց իսկույն Կամսարյանը, զգալով որ ընկերի ցավոտ տեղը շոշափեց:

– Բայց վիճակս մասամբ բարվոքելուց հետո, պիտի հիշեմ նաև քեզ հետևելու պարտքս. մի՛ կարծիր թե ուսանողական ժողովի որոշումը կարող եմ երբևիցե մոռանալ:

– Մի՛ վշտանար, բարեկամ, քո ծնողներն ու հարազատները նույնպես հասարակության անդամներ են. եթե դու նրանց խնամում ես, դրանով արդեն որոշ չափով ծառայում ես հասարակությանը: Ես հավատացած եմ, որ երբ դրությունդ բարվոքվի, կաշխատես ավելին անել:

– Անշուշտ:

– Ուրեմն չխոսենք այլևս այդ մասին. դառնանք իմ ձեռնարկության: Ի՞նչ խորհուրդ ես տալիցս. ո՞ր կողմում հաստատեմ օգնության գործը:

– Դու դեռ չե՞ս որոշել:

– Ո՛չ, որովհետև մտածում եմ թե բոլոր կողմերն էլ միևնույնն են ինձ համար, ուր որ հայ շինական կա, այնտեղ էլ կարող եմ գործել:

– Եվ շատ լավ ես մտածում: Նստի՛ր երկաթուղի և գնա դեպի աջ: Հենց որ հասար Աղստաֆա (դա մեր պատմական Աղստևն է, չմոռանաս), իջի՛ր այնտեղ:Փոստային կառքը Աղստև գետի ուղղությամբ կտանե քեզ դեպի Դիլիջան: Անցե՞լ ես դու այդ ճանապարհով:

– Ո՛չ:

– Լավ, ուրեմն, կերթաս և կտեսնես այն աշխարհը, ուր քո պապերն են ապրել: Կարող ես հենց առաջին պատահած գյուղում իջնել և այնտեղ էլ քո օգնության գործը հիմնել: Այժմվանից, իհարկե, դժվար է որոշել թե ի՛նչ պիտի անես, բայց երբ կմտնես ժողովրդի մեջ, այն ժամանակ արդեն ինքդ կտեսնես նրա կարիքները և կսկսեսհոգալ կարևոր դարմանը: Ինչպես լավ, նույնպես և վատ օրինակը վարակիչ է: Երբ քո ձեռքը կստեղծե մի գյուղում գովության արժանի գործ, կտեսնես, որ հետո լույսկ ընկնեն ուրիշ ձեռքեր, որոնք նույնը կանեն ուրիշ գյուղերում: Ո՞վ գիտե, գուցե հենց քեզ է վիճակված կարապետ լինել այն գաղափարական գործին, որ ամփոփում էյուր մեջ գյուղական ժողովրդի ապագա բարօրությունը և որի մասին այնքան շատ խոսել ու քարոզել է հայ լրագրությունը: Երևակայիր թե ինչպիսի հռչակ պիտի վաստակես դու հայ հասարակության մեջ, երբ հայտնի լինի մի օր թե` այն, ինչ որ գրողները միայն երազել են, դու արդեն մարմնացրել ես քո հաստատուն կամքով:

– Դու ինձ ոգևորում ես, բարեկամ, – բացականչեց Կամսարյանը և ընկերոջ ձեռքն առնելով ամուր-ամուր սեղմեց:

– Ոգևորվի՛ր ու գնա գործիր: Աստված անշուշտ կօրհնե քո ընտրած ճանապարհը:

Ф±ХµХЅЦ„ХЎХ¶Х¶ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦЂХёХ·ХёЦ‚ХґХЁ Х«ЦЂХЎХЈХёЦЂХ®ХҐЦЂ ХЎХ¶ХєХЎХїХіХЎХј: ФёХ¶ХЇХҐЦЂХёХ» Х°ХҐХјХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХїХё Х¶ХЎ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХЇХЎЦЂХЈХ« ХўХҐЦЂХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ Х«ЦЂХҐХІХҐХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ Ц‡ХЇХЎХєХЇХєХҐХ¬:

Х‰Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ ХЎХµХ¤ ХЎХјХ©Х«Хѕ ФјХ«Х¤Х«ХЎ ХЉХЎХѕХ¬ХёХѕХ¶ХЎХ¶ ХёЦ‚ ФїХ«ЦЂХ«Х¬ ФїХЎЦЂХєХ«Х№ХЁ ХґХ« ХЎХ¶ХЈХЎХґ Ц‡ХЅ Х¬ХёЦ‚ЦЂХ» ХѕХ«ХіХЎХўХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХЎХ¶ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХёЦЂХ¤ХёЦ‚ Х°ХҐХї Ц‡ ХЎХµХЅ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХґХЎХµЦЂХЁ ХёХ№ ХґХ«ХЎХµХ¶ Х°ХёЦ‚Х¦ХѕХҐЦЃ, ХЎХµХ¬Ц‡ ХЇХЎЦЂХёХІХЎЦЃХЎХѕ Х¬ХЎЦЃ Х¬Х«Х¶ХҐХ¬, ХЎХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ, ХЉХҐХїЦЂХёХЅХЁ ХґХ¶ХЎЦЃ ХЎХ¶ХЁХ¶ХЇХіХҐХ¬Х«: Х„Х«ХЎХЇ Х¦Х«Х»ХёЦ‚ХґХЁ, ХёЦЂ Х¶ХЎ ХЎЦЂХЎХѕ Х®Х¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХЎХµХ¶ Х§ЦЂ, ХёЦЂ Х­ХёХЅХїХЎЦЃХЎХѕ Х№ХҐЦЂХЇХЎЦЂХҐХ¬ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ ХЎХ·Х­ХЎХїХҐХ¬ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« Х·ХЎХўХ©ХёХѕ ХѕХҐЦЂХЎХ¤ХЎХјХ¶ХЎХ¬ ФІХёЦЂХЄХёХґ:

Ф±ХµХЅ ХєХЎХµХґХЎХ¶ХЁ Х­ХЎХІХЎХІХЎЦЃЦЂХҐЦЃ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХЇХёХІХґХҐЦЂХ¶ Х§Х¬ Ц‡ ХЉХҐХїЦЂХёХЅХЁ ХґХ« Х¬ХёЦ‚ХЅХ¶ХЇХЎ ХҐЦЂХҐХЇХё ХµХёЦ‚ЦЂ ХєХЎЦЂХЇ ХёЦ‚ ХєХёЦ‚ЦЂХЇХЁ ХЇХЎХјЦ„Х« ХґХҐХ» ХЄХёХІХёХѕХҐХ¬ХёХѕ, ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХѕХҐЦЃ Х¤ХҐХєХ« ХҐЦЂХЇХЎХ©ХёЦ‚ХІХёЦ‚ХЇХЎХµХЎЦЂХЎХ¶ХЁ:




Ф·


ФїХҐХЅ ХЈХ«Х·ХҐЦЂ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ХЈХ¶ХЎЦЃЦ„ХЁ ХЇХЎХ¶ХЈ ХЎХјХЎХѕ Ф±ХІХЅХїЦ‡ ХЇХЎХµХЎЦЂХЎХ¶Х« ХЎХјХЎХ»: Х‚ХЎХ¦ХЎХ­ ХёЦ‚ ФґХ«Х¬Х«Х»ХЎХ¶ ХЈХ¶ХЎЦЃХёХІХ¶ХҐЦЂХ« Х©ХѕХёЦ‚Хґ Х«Х»ХЎХѕ ХЈХ¶ХЎЦЃЦ„Х«ЦЃ Ц‡ ХЉХҐХїЦЂХёХЅ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ: Х€Ц‚ХІЦ‡ХёЦЂХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Х®ХЎХјХЎХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХёХІ ХЇХЎХјХЎХєХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХґХёХїХҐЦЃХЎХ¶ Х¶ХЎЦ‡ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶Х«ХЅ Ц‡ ХЅХЇХЅХЎХ¶ ХЈХёХѕХҐХ¬` ХґХҐХЇХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ В«Х©ХјХ№ХЇХЎХ¶ Х±Х«ХҐЦЂХЁВ», ХґХµХёЦ‚ХЅХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ В«ХЅХ¬Х¬ХёХІ ХЇХЎХ¬ХЎХЅХЇХЎХ¶В», ХҐЦЂЦЂХёЦЂХ¤Х¶` ХµХёЦ‚ЦЂХ¤Х«Х¶Х» В«Ц…ХґХ¶Х«ХўХёЦ‚ХЅХЁВ» Ц‡ ХЎХµХ¬Х¶, Ц‡ ХЎХµХ¬Х¶:

ХЉХҐХїЦЂХёХЅХЁ, Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ Х°ХЎЦЂХґХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ ХЅХ«ЦЂХёХІ ХґХЎЦЂХ¤, Х№Х§ЦЂ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ ЦѓХёХЅХїХ« ХЅХЎХµХ¬ХЎХЇХёХѕ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤ХҐХ¬, ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« Х№ХҐХ¶Х©ХЎЦЂХЇХѕХ« ХЇХЎХµХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ« Ц„ХґХЎХ°ХЎХіХёЦ‚ХµЦ„Х«Х¶, ХЎХµХ¤ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ Х§Х¬ ХЁХ¶ХїЦЂХҐЦЃ В«ХЅХ¬Х¬ХёХІ ХЇХЎХ¬ХЎХЅХЇХЎХ¶В», Х©ХҐХєХҐХї Х°ХЎХЅХїХЎХї Х№ХЈХ«ХїХҐЦЂ Х©ХҐ` ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ Х§ Х¶ХЎ Х°ХЎЦЂХґХЎЦЂ ХЎХјХЎХ»Х«ХЇХЎ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х°ХЎХґХЎЦЂ: ФµХѕ ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Ц…ХґХ¶Х«ХўХёЦ‚ХЅХ«,ХЇХЎХґ ХёЦ‚ЦЂХ«Х· ХЇХЎХјЦ„ХҐЦЂХ« ХїХҐЦЂХҐЦЂХЁ ХѕХЎХ­ХҐЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ` В«Х§Х¤ ХЇХЎХ¬ХЎХЅХЇХЎХ¶ Х§Х¤ХЎ ХіХЎХґЦѓХ« ХґХ«Х»ХёЦ‚ХґХЁ ХЇХёХїЦЂХѕХҐХ¬ХёЦ‚ ХЎ, Ц„ХҐ Х§Х¬ Х©ХёХІХ« ХЎЦЂЦ‡ХёЦ‚ХґХЁ Х­ХЎХ·ХѕХҐХ¬Х«ХЅВ» Ц‡ ХЎХµХ¬Х¶, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХЇХЎХЅХЇХЎХ®ХҐХ¬ Х©ХҐ ХґХ«ХЈХёЦ‚ЦЃХҐ ХЅХ­ХЎХ¬ХѕХҐХ¬ Х§ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЁХ¶ХїЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ»:

– Սուտ են ասում, աղա ջան, քե վախեցնում են, որ իրանց փայտոնը բռնես, – առարկում էր «կալասկի» տերը և ավելացնում. իմ կալասկեն կըլի չորս տարի, որբանեցնում եմ, հլա պռունգը վնասիլ չի: Հրեն մեկել օրը պրիստավին տարա Ղազախ, ընդիան էլ նաչալնիկին դուրս բերի Դիլիջան, բա խի՞ չկոտրվեց: Հլա նաչալնիկն էլ ասեց «մալադեց Օվանես, տվոյ կալասկա օչեն խարոշի»:

ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ¶ ХЎХ¶Х·ХёЦ‚Х·Хї ХҐЦЂХЇХЎЦЂ ХЇХґХ¶ХЎЦЂ ХҐЦЂХЇХўХЎХµХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ», ХҐХ©ХҐ Х¶ЦЂХЎХ¶ Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х№Х°ХЎХЅХ¶ХҐЦЂ ХЇХЎЦЂХіХЎХ°ХЎХЅХЎХЇ ХґХ« ХґХЎЦЂХ¤ХёЦ‚ХЇ, ХёЦЂХ¶ ХЁХЅХї ХҐЦЂЦ‡ХёЦ‚ХµХ©Х«Х¶, Х®ХЎХ¶ХёХ© Х§ЦЂ ХїХҐХІХЎХЇХЎХ¶ ХЇХЎХјХЎХєХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ« ХЅХёХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХёЦ‚ Х°Х¶ХЎЦЂХ¶ХҐЦЂХ«Х¶:

– Աղա, էս մարդի կալասկեն լավն ա, ըսկի սիրտդ շար (կասկած) մի՛ գցիլ, նստի ու գնա՛: Դու թե ամեն խոսողի լսես, երկու օր կմնաս ըստեղ, – ասաց նա բարեկամաբար:

– Ա՛յ, քու հերը լիս դառնա, ըտենց խոսա է՛, – ուրախացավ Օվանեսը և ապա դառնալով Պետրոսին` ավելացրեց. – տե՛ս, աղա՛, սա վարժապետ մարդ ա, սուտ չի խոսալ, որ ասում ա իմ կալասկեն լավն ա, իմա՛ց որ լավն ա:

– Շատ բարի, գնա՛ լծիր, – կարգադրեց Պետրոսը, նախապես վարձագինը որոշելով: Ապա դառնալով միջամտող մարդուկին` հարցրեց. – ո՞րտեղի վարժապետնեք:

– Դիլիջանից դենը հայի գեղ կա, ընդեղի վարժապետն եմ:

– Ուրեմն դո՞ւք էլ Դիլիջան եք գնում:

– Հրամանք ես:

В«ХЌХЎ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§ Х¬ХЎХѕ ХЎХјХЎХ»Х¶ХёЦЂХ¤ Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ Х«Х¶Х±В» ХґХїХЎХ®ХҐЦЃ ХЉХҐХїЦЂХёХЅХЁ Ц‡ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶` ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎХ¶ХЎХ¬ Х«ЦЂХҐХ¶:

– Չէ, աղա՛, ես փուրգոնով պտի գնամ, – առարկեց վարժապետը:

– Ինչո՞ւ, մի՞թե կառքը ավելի հանգիստ չէ:

– Հալբաթ կոր (իհարկե) հանգիստ ա, – ծիծաղեց վարԺապետը:

– Ինչո՞ւ ուրեմն չեք գալի:

– Բա գեղի վարժապետը ո՞րդիան կարա կառքի փող տալ:

– Ի՞նչ փող, ես փող չեմ ուզում:

– Բա ո՞նց:

– Հենց այնպես, ձրի: Ես, միևնույն է, կառքի փողը պիտի վճարեմ, շատ ուրախ կլինեմ, եթե դուք էլ ինձ ընկերանաք:

ХЋХЎЦЂХЄХЎХєХҐХїХЁ Ц„ХЎХ·ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Ц‡ Х№Х§ЦЂ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х« ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬:

– Ա շա՛շ (ապուշ), խի՞ ես մաթ մնացել (զարմացել), լավ բանը գլուխդ վե՞ր չունում, – նկատեց վարժապետին ղազախեցի ծանոթներից մինը:

– Դե խի՞ չի վեր ունում, ասում եմ, ծանդրություն չըլեմ աղի հմար:

– Ոչինչ, ծանրություն չես լինիլ, գնանք, – ասաց Կամսարյանը և իրեղենները հանձնելով բեռնակրին, առաջ անցավ:

Х„ХЎЦЂХ¤ХёЦ‚ХЇХЁ Х°ХҐХїЦ‡ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶:

ФїХЎХјХЎХєХЎХ¶ХЁ, ХёЦЂ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХѕХЎХµЦЂХЇХµХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ В«ХЇХЎХ¬ХЎХЅХЇХҐХ¶В» Х¬Х®ХҐХ¬, ХўХҐЦЂХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЇХЎХµХЎЦЂХЎХ¶, ХЄХёХІХёХѕХҐЦЃ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ« Х«ЦЂХҐХІХҐХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ Ц‡ ХЇХЎХјЦ„Х« ХҐХїЦ„Х«Х¶ ХёЦ‚ ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ Х¤ХЎЦЂХЅХҐХ¬ХёХѕ, ХЅХЇХЅХЎХѕ ХЎХґЦЂХЎЦЃХ¶ХҐХ¬: Ф±ХєХЎ Х«ХґХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ ХѕХЎЦЂХЄХЎХєХҐХїХ¶ Ц‡ХЅ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ В«ХЎХІХ«Х¶В», Х¶ЦЂХЎ Х­ХҐХІХі ХЇХЎХєХёЦЃХ¶ Х§Х¬ ХїХҐХІХЎХѕХёЦЂХҐЦЃ ХґХ« Х­ХёЦЂХ·ХёЦ‚Хґ: ХЂХҐХїХё ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎЦЃХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¶ХЅХїХЎХїХҐХІХЁ,ХЎХЅХЎЦЃ.

– Ես իմ աստոծը, աղա, լավ ընկեր ես վե կալել, արժանավոր մարդ ա, ըտենց ընկերի հետ գնացած ճանփան էլ բարի կըլնի:

– Հապա ես վատ մարդ կընկերացնե՞մ ինձ, – պատասխանեց Կամսարյանը և կառք բարձրացավ:

– Տեսնո՞ւմ ես, վարժապետ, լավութինը կորչում չի, – նորեն խոսեց Օվանեսը, – դու որ ինձ հմար բարեխոս չէիր ըլել աստոծ էլ քե էս բանին ռաստ չէր բերիլ,փուրգոնի ճռճռոցից ազատվեցար, ութ աբասին էլ մնաց ջեբումդ:

– Լավ, մի՛ երկարացնիր, քշիր տեսնենք, – նկատեց Կամսարյանը, զգալով, որ կառապանի խոսքերը անհաճո պիտի լինեն վարժապետին:

– Քշիլ տեմ, աղա՛, բա քշիլ չըպտե՞մ, քե ընենց լեղով (շուտով) տանեմ, որ նաչալնիկի պես ասես` «մալադեց Օվանես»:

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ ХЇХЎХјХЎХєХЎХ¶ХЁ Х·ХЎЦЂХЄХҐЦЃ ХЅХЎХ¶Х±ХҐЦЂХЁ, Х­ЦЂХЎХ­ХёЦ‚ХЅХҐЦЃ ХіХ«ХїХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ Ц‡ ХЇХЎХјЦ„ХЁ ХЅХ¬ХЎЦЃХЎХѕ Х­ХіХёЦ‚ХІХёЦ‚ ХёЦ‚ХІХІХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў:

ФјХёЦ‚ХµХЅХЁ ХўХЎЦЃХѕХЎХ® Х№Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХЈХ«Х·ХҐЦЂХЎХµХ«Х¶ Х¦ХёХѕХЁ Х¦ХЈХЎХ¬Х« Х§ЦЂ Х¤ХҐХј: ХЉХҐХїЦЂХёХЅХЁ ЦѓХЎХ©ХЎХ©ХѕХҐХ¬ХёХѕ ХѕХҐЦЂХЎЦЂХЇХёЦ‚Х« ХґХҐХ», ХЇХ®ХЇХѕХҐЦЃХЎХѕ ХЇХЎХјЦ„Х« ХЎХ¶ХЇХµХёЦ‚Х¶ХёЦ‚Хґ Ц‡ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХҐХ¬ ХѕХЎЦЂХЄХЎХєХҐХїХ« Х°ХҐХї:

– Ձեր անունն ի՞նչ է, – հարցրեց նա:

– Քե ծառա` Մոսի, – պատասխանեց վարժապետը:

– Չասացիք ո՞ր գյուղի վարժապետն եք:

– Չբուխլու:

– Չիբուխլո՞ւ: Դա հայո՞ց գյուղ է:

– Հայոց ա, բա՛ ի՞նչ ա:

– Անունը, կարծեմ, հայերեն չէ:

– Հրամանք ես, թուրքերեն ա, ամա մեր վանահայրն ասում ա, շատ առաջ հայերեն ա ըլել: Ճապոտիկ են ասել:

– Վանահայրն ո՞վ է, ձեր գյուղում վա՞նք էլ կա:

– Չէ, Սևանա վանահայրն եմ ասում:

– Սևանը, ուրեմն, մո՞տ է ձեզ:

– Մոտ ա, բա՛, հենց մեր առաջին ա:

Ф±ХµХЅ Х¶ХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХЎЦЃЦЂХҐЦЃ ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ«Х¶: Х€ЦЂЦ„ХЎХ›Х¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х§ЦЂ, ХёЦЂ Х¶ХЎ ЦѓХЎЦѓХЎХЈХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ ФіХҐХІХЎХґХЎ Х®ХёХѕХЎХЇХЁ, ХёЦЂЦ„ХЎХ›Х¶ Х¬ХЎХѕ ХўХЎХ¶ХҐЦЂ Х§ЦЂ Х¬ХЅХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎ ХґХЎХЅХ«Х¶, ХёЦЂЦ„ХЎХ›Х¶ ХўХЎХ¶ХҐЦЂ ХЇХЎЦЂХ¤ХЎЦЃХҐХ¬: Ф±ХµХЄХґ, ХЎХ°ХЎ, Х¶ХЎ ХЇХ°ХЎХЅХ¶ХҐЦЂ ЦѓХЎЦѓХЎХЈХ«Х¶:

– Ձեր գյուղում, ուրեմն, ուսումնարա՞ն էլ ունիք, – շարունակեց նա յուր հարցերը:

– Ուսումնարան ո՞րդիան ա. մի տասը-քսան րեխա ես եմ հվաքել մեր տունը, կարդացնում եմ… քե դրուստն ասեմ, ես էլ ըսկի օրինավոր վարժապետ չեմ: Եղցումը,որ էրեցին օգնում եմ, տիրացութին անում, էն ա գեղականն անունս վարժապետ ա դրել:

Х€Ц‚ЦЂХҐХґХ¶ ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ« ХёЦ‚ХІХҐХЇХ«ЦЃХЁ ХїХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚ Х§ЦЂ Ц‡ ХёХ№ ХѕХЎЦЂХЄХЎХєХҐХї: ХЌЦЂХЎХ¶ХёХѕ Х§Х¬ ХєХЎЦЂХ¦ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х« Х°ХЎХґХЎЦЂ ХЎХµХ¶ Х°ХЎХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ХЇХЁ, ХёЦЂ ХѕХЎЦЂХЄХЎХєХҐХї ХЇХёХ№ХѕХЎХ®ХЁ ХЈХµХёЦ‚ХІХЎХЇХЎХ¶ ХўХЎЦЂХўХЎХјХёХѕ Х§ЦЂ Х­ХёХЅХёЦ‚Хґ:

Ф±ХµХЅ Х¶ХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х©ХҐХєХҐХї ХёЦЂХёХ· Х№ХЎЦѓХёХѕ Х±ХЈХҐЦЃ ХёЦ‚ХІХҐХЇЦЃХ« ХѕХЎЦЂХЇХЁ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х« ХЎХ№Ц„ХёЦ‚Хґ, ХЎХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ, ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХѕХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ХёХѕ:

– Ո՞րտեղ ես ուսում առել, – հարցրեց նա:

– Հրես, առաջներիս գեղ կա, Քարվանսարա են ասում, ընդեղ եմ կարդացել: Ես ինքս էլ Ղազախի գեղերիցն եմ. միայն Չբխլուի Էրեցը մեր ազգականն էր, զոռեց,տարավ իրա կուշտը (մոտը), ասեց` ըստի տիրացութին պտես անիլ, ժամանակով էլ քահանա կշինեմ քե:

– Լա՞վ գյուղ է Չիբուխլուն:

– Հլե մեզ հմար լավ ա, ուրիշի հմար ի՞նչ գիդամ:

– Ո՞րքան ժողովուրդ ունի:

– Իսկը գիտում չեմ, կըլի որ հարյուր հիսուն տուն ըլի:

– Ի՞նչպես է, որ այդքան տուն չի կարողացել յուր համար ուսումնարան հիմնել:

– Բա, գեղականը ո՞րդիան կարա ուսումնարան հիմնել: Սաղ օրը չարչարվելով, արևի, անձրևի հետ կռիվ տալով ըսկի կտրում չի էնքան աշխատի, որ իրա րեխանց ռուզին հասնի, յա նրանց տկլոր լաշը ծածկի, ուսումնարան ո՞նց տի հիմնիլ:

– Իսկ եթե գտնվի մեկը, որ ցանկանա յուր ծախքով այդ բանն անել, գյուղացիք հո չեն հակառակիլ:

– Բա՛, էդ ի՞նչ ես ասում, աղա ջան, մարդ իրա աչքը քո՞ռ կուզի, գեղացիք չէ թե հակառակիլ չեն, հլա դհենց մարդու ոտն էլ կպաչեն:

«Այս գյուղն, ուրեմն, կարժանանա իմ ուշադրության», – մտածեց ինքն իրեն Կամսարյանը և շարունակեց.

– Իսկ գյուղատնտեսությունը ի՞նչ դրության մեջ է ձեր կողմերում:

– Գյուղատնտեսությունը ո՞րն ա:

– Վարուցանքը, անասնապահությունը, գինեգործությունը…

– Վարուցանքն էս տարի լավ ա, տավարն էլ, փառք աստծու, ցավ ու չոռից ազատ ա, ամա դե գինին մեր կողմերում չի ըլիլ, չուն մեր տեղը սար ա, բաղն արշա չիգալ (չի առաջանալ), – պատասխանեց տիրացուն, այլ կերպ հասկանալով իրան տրված հարցը:

Ф±ХµХ¤ Х°ХЎХ¶ХЈХЎХґХЎХ¶Ц„ХЁ ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ ХЅХЎХјХҐЦЃЦЂХҐЦЃ ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ« Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ Х¶ХЎ ХЎХµХ¶ХёЦ‚Х°ХҐХїЦ‡ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХґХїХЎХ®ХҐХ¬, Ц„ХЎХ¶ Х­ХёХЅХҐХ¬: ФґЦЂХЎ Х°ХҐХїЦ‡ХЎХ¶Ц„ХЁ ХҐХІХЎХѕ ХЎХµХ¶, ХёЦЂ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁХїХЎЦ„ХёЦ‚ХЇ ХѕХҐЦЂХЎЦЂХЇХёЦ‚Х« Ц‡ Х¦ХёХѕ Ц…Х¤Х« ХЎХ¦Х¤ХҐЦЃХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХїХЎХЇ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х¶Х«ЦЂХ°ХҐХ¬: ФµХѕ ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХҐЦЂХЇХЎХ©ХёЦ‚ХІХёЦ‚ ХѕЦЂХЎ Х·ХЎХї Ц„Х«Х№ Х§ЦЂ Ц„Х¶ХҐХ¬, ХёЦ‚ХЅХїХ« Х·ХёЦ‚ХїХёХѕ Х§Х¬ Ц„ХЎХІЦЃЦЂ Ц„ХёЦ‚Х¶ ХґХїХЎХѕ:

ХЏХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ ХЎХ·Х­ХЎХїХҐЦЃ Х№ХЎЦЂХ©Х¶ХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶ Ц‡ Ц„Х«Х№ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХ«ЦЃ Х°ХҐХїХё Х«Х¶Ц„Х¶ Х§Х¬ Х°ХҐХїЦ‡ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎ Ц…ЦЂХ«Х¶ХЎХЇХ«Х¶:

ХЌХЎХЇХЎХµХ¶ Х•ХѕХЎХ¶ХҐХЅХ« В«ХЇХЎХ¬ХЎХЅХЇХЎХ¶В» Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇ ХЅХ¬Х¬ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х°ХЎЦЂХ© Х­ХіХёЦ‚ХІХёЦ‚ ХѕЦЂХЎ: Х†ХЎ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ Х‚ХЎХ¦ХЎХ­ХЁ, ФіХЎХЈХЇХЎ Х¤ХЎХ·ХїХЁ Ц‡ Х€Ц‚Х¦ХёЦ‚Х¶Х©ХЎХ¬ХЎХ¶ ХЎХ¶ЦЃХҐХ¬ Ц‡ Х”ХЎЦЂХѕХЎХ¶ХЅХЎЦЂХЎХµХ« ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х¶ Х§ЦЂ ХґХїХҐХ¬, ХҐЦЂХў ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х¶ ХЎХ¶ХёЦ‚Х· Ц„Х¶Х«ЦЃ ХЎЦЂХ©Х¶ХЎЦЃХЎХѕ: Ф±Х№Ц„ХҐЦЂХЁ ХўХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ, Х¶ХЎ Х№ХёЦЂХЅ ХЇХёХІХґХЁ Х¶ХЎХµХҐЦЃ Ц‡ Х«ЦЂХҐХ¶ Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХёХІ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ Х¤Х«ХїХҐХ¬ХёХѕ, Х°Х«ХЎЦЃХЎХѕ:

ХѓХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х« ХґХ« ХЇХёХІХґХ«ЦЃ ХЁХ¶ХЇХЎХ® Ф·Х«Х¶ Х°ХЎХЅХёЦ‚Х¶ ХЎЦЂХїХҐЦЂ ХЇХЎХґ ХЅХ«Х¦ХЎХѕХҐХї ХЎЦЂХёХїХ¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХёЦ‚ХІХІХЎХ¤Х«ЦЂ, ХЇХЎХґ ХѕХЎХµЦЂХЎХ°ХЎХЇ ХїХЎЦЂХЎХ®ХѕХёЦ‚Хґ, Х°ХЎХЅХ¶ХёЦ‚Хґ Ф·Х«Х¶ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ Х°ХҐХјХЎХѕХёЦЂ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ, Х«ХЅХЇ ХґХµХёЦ‚ХЅ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ ХЇХЎХ¶ХЎХ№ХЎХ¦ХЎЦЂХ¤ Х©ХёЦ‚ХґХўХҐЦЂ, Х±ХёЦЂХЎХЇХ¶ХҐЦЂ ХёЦ‚ ХўХ¬ХёЦ‚ЦЂХ¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶ЦЃ Х°ХҐХїЦ‡ХёЦ‚Хґ Ф·Х«Х¶ Х¶ХЎХ­ ХґХЎХ¶ЦЂ ХёЦ‚ Х®ХЎХјХЎХ­Х«Хї Ц‡ ХЎХєХЎ Х­ХёХ·ХёЦЂ, ХґХ·Х·ХЎХєХЎХї Х¬ХҐХјХ¶ХҐЦЂ: ФґЦЂХЎХ¶ЦЃ ХґХҐХ», Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў, ХЎХ№Ц„Х« Ф·Х«Х¶ ХЁХ¶ХЇХ¶ХёЦ‚Хґ ХЎХ» ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х†ХЎХ¬Х©ХҐХёЦ„ХЎХ¶ХЁ, Х«ХЅХЇ Х±ХЎХ­Х«ЦЃХќ ФїХЎЦЂХґХ«ЦЂ Ц„ХЎЦЂХЁ` ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х¬ХҐХјХ¶ХЎХ·ХІХ©ХЎХµХёХѕ, ХЎХєХЎ ХЂХЎХґХ¦ХЎХЅХЎЦЂХЁ, Ф±ЦЂХїХЎХ¦ХЁЦ‡ ХЎХµХ¬Х¶, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х°ХҐХїХ¦Х°ХҐХїХҐ Х«ЦЂХЎЦЂ Х°ХЎХ»ХёЦЂХ¤ХҐХ¬ХёХѕ Х°ХёЦЂХ«Х¦ХёХ¶ХЁ Х¤ХЎЦЂХ±Х¶ХёЦ‚Хґ Ф·Х«Х¶ ХѕХҐХ° Ц‡ ХЈХҐХІХЎХїХҐХЅХ«Х¬: ХЌХЎХЇХЎХµХ¶ ХЎХ» ХёЦ‚ Х±ХЎХ­ ХїХЎЦЂХЎХ®ХѕХёХІ ХЎХµХ¤ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ« ХЈХҐХІХҐЦЃХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХєХЅХЎХЇХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Ф±ХІХЅХїЦ‡Х« Х°Х«Х¶ХЎХѕХёЦ‚ЦЂЦЃ ХЈХҐХїХЎХЇХЁ, ХёЦЂ Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇ ХЎХ¶Х®ХЎХµЦЂ Х­ХіХёЦ‚ХІХёЦ‚Х¶ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ, Х¦ХѕХЎЦЂХіХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎ ХґХ·ХїХЎХЇХЎХ¶ ХЎХ¶ЦЃХёЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ ХґХҐЦЂХ© ХѕХіХ«Хї Х»ЦЂХҐЦЂХ« Ц„ХЎХІЦЃЦЂХЇХЎЦЂХЇХЎХ№ХёХѕ, ХґХҐЦЂХ© ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ Х»ЦЂХѕХҐХЄХ¶ХҐЦЂХ« ЦѓХЎЦѓХёЦ‚ХЇ Х·ХЎХјХЎХ№ХёХѕ Ц‡ Х°ХЎХіХЎХ­, ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐХ¦ХҐЦЂЦ„ХЁ Х®ХЎХ®ХЇХёХІ ХЇХЎХґ ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐХІХїХµХёЦ‚ЦЂХ¶ХҐЦЂХёЦ‚Хґ Х­ХґХўХёХѕХ«Х¶ ЦЃХёХ¬ХЎЦЃХёХІ Х®ХЎХјХҐЦЂХ« ХєХёЦ‚ЦЂХЎХЇХ¶ХҐЦЂХёХѕ: Ф±ЦЂЦ‡ХЁ, ХёЦЂ Х¶ХёЦЂ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х·ХёХІХҐЦЂХЁ ХЅЦѓХјХёЦ‚Хґ Ф±ХІХЅХїЦ‡Х« Х±ХёЦЂХ« ХѕЦЂХЎ, ХЎХµХ¤ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ ХїХѕХҐХ¬ Х§ЦЂ ХґХ« Х¤ХµХёЦ‚Х©ХЎХЇХЎХ¶ ХєХЎХµХ®ХЎХјХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶, ХѕХЎХјХҐХ¬ХёХѕ ХґХ·ХёЦ‚Х·ХЁ Х¬ХҐХјХ¶ХҐЦЂХ« Х№ХЎХ¶Х№ХҐЦЂХёЦ‚Хґ, ХЇХЎХ¶ХЎХ№ХЁ` Х®ХЎХјХҐЦЂХ« ХЇХЎХїХЎЦЂХ«Х¶, Х¤ХЎХ¬ХЎЦЂХЁ` Х¤ХЎХ·ХїХҐЦЂХ« ХґХҐХ» Ц‡ ЦЃХёХІХЁ` Х®ХЎХІХ«ХЇХ¶ХҐЦЂХ« ХѕЦЂХЎ:

– Օ՛հ, ի՞նչ գեղեցիկ և որքան հրաշալի է մեր երկիրը, – բացականչեց Կամսարյանը, հրապուրվելով բնության այդ սիրուն տեսարաններով և ապա ձեռքերն աջ ու ձախ տարածելով, կամենում էր կարծես հորիզոնը գրկել:

– Ըստեղ հլա ի՞նչ գեղեցկութին կա – գեղեցկութին, գեղեցկութին Դիլիջանա դենն ա, Շամլուխի ձորումը, Մայմեխի լանջերին, հրես գնում ենք, կտեսնաս, – նկատեց տիրացու Մոսին:

ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ, ХёЦЂ Х¤ХҐХј Ц„Х¶Х¶ХЎХЇХЎХ¶ ХЎХ№Ц„ХёХѕ Х№Х§ЦЂ Х¶ХЎХµХҐХ¬ ХёЦ‚ХІХҐХЇЦЃХ«Х¶, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЈХ«Х·ХҐЦЂХЎХ¶ЦЃ Х§ЦЂ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶, Х©ХЎХѕ Х±ХЎХµХ¶ХёХѕ Х¶ЦЂХЎ Х¤Х«ХїХёХІХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х¬ХЅХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ, ХҐХї Х¶ХЎХµХҐЦЃ ХґХ« ХѕХЎХµЦЂХЇХµХЎХ¶ Ц‡ ХїХҐХЅХЎХѕ, ХёЦЂ Х¤ХЎ ХґХ« ХґХЎЦЂХґХ¶ХЎЦЃХµХЎХ¬ ХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ¤ХЎХ·Х¶ХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂ Х¶ХЇХЎХїХґХЎХґХў ХЎХµХ¶ ХєХёХҐХ¦Х«ХЎХµХ«, ХёЦЂ Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х«ЦЂХҐХ¶: ХЏХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х« ХЇХЎЦЂХі ХёЦ‚ ХЈХ«ЦЂХёЦ‚ХЇ ХґХЎЦЂХґХ«Х¶ХЁ, ХёЦЂ Х¶ХЅХїХЎХ® Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ ХЇХёЦЂХЎЦЃХҐХ¬ Х§ЦЂ, Х¶ХґХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХ« ХїХ±Ц‡ ХґХЅХЎХЈХ¶Х¤Х«, ХёЦЂХ« ХѕЦЂХЎ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­ХЁ Х·ХЎЦЂХЄХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХєХЎЦЂХЎХ¶ХёЦЃХ«: Х†ЦЂХЎ Х©ХёЦ‚Х­ Х¤ХҐХґЦ„ХЁ, ХёЦЂ ХЎЦЂЦ‡ХЎХ°ХЎЦЂХ¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х§ЦЂ ХЅЦ‡ХЎЦЃХҐХ¬, Х®ХЎХ®ХЇХѕХЎХ® Х§ЦЂ Х­Х«Хї Ц‡ ХҐЦЂХўХҐЦ„ Х№ХЅХЎХ¶ЦЂХѕХЎХ® ХґХёЦЂХёЦ‚Ц„ХёХѕ: ХЋХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ Х©ХҐХєХҐХї ХїХЎЦЂХЎХ®ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ Х¶ЦЂХЎ ХЎХµХїХёХЅХЇЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ, ХЎХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ, Х№Х§ЦЂ Х®ХЎХ®ХЇХёЦ‚ХґХїХ«ЦЂХёХ» ХґХҐХ® ХўХҐЦЂХЎХ¶ХЁ, ХёЦЂ ХҐХ¦ХҐЦЂХѕХЎХ® Х§ЦЂ Х°ХЎХЅХї Х¬ЦЂХ©ХЎХЈХёЦ‚ХµХ¶ Х·ЦЂХ©ХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХёХѕ: ФЅХёЦЂ ХЁХ¶ХЇХЎХ® ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ, Х№Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёХѕ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЅЦ‡ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶, Х©ХЎХѕХЎХ¬ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х¶ХҐХІ ХЇХЎХєХ«ХіХ¶ХҐЦЂХёЦ‚Хґ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХЇЦЂХЎХЇХ« Ц‡ ХЎЦЂХїХЎХ°ХЎХµХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶. Х«ХЅХЇ Х¤ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХёХѕХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂХёХІ Х©ХЎХѕХЎЦЂХ®Х« Х°ХёХ¶Ц„ХҐЦЂХЁ ХїХЎХ¬Х«ХЅ Х§Х«Х¶ Х¶ЦЂХЎ Х¤ХҐХґЦ„Х«Х¶ ХґХ« ХЎХјХЎХ¶Х±Х«Х¶ ХЈХјХҐХ°ХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶: ХЂХЎХЅХї Х·ХЎХ¬Х« ХЇХЎХєХЎХ¶, ХЇХҐХІХїХёХї Ц…Х±Х«Ц„ХёХѕ ХЎЦЂХ­ХЎХ¬ХёЦ‚ХІХЁ Ц‡ ХґХёЦЂХ©ХҐ ХґХҐХ® ХЈХ¤ХЎХЇХЁ, ХёЦЂ Х¶ХЎ Х­Х¶ХЎХґЦ„ХёХѕ Ц„ХЎХ·ХҐХ¬ Х§ЦЂ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ Х°ХЎХЅХї ХўХ¬Х©ХЎХЇХ¶ХҐЦЂХёХѕ Х¬ХёХ·Х« ХєХҐХЅ ХЇХЎХ­ХѕХЎХ® ХёЦ‚ ЦѓХёХ·ХёХїХЎХ® ХЎХЇХЎХ¶Х»Х¶ХҐЦЂХЁ, ХїХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х«Х¶ Х¶ХґХЎХ¶ХҐЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЎХ¶ХїХЎХјХЎХўХ¶ХЎХЇ Х­ХёХ¦ХЎЦЂХЎХ®Х«, Х¶ЦЂХЎХ¶ ХєХЎХЇХЎХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХ« ХґХЎХ°ХЎХЇ` Х±ХҐХјЦ„Х«Х¶ Ц‡ ХґХ« ХєХЎЦЂХЇ` ХґХҐХ»Ц„Х«Х¶:

ХЉХҐХїЦЂХёХЅХЁ ХёЦ‚Х·Х« ХёЦ‚Х·ХёХѕ Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёХѕ ХёЦ‚ХІХҐХЇЦЃХ« ХѕЦЂХЎ, Х¦ХЈХЎЦЃ ХЎХµХ¶ХєХ«ХЅХ« ХґХ« ХЎХ¶Х°ХЎХ¶ХЈХЅХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶, ХёЦЂ ХєХЎХ·ХЎЦЂХёЦ‚Хґ Х§ ХґХЎЦЂХ¤ХёЦ‚Х¶` Х¦Х¦ХѕХЎХ¶Ц„ Х¦ХЈХЎХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХЎХјХЎХ»: Х†ХЎ Х¦ХЎЦЂХґХЎЦЃХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂХЎХ¶ХґХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХѕЦЂХЎ, ХёЦЂ ХґХ« ХЎХјХЎХ»Х¶ХёЦЂХ¤ ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ, Х¶ХЅХїХҐЦЃЦЂХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЇХёХІЦ„Х«Х¶ ХЎХµХ¶ХєХ«ХЅХ« ХґХ« ХЈХјХҐХ°ХЇХ«, ХёЦЂХ«ЦЃ, ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХ¶ХЈХЎХґ, ХЇХҐХІХїХ« ХёЦ‚ Ц„ЦЂХїХ¶Ц„Х« Х°ХёХї Х§ЦЂ ЦѓХ№ХёЦ‚Хґ: Ф±ХµХЅ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ ХЎХ¶Х¦ХЈХЎХ¬Х« ХЇХҐЦЂХєХёХѕ Ц„ХЎХ·ХѕХҐЦЃХЎХѕ ХґХ« ХЇХёХІХґ Ц‡, ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« ХїХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХЎХ¶Х»ХЎХїХѕХ«, ХЎХјХ»Ц‡ХЁ Х¤ЦЂХЎХ® Х«ЦЂХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХ«Х¶Х¶ ХЎХјХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, Х¦ХҐХїХҐХІХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎ Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХҐХ»ХїХҐХІХЁ, ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ.

– Սրա մեջ կոտրելու բան կա, լավ է այստեղ դնենք:

ФІХЎХµЦЃ ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЉХҐХїЦЂХёХЅХ«Х¶ ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ Х©ХѕХЎЦЃ Х©ХҐ Х„ХёХЅХ«Х¶ Х°ХЎХЅХЇХЎЦЃХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХ«ХїЦ„ХЁ, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХЅХЇХЅХЎХѕ Х¦ХўХЎХІХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶:

– Ասում ես թե այն կողմերն ավելի գեղեցիկ են, հա՞:

– Գեղեցիկ են, բա՛, ըստեղ հլա շատ փայը դյուզ ա (դաշտ), արևը որ աշմիշ ա ըլում (բարձրանում է), էն ղայդի ա էրում, որ ասես թե մարդի կաշին պուկիլ տի, ամադենի ճամփեն չիմ մեշալղով (անտառով) յա անց կենում, ոտով էլ որ գնաս, մեջքդ տաքանալ չի:

Х‰Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёХѕ ХїХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х« Х°ХЎХµХїХЎЦЂХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶, ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х¶, ХЎХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ, Х©ХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х№Х§ЦЂ ХЈХїХ¶ХёЦ‚Хґ Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХёХІ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ« ХґХҐХ», ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХЇХЎХјХЎХЇХ¶, Х¶ХЎ ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ Х°ХЎХјХЎХ»ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ, ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х§ЦЂ Х°Х«ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃХёХѕ: Х„ХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ Ф±ХІХЅХїЦ‡Х« ХґХ·ХїХЎХЇХЎЦЂХЇХЎХ№ Х°ХёХЅХЎХ¶Ц„ХЁ Ц‡ Х¶ЦЂХЎ ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х¶, Х®ХЎХјХЎХ¦ХЎЦЂХ¤ ХЎЦѓХҐЦЂХЁ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇ Х¦ХґХЎХµХ¬ХҐЦЃХ¶ХёЦ‚ХґХ§Х«Х¶ Х¶ЦЂХЎХ¶, ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ ХёЦЂ ХґХ« ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х¶ХЎ, ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХ¶ХЈХЎХґ, ХґХёХјХЎЦЃХЎХѕ ХїХЈХҐХІ ХїХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х«Х¶ Ц‡ Х«Х¶Ц„Х¶Х«ЦЂХҐХ¶ Х­ХёХЅХҐЦЃ.

– Ահա՛ թե ի՞նչ տեղեր են և ի՞նչ գեղեցկություններ են անհայտ մնում մեզ… Իսկ սրանց մեջ ապրող մեր ազգակիցները… չէ՞ որ նրանք էլ ունին գեղեցկություններ ու կատարելություններ, որոնք անծանոթ են մեզ: Պետք է շնորհակալ լինել բախտից, որ վերջապես օգնեց ինձ` իմ նվիրական խոստումն իրագործելու (այդ վայրկենին երիտասարդի հայացքը հանդիպեց յուր ուղեկցին և նա մի քայլ ետ կասեց յուր մտածության մեջ` ավելացնելով) կամ, գոնե, ծանոթանալու այս երկրին ու ժողովրդին,որպեսզի համոզվիմ թե ի՞նչ չափով է հնարավոր այդ որոշումն իրագործել:

Х”Х«Х№ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХ«ЦЃ Х°ХҐХїХё ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ Х¶ХЅХїХЎХ® Х”ХЎЦЂХѕХЎХ¶ХЅХЎЦЂХЎ ХЈХµХёЦ‚ХІХ« ХЎХјХЎХ», ХЇХЎЦЂХЇХЎХ№ХЎХ°ХёХЅ Ф±ХІХЅХїЦ‡Х« ХЎЦѓХ«Х¶, ХґХ« Х°ХёХѕХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ Х®ХЎХјХ« ХїХЎХЇ, ХЎХ­ХёЦЂХЄХЎХЇХёХѕ Х¶ХЎХ­ХЎХіХЎХ·ХёЦ‚Хґ Ц‡ Х©ХҐХµ Х§ЦЂ ХѕХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚Хґ: Ф±ХµХЅХїХҐХІ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХїХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х¶ Х№Х§ЦЂ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎХ¶, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х°ХЎХ¶Х¤ХЈХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂ Х°ХЎХґХЎЦЂХёЦ‚Хґ Х±ХЈХѕХ«Х¬ В«ХЎХІХЎХµХ«В» Х°ХҐХї Х¶ХЎЦ‡ Х¶ХЎХ­ХЎХіХЎХ·Х«ХЄХЎХґХ«Х¶: Х†ХЎ Х°ХЎХґХҐХЅХїХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х­ХёЦ‚ХµХЅ Х§ЦЂ ХїХѕХҐХ¬ Х¤ХҐХєХ« ХґХёХїХЎХЇХЎ ХЇЦЂХєХЎХЇХЁ, ХёЦ‚ЦЂ Х­ХјХ¶ХѕХЎХ® Х§Х«Х¶ Х‚ХЎХ¦ХЎХ­Х« Х¦ХЎХ¶ХЎХ¦ХЎХ¶ ХЇХёХІХґХҐЦЂХ«ЦЃ ХЈХµХёЦ‚ХІХЎЦЃХ«Х¶ХҐЦЂ Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХҐХї Х­ХёХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ:ХЏХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х« ХЎХµХ¤ ХѕХЎЦЂХґХёЦ‚Х¶Ц„ХЁ Х¤ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐХЇХЎХѕ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х«Х¶ Ц‡ Х°ХЎХґХёХ¦ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶, ХёЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦ‚ХІХҐХЇХ«ЦЃХЁ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ Х§Х¬ ХЎХ¶ХїХЎХ· ХЈХјХҐХ°ХЇХ«Х¶ ХґХҐХЇХЁ Х№Х§: Ф±ХµХ¤ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ Х§Х¬, ХҐЦЂХў Х¶ХЎХ­ХЎХіХЎХ·Х¶ ХЎХѕХЎЦЂХїХҐЦЃ, ХЇХЎХ¶Х№ХҐЦЃ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶Х«ХЅ Ц‡ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ХєХҐХЅ Х©ХҐХµ Х­ХґХҐХ¬ Ц‡ Х¶ХЎХ­ХЎХіХЎХ·ХҐХ¬, Х«ХЅХЇ Х«Х¶Ц„ХЁ Х°ХҐХјХЎЦЃХЎХѕ ХґХ« ЦѓХёЦ„ЦЂ Х·ЦЂХ»ХЎХЈХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚:

ХЏХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХҐЦЃ ХЇХЎХјХЎХєХЎХ¶ 0Х°ХЎХ¶ХҐХЅХ«Х¶: Х†ЦЂХЎХ¶Ц„ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ХЅХЁ Х¶ХЅХїХҐЦЃХ«Х¶ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ Х°ХёХѕХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ Х®ХЎХјХ« ХїХЎХЇ Ц‡ ХЅХЇХЅХЎХ¶ ХѕХЎХµХҐХ¬ХҐХ¬ В«ХЎХІХЎХµХ«В» Х©ХҐХµХ« ХёЦ‚ Х¶ХЎХ­ХЎХіХЎХ·Х« ХЎХјХЎХїХґХ¶ХЎЦЃХёЦЂХ¤ХЁ: ФїХЎХјХЎХєХЎХ¶ХЁ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ В«ХЎХІХЎХ¶В», Х« ХґХ«Х»Х« ХЎХµХ¬ХёЦЃ, Х©ХёХІХҐХ¬ Х§ЦЂ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХїХЎХЅХЁ ХЇХїХёЦЂ Х·ХЎЦ„ХЎЦЂ, ХЎХµХ¤ Х°ХЎХґХЎЦЂХҐЦЃ ХЎХјХЎХїХЎХЅЦЂХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Ц‡ Х¤ЦЂХЎХ¶Х«ЦЃ Х§Х¬ХҐХ¦ЦЂХЎХЇХЎЦЃЦЂХҐЦЃ, ХёЦЂ Х¶ХЎ В«ХґХҐХ¶Х® ХґХЎЦЂХ¤ ХєХ«ХїХ« ХЁХ¬Х«В»:

– Մենծ մարդ ա, բա՛, մենծ որ չըլեր, մենակ կալասկա կբռներ կգա՞ր, – հաստատեց տիրացուն:

– Յա չէ, առանց փողի քե կողքին կդներ կբերե՞ր:

– Ես էլ էդ չե՞մ ասում:

– Թյունդ հուսումնական կըլի, ա՛յ:

– Հուսումնական ա, բա՛:

– Չըլի՞ ընջներ ա:

– Չէ, ընջներ չի րևում:

– Բա խի՞ յաշչիկը ծանդր ա, ես նըհենց եմ մանում թե ընջների յարաղ (գործիք) կա միջումը:

– Չէ, կըլի որ գրեր ըլին:

– Գրերը ինչի՞ն ա պետք:

– Ո՞նց թե ինչի՞ն ա պետք, բա հուսումնականն առանց գրերի ման կըգա՞:

– Ես ի՞մ (ի՞նչ գիտեմ), հրեն մեր գեղի աղան էլ ասըմ են հուսումնական ա, ամա ճամփա գնալուց` արաղից սավայի զատ չի ըլում հետը:

– Է՛, շա՛շ, դու էլ մարդու անուն տվիր. գեղի հուսումնականն ու քաղաքինը մի՞ն ա ըլում: Գեղի հուսումնականը սաղ կյանքումը հինգ, յա վեց գիր անջախ (հազիվ) ակարդում, ամա քաղաքինը` աշխարհումս էլ գիր չի թողնում, չիմ (բոլորը) կարդում պրծնում ա:

Ф±ХµХЅХєХҐХЅ Х¦ЦЂХёЦ‚ЦЃХҐХ¬ХёХѕ ХїХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х¶ ХёЦ‚ ХЇХЎХјХЎХєХЎХ¶ХЁ ХѕХҐЦЂХ»ХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Х¶ХЎХ­ХЎХіХЎХ·ХЁ, ХҐЦЂХў ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ Х·ЦЂХ»ХЎХЈХЎХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ ХѕХҐЦЂХЎХ¤ХЎХјХ¶ХЎХ¬ХёХѕ, ХїХҐХЅХЎХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶:

– Այս տիրացուն իսկապես կառապանի ընկերն է, ես ինչո՞ւ հիմարաբար իմ կողքին եմ նստեցրել, – մտածեց նա և որոշեց առաջարկել, որ սա այնուհետև նստե կառապանի մոտ: Բայց ինչպե՞ս աներ առաջարկությունը, որ տիրացուն չվիրավորվեր, նա այդ մասին էլ մտածեց:

ФµЦЂХў Х•ХѕХЎХ¶ХҐХЅХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЈХЎХ°Х«Х¶ ХўХЎХ¦ХґХЎХ®` ХЇХЎХјЦ„ХЁ ХґХёХїХҐЦЃЦЂХҐЦЃ В«ХЎХІХ«Х¶В», ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ Х°ЦЂХЎХґХЎХµХҐЦЃ Х®ХЎХ®ХЇХҐХ¬ Х°ХёХѕХЎЦЂХЎХ¶ХЁ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЎЦЂЦ‡Х¶ ХЎХµЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶: ФїХЎХјХЎХєХЎХ¶Х¶ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ ХЇХЎХїХЎЦЂХҐЦЃ Х°ЦЂХЎХґХЎХ¶ХЁ:

– Նախաճաշից հետո ես սիրում եմ հանգստանալ, արդյոք չէ՞ կարելի պառկել քո կառքում և այնպես գնալ, – հարցրեց Պետրոսը կառապանին:

– Խի՞ չի կարելի. տեսնո՞ւմ չես որքան լեն ա իմ կալասկեն: Դու ոտերդ ձգի ու պառկի, վսւրժապետն էլ իմ կողքին կնստի, – պատասխանեց Օվանեսը:

– Հա, ես ըստի կնստեմ, դու նեղանալ մի՛, – հարցեց տիրացուն, ցույց տալով կառապանի նստատեղը:

ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ Х°Х«ХЎЦЃХЎХѕ ХЎХµХЅ Х°ХЎХ»ХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХѕЦЂХЎ Ц‡ ХЇХЎХјЦ„ХЁ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ, ХЈХ¬Х­Х« ХїХЎХЇХ¶ ХЎХјХЎХѕ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ ХўХЎЦЂХ±ХЁ Ц‡ Х±ХЈХѕХҐЦЃ ХўХЎХ¦ХґХёЦЃХ« ХҐЦЂХЇХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў:

ХЏХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х¶ ХЅХҐХІХґХѕХҐЦЃ ХЇХЎХјХЎХєХЎХ¶Х« ХЇХёХІЦ„Х«Х¶: Х”ХЎЦЂХѕХЎХ¶ХЅХЎЦЂХЎХµХ«ЦЃ ХҐХ¬Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Ф±ХІХЅХїЦ‡ХЁ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЁХ¶Х¤Х¤Х«ХґХЎХЇХЎЦЃ Х°ХёХЅХЎХ¶Ц„ХёХѕ, ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ Х±ХёЦЂХЎХЇХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХЎХ¶ЦЃХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Х¤ХЎХ·ХїХҐЦЂХ« ХҐХ¦ХҐЦЂЦ„ХЁ Ц„ХҐЦЂХҐХ¬ХёХѕ, Х«ХЅХЇ Х·ХЎХї ХїХҐХІ Х©ХЎХґХўХҐЦЂХ« Х°ХҐХїЦ‡ХЁ Х©ХЎЦ„Х¶ХѕХҐХ¬ХёХѕ: Х”ХЎХ¶Х« Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ« ХґХ«ХЎХЇХҐЦЂХєХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃХёХѕ Х№Х§ЦЂ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХѕХёЦ‚Хґ, ХЎХµХ¬ ХєХЎХјХЇХЎХ® Х§ЦЂ: ФІХЎХµЦЃ Х°ХҐХ¶ЦЃ ХёЦЂ Х°ХЎХЅХЎХ¶ Х‚Х¬Х«Хі-Х‚ХЎХµХЎ ХЇХёХ№ХѕХЎХ® ХЄХЎХµХјХҐЦЂХ« ХЅХїХёЦЂХёХїХ«Х¶, Х¶ХЎ ХёЦ‚ХІХІХѕХҐЦЃХЎХѕ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­ХЁ ХЇХЎХјЦ„Х«ЦЃ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х°ХЎХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХЅХЇХЅХҐЦЃ ХёЦ‚Х·Х« ХёЦ‚Х·ХёХѕ Х¤Х«ХїХҐХ¬ ХЎХµХ¤ ХЎХ°ХЎХѕХёЦЂ Ц‡ ХґХ«Ц‡Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХЈХҐХІХЎХїХҐХЅХ«Х¬ ХєХЎЦЂХҐХ­Х¶ХҐЦЂХЁ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х« ХЎХ» ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х±ХЈХѕХҐХ¬ХёХѕ,Х«ЦЂХЎЦЂ ХѕЦЂХЎ Х¤Х«Х¦ХѕХЎХ®, Х°ХҐХїХ¦Х°ХҐХїХҐ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ, ХЇХЎХ¦ХґХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХїХЎЦЂЦ…ЦЂХ«Х¶ХЎХЇ ХЎХґХўХЎЦЂХїХЎХЇХ¶ХҐЦЂ, ХґХ« ХїХҐХІ ХЅХёЦ‚ЦЂ ХёЦ‚ ХґХ«ХЎХєХЎХІХЎХІ, ХґХµХёЦ‚ХЅ ХїХҐХІ Х­ЦЂХёХ­Хї ХёЦ‚ ХўХЎЦЂХ¤-ХўХЎЦЂХ¤, Х«ХЅХЇ Х·ХЎХї ХїХҐХІ Х©ХҐЦ„ Х¤ХҐХєХ« ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХЁ, ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ ХЅХєХЎХјХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ЦѓХ¬Х№ХҐХ¬ ХўХЎЦЂХ±ЦЂ ХЈХЎХ°ХЎХѕХЎХ¶Х¤Х«ЦЃ Ц‡ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ЦѓХ¬ХѕХЎХ®Ц„Х« ХїХЎХЇ Х®ХЎХ®ХЇХҐХ¬ ХїХҐХІХ« Х­ХЎХІХЎХІХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХѕЦЂХ¤ХёХѕХёХІ Х°ХЎХ¶Х¤ХёЦ‚ХЈХ¶ ХёЦ‚ХІЦ‡ХёЦЂХ¶ХҐЦЂХ«Х¶:

ФЅХЎЦЂХЎХЇХ¶ХҐЦЂХ« ХЎХµХ¤ ХЎХ°ХЎХѕХёЦЂ ХЎХґХўХЎЦЂХїХЎХЇХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Х°ХҐХїХё ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶ХЁ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ ХґХҐХІХґХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХёЦ‚ Х¤ХЎХ·ХїХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, Х«ХЅХЇ Х­ХіХёЦ‚ХІХёЦ‚ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХЇХҐХјХґХЎХ¶Х¶ХҐЦЂ ХЎХ¶ЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ` Х°ХёЦЂХ«Х¦ХёХ¶ХЁ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ ЦѓХЎХЇХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х¶ХёЦЂ, ХЇХЎХ¶ХЎХ№ ХЅХЎЦЂХЎХ¬ХЎХ¶Х»ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х°ХҐХїХ¦Х°ХҐХїХҐ Х¤ХҐХєХ« ХѕХҐЦЂ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ Х±ХЈХѕХёЦ‚Хґ, Х°ХЎХЅХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ Х‚Х¦ХІХЎХ¬Х« ХЅХЎЦЂХЁ:

Х„Х« ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХЄХЎХґ ХЎХµХЅХєХҐХЅ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Ц‡ ХїХЎЦЂХўХҐЦЂ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂ ХЎХ¶ЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХїХё, ХґХҐЦЂ ХёЦ‚ХІЦ‡ХёЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ Х°ХЎХЅХЎХ¶ Ф№ХЎЦЂХЅ-Х№ХЎХµ ХЇХЎХµХЎЦЂХЎХ¶ХЁ, ХёЦЂ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ФґХ«Х¬Х«Х»ХЎХ¶Х« ХЅХЎЦЂХЎХѕХЎХ¶Х¤ХЁ Х°ХЎХ¶ХёХІ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ« ХЅХїХёЦЂХёХїХёЦ‚Хґ:

Х€ЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЇХЎХјХЎХєХЎХ¶ХЁ ХЇХҐЦЂ ХєХ«ХїХ« ХїХЎЦЂ ХЎХµХЅХїХҐХІ Х±Х«ХҐЦЂХ«Х¶, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХҐЦЃ В«ХЎХІХ«Х¶В» ХѕХЎХµХҐХ¬ХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХіХЎХ·ХЁ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ Х·ХїХЎХєХҐХ¬ХёЦ‚:

– Արևն էս սարին թեքվելուց` կալասկեն կլծենք ու սարինով (հովով) Դիլի դյուս կգանք, – հայտարարեց նա խորհրդատու եղանակով:

– Ինչո՞ւ այդքան ուշ, – հարցրեց Պետրոսը:

– Ուշ չի, աղա՛, էրկան ճամփա ենք էկել, հայվաններն էլ խեղճ են. մի քիչ կորմ (կեր) կուտեն, մի քիչ էլ կդինջանան. հլե թե կուզես, մի քիչ էլ դու կդինջանաս, էնդուցեդը կլծենք կգնանք:

Х€ЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ Х·ХїХЎХєХҐХ¬ХёЦ‚ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ, ХёЦ‚ХЅХїХ« Х№Х°ХЎХЇХЎХјХЎХЇХѕХҐЦЃ: ХєХЎХїХѕХ«ЦЂХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ ХєХЎХ·ХЎЦЂХ« ХЇХЎХєХёЦЃХЁ ХїХЎХ¶ХҐХ¶ ХЇХЎХµХЎЦЂХЎХ¶ (ХёЦЂХ«ЦЃ Х«Х¶Ц„ХЁ Х«ХўЦЂЦ‡ ХґХЎХЅХ¶ХЎХѕХёЦЂ ХЇХЎХјЦ„ХёХѕ ХҐХЇХёХІ, Х°ХҐХјХёЦ‚ Х§ЦЂ Х«Х»ХЎХ®), Х«Х¶Ц„Х¶ Ц‡ХЅ ХµХёЦ‚ЦЂ Ц„ХЎХµХ¬ХҐЦЂХ¶ ХёЦ‚ХІХІХҐЦЃ Х¤ХҐХєХ« ХЎХµХ¶ ХґХҐХ¶ХЎХѕХёЦЂ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ` ХёЦЂ Х°ХёХѕХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґ Ц‡ Х·ХёЦ‚ЦЂХ»ХЁ Х®ХЎХјХҐЦЂХ« ХЅХїХѕХҐЦЂ ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХЎХ¬ХёХѕ, ХЎЦЂЦ‡Х« ХЎХµХ¤ ХїХЎЦ„ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХЁ Х¤ХҐХє Х«ЦЂХҐХ¶ Х§ЦЂ Ц„ХЎХ·ХёЦ‚Хґ Х­ХёХ¶Х» ХёЦ‚ХІЦ‡ХёЦЂХ«Х¶:

ФїХЎХµХЎЦЂХЎХ¶Х« ХѕХҐЦЂХЎХЇХЎЦЃХёЦ‚Х¶ Х±ХҐХјЦ„ХЁ Х¬ЦЂХЎХЈХ«ЦЂ ХЎХјХЎХ® ХЇХЎЦЂХ¤ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХҐЦЂХў ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ ХґХёХїХҐЦЃХЎХѕ ХЅХЎХ¶Х¤ХёЦ‚ХІХ¶ХҐЦЂХ«Х¶:

– Կարելի՞ է մի քանի վայրկյան հանգստանալ այստեղ, – հարցրեց, նա ռուսերեն:

– Ինչո՞ւ չէ, համեցեք, – պատասխանեց վերակացուն մաքուր հայերենով:

– Ա՛խ, ներողություն, դուք ուրեմն հա՞յ եք:

– Այո՛, պարոն, զտարյուն հայ, – պատասխանեց ժպտալով վերակացուն, որ միջահասակ, բարեդեմ և ըստ երեվույթին, բարեխառն բնավորությամբ մի անձն էր:

– Օրվա այս ժամին որքան անհաճո է բաց ճանապարհը, նույնքան հաճելի է ձեր այս պատշգամը, ուր ոչ միայն հովանի, այլև հանգստանալու լավ բազմոց ունիք…Այս ասելով Կամսարյանը մոտեցավ վերակացուին և ողջունելով նրան, նստեց մոտիկ դրված, կաշեծածկ ու հնատարազ բազմոցի ծայրին:

– Հրամանքդ երևի Դիլիջան եք գնում, – հարցրեց վերակացուն, մի կողմ դնելով լրագիրը:

– Կարծեմ ավելի հեռու:

– Ավելի հեռո՞ւ:

– Թվում է թե` այո՛:

– Ինչպե՞ս թե թվում է, դուք չե՞ք որոշած թե ո՞ւր եք գնում:

– Համարյա թե` չեմ որոշած:

– Հասկանում եմ, ուրեմն ճանապարհորդում եք, առանց որոշ դիտավորության:

– Չէ, որոշ դիտավորություն ունիմ:

– Ներեցեք, որ հետաքրքրվում եմ… եթե որոշ դիտավորություն ունիք, ուրեմն պետք է որ գիտենաք թե ո՞ւր և ինչի՞ համար եք գնում:

– Հենց բանն էլ այդ է, որ ինչի համար գնալս գիտեմ, բայց ո՞ւր գնալս չգիտեմ:

– Այդ հետաքրքրական է, – հարեց վերակացուն ծիծաղելով և բազմոցի մյուս ծայրին նստելով:

Ф±ХµХ¤ ХґХ«Х»ХёЦЃХ«Х¶ ХїХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚ Х„ХёХЅХ«Х¶ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎЦЃХЎХѕ ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґХЁ, ХўХҐЦЂХҐХ¬ХёХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХҐХї ХєХЎХ·ХЎЦЂХ« ХЇХЎХєХёЦЃХЁ Ц‡ Х­ХёЦЂ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­ ХїХЎХ¬ХёХѕ ХѕХҐЦЂХЎХЇХЎЦЃХёЦ‚Х«Х¶, ХЇХЎХ¶ХЈХ¶ХҐЦЃ ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х« ХЎХјХЎХ»:

– Օհո, տի՛րացու, դո՞ւ էլ այստեղ, այդ ո՞նց է պատահել, – հարցրեց վերակացուն:

– Հա, ես էլ ըստի եմ, շնորհակալ եմ, աղան բերավ:

– Դե որ եկել ես, ա՛յ էն սեղանը մոտ բեր, – հրամայեց վերակացուն:

ХЏХ«ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х¶ ЦЃХёЦ‚ХµЦЃ ХїХѕХЎХ® ХЅХҐХІХЎХ¶ХЁ ХґХёХїХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХўХЎХ¦ХґХёЦЃХ«Х¶, ХўХҐЦЂХЎХ® ХєХЎХ·ХЎЦЂХЁ Х¤ЦЂХҐЦЃ ХѕЦЂХЎХ¶ ХёЦ‚ Х°ХҐХјХЎЦЃХЎХѕ:

ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶ХЁ ХўХЎЦЃХЎХѕ ХЇХЎХєХёЦЃХЁ Ц‡ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХЎХ®ХЁ Х·ХЎЦЂХҐХ¬ХёХѕ ХЅХҐХІХЎХ¶Х« ХѕЦЂХЎ, Х­Х¶Х¤ЦЂХҐЦЃ ХѕХҐЦЂХЎХЇХЎЦЃХёЦ‚Х«Х¶ ХґХЎХЅХ¶ХЎХЇЦЃХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ В«Х°ХЎХґХҐХЅХїВ» ХіХЎХ·Х«Х¶:

– Շնորհակալ եմ, արդեն ճաշել եմ, – առարկեց վերակացուն:

– Խնդրում եմ, որքան կարող եք, կամ գոնե մի բաժակ գինի… – այս ասելով, Կամսարյանը հանեց բաժակը և սրբելով այն, լցրեց գինով և դրեց վերակացուի առաջ:

ХЋХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ, ХёЦЂ ХЇХЎХµХЎЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХЎХєЦЂХҐХ¬ХёХѕ, ХЅХёХѕХёЦЂХЎХ® Х§ЦЂ ХЎХ¶Х­ХЁХїХ«ЦЂ ХЎХґХҐХ¶ ХёЦ‚ХІЦ‡ХёЦЂХ« ХіХЎХ·Х«Х¶ ХёЦ‚ ХЁХ¶Х©ЦЂХ«Ц„Х«Х¶ ХґХЎХЅХ¶ХЎХЇЦЃХҐХ¬ХёЦ‚, ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х№ХЁХ¶Х¤Х¤Х«ХґХЎЦЃХЎХѕ Ц‡, ХЇХЎХґХҐХ¶ХЎХ¬ХёХѕ, Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХЎХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ,ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХ« ХЎХ­ХёЦЂХЄХЎХЇХЁ ХўХЎХ¶ХЎХ¬, ХѕХЎХµХҐХ¬ХҐЦЃ ХґХ« ХЇХїХёЦЂ ХўХЎХ¶ Ц‡ ХЈХ«Х¶ХёЦ‚ ХўХЎХЄХЎХЇХ¶ Х¦ХЈХёЦ‚Х·ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХЇХ«ХЅХҐХ¬ХёХѕ, ХѕХҐЦЂХЅХЇХЅХҐЦЃ ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХїХѕХЎХ® Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

– Հա՛, այն էի ասում, ձեր պատասխանն ինձ չափազանց հետաքրքրեց… այդ ինչպե՞ս է, որ դուք որոշ դիտավորությամբ գնում եք մի տեղ, բայց չգիտեք թե ո՞ւր եքգնում:

– Իսկապես գիտեմ թե ուր եմ գնում, որովհետև գնում եմ մի որևէ հայ գյուղ, բայց թե ո՞ր գյուղ, ահա' այդ մեկը չգիտեմ:

– Ներեցեք, խնդրում եմ, դարձյալ չեմ հասկանում: Կամսարյանը ծիծաղեց և ապա սկսավ համառոտ կերպով բացատրել թե ի'նչ է յուր դիտավորությունը:

ХЋХҐЦЂХЎХЇХЎЦЃХёЦ‚Х¶, ХёЦЂ Х¶ХёЦЂХҐХ¶ Х±ХҐХјЦ„Х¶ Х§ЦЂ ХЎХјХҐХ¬ ХўХЎХЄХЎХЇХЁ, ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« ХЈХ«Х¶ХёЦ‚ ХґХ¶ХЎЦЃХёЦЂХ¤ХЁ ХѕХЎХµХҐХ¬ХҐ, ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х« ХўХЎЦЃХЎХїЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х¬ХЅХҐХ¬ХёЦ‚` Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ ХѕХЎХµЦЂ Х¤ЦЂХҐЦЃ ХЎХµХ¶ Ц‡ ХўХЎХ¦ХёЦ‚ХЇХ¶ХҐЦЂХЁХ¤ХҐХєХ« ХѕХҐЦЂ ХєХЎЦЂХ¦ХҐХ¬ХёХѕ ХўХЎЦЃХЎХЇХЎХ¶Х№ХҐЦЃ.

– Փա՛ռք քեզ, աստված, վերջապես գտնվեց մեկը, որ մեր տրտունջը լսեց… – ապա դառնալով Կամսարյանին, ավելացրեց դուք, ուրեմն միակ մեծ մարդն եք մինչևօրս իրենց ուսումն ավարտած հայ երիտասարդների մեջ: Թույլ տվեք խմել ձեր պատվական կենացը:

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ, Х¶ХЎ Х¬ЦЃЦЂХҐЦЃ ХўХЎХЄХЎХЇХЁ Ц‡ ХґХ« ХЎХјХЎХ¶Х±Х«Х¶ ХёХЈЦ‡ХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХєХЎЦЂХєХҐЦЃ ХЎХµХ¶ ХґХ«ХЎХ¶ХѕХЎХЈ:

ФїХЎХґХЅХЎЦЂХµХЎХ¶Х«Х¶ Х¤ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐХЇХЎХѕ ХѕХҐЦЂХЎХЇХЎЦЃХёЦ‚Х« ХЈХёХѕХЎХЅХЎХ¶Ц„ХЁ, ХўХЎХµЦЃ ХЇХЎХґХҐХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ХЅЦЂХЎ ХёХћХѕ Х¬Х«Х¶ХҐХ¬Х¶ Х«ХґХЎХ¶ХЎХ¬, ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« ХЁХЅХї ХЎХµХ¶Хґ ХёЦЂХёХ·ХҐ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЅХїХЎЦЃХЎХ® ХЈХёХѕХЎХЅХЎХ¶Ц„Х« ХЎЦЂХЄХҐЦ„ХЁ, Х¶ХЎХ°ХЎЦЂЦЃЦЂХҐЦЃ.

– Դո՞ւք էլ ուրեմն պատկանում եք ուսանողների դեմ տրտնջող հայերի թվին:

– Հապա՞:

– Չէի կարծիլ, որ այդ տրտունջը կարտահայտվի նաև այսպիսի մի ետ ընկած կայարանում:

Վերակացուի դեմքի վրա դառը ժպիտ խաղաց: – Ինչո՞ւ չէիք կարծիլ, մի՞թե այսպիսի տեղերում ապրող հայ մարդը սիրտ ու զգացմունք չի ունենալ:

– Ո՛չ, այդ չէի ուզում ասել… – շփոթվեց Կամսարյանը:

– Հասկանում եմ, ուզում էիք ասել թե, այս ետ ընկած կայարանում, այս անմաքրությանց դեզերի կողքին, ձիաների ընկերության մեջ ապրող հայ մարդը ինչո՞ւպետք է տեղյակ լինի մեր ցավերին այնքան, որ նույնիսկ տրտունջ հայտնե այդ ցավերին դարման տանել կարող, բայց չկամեցող երիտասարդների դեմ:




Конец ознакомительного фрагмента.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/mowrats-an/arhak-yale/) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.



Если текст книги отсутствует, перейдите по ссылке

Возможные причины отсутствия книги:
1. Книга снята с продаж по просьбе правообладателя
2. Книга ещё не поступила в продажу и пока недоступна для чтения