Читать онлайн книгу "Պատմվածքներ"

ХЉХЎХїХґХѕХЎХ®Ц„Х¶ХҐЦЂ
Х„ХёЦ‚ЦЂХЎЦЃХЎХ¶


Պատմվածքներ Մուրացանը ուրույն դիրքորոշում ուներ 1880–ական թվականների սուր բնույթ ստացած հասարակական հոսանքների գաղափարական պայքարում։ Լիբերալիզմի գաղափարախոսները ազգի պահպանության հիմքը համարում էին «նյութական հարստությունը». Մուրացանը դրան հակադրում էր «Բարոյական հարստություն» տեսակետը, մերժում էր այն ամենը, ինչ դեմընթաց էր ազգային միասնության եւ ավանդական կեցության գաղափարին։ Կրոնական այլադավանությունը, ըստ նրա նույնպիսի չարիք է, ինչ եւ կուսակցական բաժանումը։ Արմատական ռեֆորմներն ու հեղափոխական վերաշրջումները չընդունելով՝ Մուրացանը երկյուղ ուներ, թե այդ ամենը կարող է խարխլել ազգային գոյականության հիմքերը՝ եկեղեցին, ընտանիքը, ազգային ավանդական սովորույթներն ու բարքերը։ Այս իրողությունը որոշակի ուղղություն է տվել Մուրացանի ստեղծագործությանը՝ դրան հաջորդելով բացահայտ միտումնավորություն։





Х„ХёЦ‚ЦЂХЎЦЃХЎХ¶

ХЉХЎХїХґХѕХЎХ®Ц„Х¶ХҐЦЂ





ХЂФ±Х… ФІХ€Х‚Х€Х”Ф±ФїФ±Х†Ф» ФёХ†ХЏФ±Х†Ф»Х”Фё





Ф±


Դեկտեմբեր ամսի ցուրտ օրերից մեկն էր: Դեռ վաղ առավոտ լինելով՝ ամբողջ քաղաքը պատված էր մշուշով: Քամին անընդհատ փչելով փոթորկում էր յուր հետ տան կտուրների վրա դիզված ձյունը, որի սառած հատիկները զարնրվելով երբեմն փակված պատուհանների ապակիներին, մեղմ հնչյուններ էին հանում: Սառուցակապ փողոցների մեջ անցուդարձ գրեթե չկար. միայն երբեմն – երբեմն, նրանց այս ու այն ծայրում, սևին էին տալիս եկեղեցին շտապող բարեպաշտ ծերունին կամ պառավը, որոնց միօրինակ ու համբաքայլ ընթացքը մերթ ընդհատվում էր նրանց երկաթագամ քոշերի՝ սառույցի վրա սահելուց: Եվ այս շատ անգամ վերջանում էր նրանով, որ բարեպաշտ պառավը ակամա նստում էր ճանապարհի մեջտեղը և դժգոհելով անիծում յուր քոշերը գամող դարբնին:

Х”ХЎХІХЎЦ„Х« ХґХ« ХҐХї ХЁХ¶ХЇХЎХ® ЦѓХёХІХёЦЃХёЦ‚Хґ, ХёЦЂ ХЈХ¬Х­ХЎХѕХёЦЂХЎХєХҐХЅ ХЎХІЦ„ХЎХїХ¶ХҐЦЂХ« ХўХ¶ХЎХЇХЎХїХҐХІХ«Х¶ Х§ЦЂ, ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХ« ХїХ¶ХЎХЇ: Ф±ХґХўХёХІХ» ХЈХ«Х·ХҐЦЂХЁ Х°ХЎХЇХЎХјХЎХЇ ХЅХёХѕХёЦЂХЎХЇХЎХ¶Х«Х¶, ХіЦЂХЎХЈХЁ ХѕХЎХјХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎХµХ¤ХїХҐХІ: Ф±ХµХ¤ Х°ХЎХ¶ХЈХЎХґХЎХ¶Ц„ХЁ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§ЦЂ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХҐХ¬ Х¤ЦЂХЎЦЃХ«Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХўХЎХµЦЃ ХҐХІХЎХ¶ХЎХЇХ« ХѕХЎХїХ©ХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Ц‡ ХЈХ«Х·ХҐЦЂХѕХЎХ¶ ХґХЎХјХЎХ­ХёЦ‚ХІХ« ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ ХЎХµХ¤ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ ХЎХ¶Х¶ХЇХЎХїХҐХ¬Х« ХґХ¶ХЎЦЃ: Х„Х«ХЎХµХ¶ ХЎХјХЎХѕХёХїХµХЎХ¶ ХєХЎХ°ХёЦ‚Х¶, ХҐЦЂХў ФЅХЎХ©ХёЦ‚Х¶ ХґХЎХµЦЂХ«ХЇХЁХќ Х©ХЎХІХ« ХЎХґХҐХ¶ХЎХўХЎЦЂХ« ХєХЎХјХЎХѕХЁ, ХҐХЇХҐХІХҐЦЃХ«Х¶ ХЈХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХЎХ¶ЦЃХЎХѕ ХїХ¶ХЎХЇХ« ХґХёХїХ«ЦЃ, Х·ХЎХї Х¦ХЎЦЂХґХЎЦЃХЎХѕ, ХҐЦЂХў ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ« ХіЦЂХЎХЈХЁ ХѕХЎХј ХЈХїХЎХѕ: ХЌХЎ ХґХёХїХҐХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ХўХЎХЇХ« Х¤ХјХЎХ¶ХЁ Х¶ХЎХµХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎ Х®ХҐЦЂХєХҐЦЂХ«ЦЃ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ, Х©ХҐ ХўХЎХЇХёЦ‚Хґ ХЎХ¶ЦЃХёЦ‚Х¤ХЎЦЂХ± ХЇХЎХћ ХЎЦЂХ¤ХµХёЦ„: ФІХЎХµЦЃ ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ ХґХҐХ® ХҐХІХЎХѕ Х¶ЦЂХЎ ХҐЦЂХЇХµХёЦ‚ХІХЁ, ХҐЦЂХў ХїХЎХ¶ Х¶ХҐЦЂХЅХ«ЦЃ Х¬ХЅХѕХҐЦЃХЎХѕ ХЇХЎХ¶ХЎЦЃХ« Х¬ХЎЦЃХ« ХґХ« ХёХІХёЦЂХґХҐХ¬Х« Х±ХЎХµХ¶: ХЉХЎХјХЎХѕХЁ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¤ХёЦ‚ХјХЁ ХўХЎХ­ХҐХ¬ХёЦ‚, ХҐЦЂХў ХўХЎХЇХ«ЦЃ Х¶ЦЂХЎ ХЎХЇХЎХ¶Х»Х«Х¶ Х¦ХЎЦЂХЇХЎХѕ ХґХ« ХёЦ‚ЦЂХ«Х· ХЎХІХ«ХёХІХёЦЂХґ ХґЦЂХґХёЦ‚Х¶Х». В«Ф±Х­, ХЎХЅХїХѕХЎХ®, Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ Х®ХҐХ®ХёЦ‚ХґВ»:

Բարի պառավը երկար չսպասեց: Նա ձեռքը ձգեց դռան մուրճը զարնելու, բայց դուռը մուրճ չուներ: Սկսավ քար որոնել գետնի վերա, բայց գետինը սառած լինելով նա այդ ցանկությանն էլ չհասավ: Վերջապես հանեց ոտքի քոչերից մեկը և նրանով սկսավ ամուր – ամուր բախել դուռը:

ФґХёЦ‚ХјХЁ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ ХўХЎЦЃХѕХҐЦЃХЎХѕ: ХЉХЎХјХЎХѕХ« ХЎХјХЎХ» ХЎЦЂХ±ХЎХ¶ХЎЦЃХЎХѕ ХґХ« ХїХЎХЅХ¶Ц‡Х°Х«Х¶ХЈХЎХґХµХЎ ХЈХҐХІХЎХ°ХЎХЅХЎХЇ ХЎХІХ»Х«ХЇ: Х†ЦЂХЎ Х¤ХҐХґЦ„ХЁ Х¤ЦЂХЅХ« ЦЃЦЂХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ Х¤ХЎХ¬ХЇХЎЦЃХҐХ¬ Х§ЦЂ, Ц‡ ХЎЦЂХїХЎХЅХёЦ‚Ц„ХЁ ХЅХЎХјХҐХ¬ ХЎХµХ¬ХЎХЈХёЦ‚Х¶ХѕХЎХ® ХЎХµХїХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ:

– Մանիշա՛կ, այս ժամին ի՞նչ ես շինում այս ցրտի մեջ, – եղավ պառավի առաջին հարցը:

Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХЁ Х°ХҐХЇХҐХЇХЎХ¬ХёХѕ ХЁХ¶ХЇХЎХѕ ХєХЎХјХЎХѕХ« ХєХЎЦЂХЎХ¶ХёЦЃХёХѕ Ц‡ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№ХЇХЎЦЂХёХІХЎЦЃХЎХѕ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐХ¬:

– Աղջիկ, ի՞նչ եղավ քեզ. ի՞նչ է պատահել, խոսիր տեսնեմ:

– Ի՞նչ խոսեմ, մայրիկ, միթե չգիտե՞ս. էլի մորս ծեծում է, – պատասխանեց նա, և հեկեկանքը խեղդեց խեղճ աղջկա ձայնը:

ХЉХЎХјХЎХѕХЁ Х°ХЎХЅХЇХЎЦЃХЎХѕ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶, Х©ХҐ ХўХЎХ¶ХЁ Х«Х¶Х№ХёЦ‚ХґХ¶ Х§ЦЂ:

– Իսկ դու ինչո՞ւ այս ցրտի մեջ կանգնած ես, – հարցրավ նա:

– Ես կամեցա մորս ազատել նրա ձեռքից (աղջիկը խոսում էր յուր հոր համար), իսկ նա ուժով դուրս հրեց ինձ և դուռը վերաս կողպեց: Չորս ժամ է, որ այս ցրտում կանգնած եմ ես, բոլոր մարմինս սառել է…

ХЋХҐЦЂХ»Х«Х¶ ХўХЎХјХҐЦЂХЁ ХЎЦЂХїХЎХЅХЎХ¶ХҐХ¬Х«ХЅ Х©Х·ХѕХЎХј ХЎХІХ»ХЇХЎ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХ«ЦЃ ХЎХІХўХµХёЦ‚ЦЂХ« ХєХҐХЅ ХЎЦЂХїХЎХЅХёЦ‚Ц„ХЁ ХѕХЎХ¦ХҐХ¬ ХЅХЇХЅХЎХѕ:

Բարի պառավի զայրույթը հասավ իր վերջին աստիճանին: Նա այլևս հարցեր չարավ Մանիշակից, այլ նրա ձեռքից բռնելով արագ – արագ մոտեցավ տան դռանը և ոտքովը ամուր զարնել սկսավ:

– Բա՛ց դուռը, – գոչեց հրամայող ձայնով:

– Ո՞վ է, – ներսից լսվեցավ ոսկերիչ Գրիգորի ձայնը:

– Աչքդ հանողը, անզգա՛մ, դուռը բա՛ց, – զայրացած կրկնեց պառավը:

ХЏХЎХ¶ХёЦ‚ХїХҐЦЂХЁ ХіХЎХ¶ХЎХ№ХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХµХїХ¶Х« Х¤ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х°ХёЦ‚Х¶: Х†ХЎ Х¤ХёЦ‚ХјХЁ Х©ХёХІХҐЦЃ ЦѓХЎХЇ Ц‡ Х°ХҐХјХЎЦЃХЎХѕ ХёЦ‚ЦЂХ«Х· ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇ: ХЉХЎХјХЎХѕХЁ ХЇЦЂХЇХ¶ХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎЦЂХѕХЎХ®Х¶ХҐЦЂХЁ:

– Բա՛ց, ասում եմ, անզգա՛մ, թե չէ կերթամ բոլոր ժամավորներին այստեղ կհավաքեմ,

ХЏХЎХ¶ХёЦ‚ХїХҐЦЂХЁ ХЎХµХЅ ХЅХєХЎХјХ¶ХЎХ¬Х«Ц„Х«ЦЃ ХѕХЎХ­ХҐЦЃХЎХѕ Ц‡ Х·ХїХЎХєХҐЦЃ Х¤ХёЦ‚ХјХЁ ХўХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚:

ХЉХЎХјХЎХѕХЁ Х¶ХҐЦЂХЅ ХґХїХЎХѕ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХ« Х±ХҐХјЦ„Х«ЦЃ ХўХјХ¶ХЎХ®: Х†ЦЂХЎ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХ« ХЎХјХЎХ» Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХЎЦЃХЎХѕ ХґХ« ХЎХІХҐХїХЎХ¬Х« ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶: ХЏХЎХ¶ХїХ«ХЇХ«Х¶ХЁ ХЎЦЂХїХЎХЅХѕХЎХ©ХёЦЂ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХёХѕ Ц‡ ХЎЦЂХµХёЦ‚Х¶ХёХї ХҐЦЂХҐХЅХёХѕ ХЁХ¶ХЇХЎХ® Х§ЦЂ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХ« ХґХ« ХЎХ¶ХЇХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ Х°ХҐХ®ХҐХ®ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎХ¶ХЈХёЦ‚Х© ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚ЦЃ ХЅХїХЎЦЃХЎХ® Х°ХЎЦЂХѕХЎХ®Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ: ФµЦЂХЇХёЦ‚ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂ ХЇХ«ХЅХЎХґХҐЦЂХЇ ХЎХ¶ХЇХёХІХ¶Х«ЦЃ ХҐХ¬ХЎХ®` ХўХјХ¶ХЎХ® Х§Х«Х¶ ХґХёЦЂ Х®Х¶ХЇХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ. ХґХ« ХёЦ‚ЦЂХ«Х·, Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х°ХЎХЅХЎХЇХЎХѕХёЦЂ ХїХІХЎ ХҐЦЂХҐХ­ХЎ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤ Х¶ХЅХїХЎХ® Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¶ХЇХёХІХ¶Х« ХґХҐХ» Ц‡ Х¬ХЎХ¬Х«ХЅ Х§ЦЂ:

Երեխաները իրանց ծանոթ և սիրելի պառավին տեսնելով, մոռացան հոր երկյուղը և կարծես նրա մեջ իրանց պաշտպանը գտնելով, իսկույն ցատկեցին տեղից և վազեցին դեպի նա. «Խաթուն մայրիկ տե՛ս պապան որքան է ծեծել մայրիկին, ասա, որ էլ չծեծի, ախար խեղճ է…»:

ФµЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХ« ХЈХЎХ¶ХЈХЎХїХЁ, ХёЦЂ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ ХЅЦЂХїХҐЦЂХ« Х°ХёЦ‚ХЅХЎХ°ХЎХї ХЎХєХЅХїХЎХґХўХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х®Х¶ХёЦ‚Х¶Х¤ Х§ЦЂ, ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХЅЦЂХїХЎХ·ХЎЦЂХЄ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ХєХЎХјХЎХѕХ« ХЎЦЂХїХЎХЅХёЦ‚Ц„ХЁ Х·ХЎЦЂХЄХҐЦЃХ«Х¶:

– Տո անաստված, – դարձավ նա կատաղի զայրույթով դեպի տանուտերը, – հերիք տանջես այդ խեղճ կնոջը. այդ ինչ օրի ես հասցրել դրան, բա դու չե՞ս խղճում այդ երեխաներին. ասենք սիրտդ քար է կտրել, խո ականջներդ էլ չե՞ն խլացել, խո աչքերդ էլ չե՞ն կուրացել, խո լսո՞ւմ ես այս ողորմելիների լացն ու կոծը, տեսնո՞ւմ ես նրանց արտասունքը: Տո՛ անգութ…

– Լա՛վ լա՛վ, Խաթուն մայրիկ, – խոսքը կտրեց տանուտերը, – մի երկարացնիլ. ի՞նչ ես ուզում ասել, ինչո՞ւ համար այս ժամին մտել ես իմ տունը: Եվ եթե մտել ես, ի՞նչ իրավունքով հայհոյում ես ինձ: Ես գիտեմ իմ կինը ու երեխաները, խո դու չես նրանց հաց ու ջուր տվողը…

– Դու հաց ու ջուրը չես տալիս մեզ, անաստված, – ողորմելի ձայնով ընդհատեց նրան կինը, – քո տվածը թույն ու լեղի է…

– Ձայնդ կտրի՛ր, – գոռաց ամուսինը դեպի նա դառնալով:

– Քո ձայնն էլ աստված կտրի, – մրմնջաց կինը և լռեց:

ХЉХЎХјХЎХѕХЁ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« ХЎХ¶ХёХІХёЦ„ ХЇХЎХїХЎХІХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХґХёХїХҐЦЃХЎХѕ ХЇХ¶ХёХ»ХЁ, ХўХјХ¶ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎ Х±ХҐХјЦ„Х«ЦЃ, В«ХѕХҐЦЂ ХЇХЎЦЃ, Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґВ» ХЎХЅХЎЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х°ЦЂХЎХґХЎХµХёХІХЎХЇХЎХ¶ Х±ХЎХµХ¶ХёХѕ, В«ХѕХҐЦЂ ХЇХЎЦЃ, ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХ«Х¤ Х°ХЎХѕХЎЦ„Х«ЦЂ ХЈХ¶ХЎХ¶Ц„ Х«Хґ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ, ХЎХµХЅ ХЈХЎХ¦ХЎХ¶Х« ХґХёХї ХґХ« ХґХ¶ХЎЦ„В»:

– Ախ, Խաթուն մայրիկ, – հեծծաց Մարիամը թույլ ձայնով, – դորանով խո ամեն բան չէ՞ վերջանում:

– Վեր կաց, ասում եմ քեզ, – կրկնեց պառավը:

– Վեր կաց, մայրիկ, վեր կաց գնանք Խաթունենց տուն այստեղ վախենում ենք, – թախանձեցին երեխաները:

– Կորեք այստեղից, – գոռաց հայրը, հրացայտ աչքերը երեխաների վերա սևեռելով: Երեխաները սարսափով ետ քաշվեցան, և նրանցից յուրաքանչյուրը կծկվեցավ մի անկյունում:

– Դու էլ վեր կաց գնա քո տունը, պառավ, – դարձավ նա դեպի Խաթունը, – իմ կինը քո կարեկցության պետք չունի, վեր կաց գնա:

– Վեր կենամ գնա՞մ, – հարցրավ պառավը բարկությունից դողացող ձայնով, գնամ, որ էլի գազանությունդ գործ դնես այս խեղճերի վերա: Չէ՛, դու այլևս արժանի չես այս երեխաներին ու այս կնոջը տեր լինելու, նրանց մենք կպահենք, դու բուի նման միայնակ պիտի մնաս այստեղ մինչև որ ինքդ քո գլուխդ ուտես:

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ ФЅХЎХ©ХёЦ‚Х¶ХЁ Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ Х¤ХҐХєХ« Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ.

– Այ կին, վեր կաց, ասում եմ, առ երեխաներդ, գնանք այստեղից:

– Ոչ ոք երկյուղից չշարժվեցավ: Տանուտերը սպառնալից դեմքով մոտեցավ Խաթունին և բռնելով նրա ձեռքից՝ ուժով քաշեց դեպի դուռը.

– Դո՛ւրս գնա, ասում եմ քեզ, դո՛ւրս գնա…

ХЉХЎХјХЎХѕХЁ Х·ХЎХї ХЎХ·Х­ХЎХїХҐЦЃХЎХѕ ХЁХ¶Х¤Х¤Х«ХґХЎХ¶ХЎХ¬, ХЅХЎХЇХЎХµХ¶ Х¶ЦЂХЎ Х©ХёЦ‚ХµХ¬ ХёЦ‚ХЄХЁ Х№Ц…ХЈХ¶ХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ЦЃХЎХ¶ХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶: ХЏХЎХ¶ХёЦ‚ХїХҐЦЂХЁ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х°ХЎХ¶ХҐЦЃ Ц‡ Х¤ХёЦ‚ХјХЁ ХҐХїЦ‡Х«ЦЃ ЦѓХЎХЇХҐЦЃ:

Ф±ХµХ¤ ХўХЎХ¶Х« ХѕЦЂХЎ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ Ц‡ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХЁ ХЅХЇХЅХЎХ¶ Х¬ХЎХ¬ ХҐЦ‚ ХЎХІХ«ХёХІХёЦЂХґ ХіХ«Х№ХҐЦЂ ХЎЦЂХ±ХЎХЇХҐХ¬, ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ Х©ХҐ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХґХ«ХЎХЇ ХєХЎХ·ХїХєХЎХ¶ХЁ ХЇХёЦЂХёЦ‚ХЅХ«Х¶:

ФµХѕ ХЎХµХЅ Х©Х·ХѕХЎХјХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХЎХґХҐХ¶ХЎХґХҐХ®Х¶ Х§. ХҐЦЂХў ХЇХ«Х¶ХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХёХІХЎХЇЦЃХ« Ц‡ ХёЦЂХ¤Х«Ц„ХЁ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХёЦЂ Х¤ХҐХґ Ц…ХїХЎЦЂХ« ХєХЎХ·ХїХєХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ ХҐХ¶ Х­Х¶Х¤ЦЂХёЦ‚Хґ:

ХЉХЎХјХЎХѕХЁ ХўХјХ¶Х« Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х°ХЎХ¶ХѕХҐХ¬ХёХѕ, Х¦ХЎХµЦЂХЎЦЃХЎХ® ХѕХЎХ¦ХҐЦЃ Х¤ХҐХєХ« ХҐХЇХҐХІХҐЦЃХ«Х¶, ХёЦЂХЁ ХЎХµХ¶ХїХҐХІХ«Х¶ Х·ХЎХї ХґХёХї Х§ЦЂ: ФєХЎХґХЎХЅХЎЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХѕХҐЦЂХ»ХЎЦЃХҐХ¬ Х§ЦЂ, Ц‡ ХЄХЎХґХЎХѕХёЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х§Х«Х¶ ХЈХЎХ¬Х«ХЅ: Х†ХЎ ХЇХЎХ¶ХЈХ¶ХҐЦЃ ХўХЎХЇХ« ХґХҐХ» Ц‡ ХЎХІХЎХІХЎХЇХҐЦЃ, В«Ф±Хµ ХґХЎЦЂХ¤ХёЦ‚ХЇ, ХЎХµХЅХїХҐХІ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХ¶ХёХ»ХЁ ХЅХєХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§, Х« ХЅХҐЦЂ ХЎХЅХїХ®Хё, ХҐХЇХҐЦ„ ХЎХ¦ХЎХїХҐЦЃХҐЦ„В»:

Ф±ХµХЅ ХЎХІХЎХІХЎХЇХЁ ЦЃХ¶ЦЃХҐЦЃ ХЄХЎХґХЎХѕХёЦЂХ¶ХҐЦЂХ«Х¶: Х†ЦЂХЎХ¶Ц„ ХєХЎХїХҐЦЃХ«Х¶ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ ХєХЎХјХЎХѕХ« Х·ХёЦ‚ЦЂХ»ХЁ: В«Х€ХћХѕ Х§, ХёХћЦ‚ЦЂ Х§, ЦЃХёЦ‚ХµЦЃ ХїХёЦ‚ЦЂВ» ХЎХґХҐХ¶ ХїХҐХІХ«ЦЃ ХЈХёХ№ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶: В«ФµХЇХҐЦ„ Ц‡ Х«Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХ¤ ХїХҐХЅХҐЦ„В», ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐЦЃ ХєХЎХјХЎХѕХЁ Ц‡ ХЎХјХЎХ» ХЎХ¶ЦЃХЎХѕ Х·ХїХЎХєХёХѕ, Х«ХЅХЇ ХЄХёХІХёХѕХёЦ‚ЦЂХ¤ХЁ Х«ЦЂХЎЦЂ ХѕХҐЦЂХЎХ­ХјХ¶ХѕХҐХ¬ХёХѕ Х°ХҐХїЦ‡ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶:

Х„Х« Ц„ХЎХјХёЦЂХ¤ ХЄХЎХґХ«ЦЃ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХҐХЇХҐХІХҐЦЃХ«Х¶ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ ХЄХёХІХёХѕХѕХҐХ¬ Х§ЦЂ, ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« ХўХЎХЇХЁ: Х„Х« Ц„ХЎХ¶Х«ХЅХ« Х­Х¶Х¤ЦЂХЎХ¶ХёЦ„ ФЅХЎХ©ХёЦ‚Х¶ХЁ Х°ХЎХґХЎХјХёХї ХєХЎХїХґХҐЦЃ, Х©ХҐ ХўХЎХ¶ХЁ Х«Х¶Х№ХёЦ‚ХґХ¶ Х§ЦЂ: Ф±ХµХ¶ХёЦ‚Х°ХҐХїЦ‡ ХЎХґХўХёХ­Х« ХґХ«Х»Х«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХїХЎЦ„ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­Х¶ХҐЦЂХЁ ХЈХёХјХёЦ‚Хґ ХЈХёХ№ХёЦ‚ХґХёХѕ ХЅХЇХЅХЎХ¶ ХїХЎХ¶ Х¤ХёЦ‚ХјХЁ ХўХЎХ­ХҐХ¬: Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ ХЎХµХЅ Х­ХЎХµХїХЎХјХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х°ХЎХґХЎХјХѕХЎХ® ХёХ№ ХґХ« ХЇХҐЦЂХє Х№Х°ХЎХґХЎЦЂХ±ХЎХЇХѕХҐЦЃХЎХѕ Х¤ХёЦ‚ХјХЁ ХўХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚: Ф±ХґХўХёХ­Х« Х­ХЎХјХ¶ХЎХ·ЦѓХёХ© Х±ХЎХµХ¶ХЁ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХѕХЎХ­ХҐЦЃЦЂХЎХѕ Х¶ХҐЦЂХЅХЁ ХЈХїХ¶ХѕХёХІ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХёЦ‚ХЄХёХѕ ХЅХЇХЅХЎХ¶ ХЈХёХјХЎХ¬:

Նրանց լացի ձայնը և հոր համառությունը ավելի և ավելի գրգռում էր ամբոխի զայրութը: Այս տեսնելով վարպետ Սարգիսը, Խաթունի ծերունի, բայց դեռ ուժեղ մարդը, դուրս եկավ ամբոխի միջից և մոտենալով փակված դռանը հրամայաբար կանչեց. «Գրիգո՛ր, բա՛ց դուռը»: Գրիգորը թեպետ ճանաչեց ոսկերիչների համայնքի գլխավոր – վարպետ Սարգսի ձայնը, բայց դարձյալ դուռը չբացավ: Վարպետ Սարգիսը մի փոքր սպասելուց հետո հրամայեց յուր մոտը կանգնող երիտասարդներին, «Տղայք, դուռը կոտրեցե՛ք»: Երկու ուժգին հարվածների առաջ դռան փականքը կոտրվեցավ, և դուռը ճռնչալով բացվեցավ: Ամբոխը հետաքրքիր և զայրացած կամենում էր ներս խուժել, բայց նրան արգելեցին մի քանի առաջավոր մարդիկ և իրանք պառավի հետ ներս մտան:

– Ահա այս մարդն է, որ սպանում է յուր կնոջը, – այս ասելով Խաթունը ցույց տվավ ոսկերիչին, որը սպառնացող դեմքով կանգնած էր ներս մտնողների դիմացը: – Ամբողջ գիշերը ծեծել է նրան, – շարունակեց Խաթունը, – և մեկը չէ գտնվել, որ թշվառ զոհին ազատե դրա ձեռքից: Այս խեղճ աղջիկն էլ կամեցել է յուր մորը պաշտպանել, նրան էլ դուրս է արել և դուռը վերան փակել: Բոլոր գիշերը անցրել է սա դուրսը ցրտում:

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ ХўХјХ¶ХҐЦЃ Х¶ХЎ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХ« Х±ХҐХјЦ„Х«ЦЃ, ХёЦЂХЁ ХЎХґХёХ©ХЎХ°ХЎЦЂ ХЇХ®ХЇХѕХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХ« ХґХ« ХЎХ¶ХЇХµХёЦ‚Х¶ХёЦ‚Хґ, Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЎХјХЎХ» Ц„ХЎХ·ХҐХ¬ХёХѕ Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇХҐЦЃ, В«Х†ХЎХµХҐЦЃХҐЦ„ ХЅЦЂХЎ ХЈХёЦ‚ХµХ¶Х«Х¶, Х¶ХЎХµХҐЦЃХҐЦ„, ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ ХЈХҐЦЂХҐХ¦ХґХЎХ¶Х«ЦЃ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х°ХЎХ¶ХЎХ® Х¬Х«Х¶Х«: ФµХ©ХҐ ХґХ« ЦѓХёЦ„ЦЂ Х§Х¬ ХёЦ‚Х·ХЎХ¶ХЎХµХ«, Х­ХҐХІХі ХЎХІХ»Х«ХЇХЁ Х¤ЦЂХЅХёЦ‚ХґХЁ ХєХ«ХїХ« ХЅХЎХјХ№ХҐЦЂВ»:

ФЅХЎХ©ХёЦ‚Х¶Х« ХєХЎХїХґХЎХ®Х¶ХҐЦЂХЁ ХѕХҐЦЂХ«Х¶ ХЎХЅХїХ«ХіХЎХ¶Х« ХЈЦЂХЈХјХҐЦЃХ«Х¶ ХѕХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХЅХ«Х¶: Х†ХЎ ХґХёХїХҐЦЃХЎХѕ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х«Х¶ Ц‡ ХўХЎЦЂХЇХЎЦЃХЎХ® Х±ХЎХµХ¶ХёХѕ ХЈХёХ№ХҐЦЃ. В«Ф±Хµ ХґХЎЦЂХ¤, Х«ХћХ¶Х№ ХҐХЅ ХёЦ‚Х¦ХёЦ‚Хґ ХЎХµХЅ Х­ХҐХІХі ХЇХ¶ХёХ»Х«ЦЃ, Х«Х¶Х№ХёЦ‚ ХҐХЅ Х®ХҐХ®ХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎХ¶В»:

Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐЦЃ:

– Քույրիկ, ինչու՞ համար սա ծեծում էր քեզ, – դարձավ նա դեպի կինը մեղմ ձայնով:

ХЂХЎХґХЎХµХ¶Ц„Х« ХЈХ¬Х­ХЎХѕХёЦЂХЁ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХЎЦЂХ°ХҐХЅХїХЎХѕХёЦЂХ¶ХҐЦЂХ« ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„ХёЦ‚Хґ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ Х«ХўЦЂЦ‡ Х°ХЎХµЦЂ, ХёЦ‚ХЅХїХ« Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ Х№Ц„ХЎХ·ХѕХҐЦЃХЎХѕ Х¶ЦЂХЎ ХґХёХї ХўХЎЦЃХЎЦЂХ±ХЎХЇ Х­ХёХЅХҐХ¬ХёЦ‚: Х†ХЎ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐЦЃ,

– Վարպետ, ձեզ հայտնի է, որ դա ամբողջ չորս տարի է, որ լութերական է դարձել, և ամբողջ չորս տարի է, որ ինձ տանջում է: Ամեն մի եկեղեցի գնալովս, ամեն մի քահանա իմ տանը ընդունելովս, ամեն մի սուրբի դիմելովս մի մեծ խռովություն է ձգել տան մեջ: Էլ նախատինք, էլ հայհոյանք չէ մնացել, որ դա իմ գլխին չթափեր: Եվ ահա մի քանի ամիս է, որ սովորել է ծեծել:

– Բայց այս գիշեր իսկապես քեզ ինչու՞ համար էր ծեծում, – հարցրավ վարպետ Սարգիսը:

– Տեսնո՞ւմ եք, որ երեխաս հիվանդ է, – ամենայն պարզությամբ շարունակեց Մարիամը, ցույց տալով անկողնի մեջ նստած հիվանդ երեխային, – երեկ մոմ – հալող Վարդին բերի երեխայիս սրտին մոմ հալելու. նա ասաց, որ երեխայի հիվանդությունը խաչիցն է: Դորա համար էլ ես էլ մի գառն ունեինք, վերցրի երեկ և մատաղ արի մեր սուրբին: Երբ դա երեկոյան տուն դառնալով այդ բանը իմացավ, գազանի պես կատաղեց: Ամբողջ երկու ժամ նախատինքներ ու հայհոյանքներ թափեց իմ գլխին, երբ ես էլ համբերությունից դուրս գալով սկսա միևնույն կերպով պատասխանել իրեն, նա սկսավ անողորմաբար ծեծել ինձ… և ծեծեց ամբողջ գիշերը… – այստեղ արտասուքը խեղդեցին խեղճ Մարիամի ձայնը և նա այլևս չկարողացավ շարունակել:

ФІХЎХµЦЃ Х¶ЦЂХЎ ХєХЎХїХґХЎХ®Х¶ХҐЦЂХЁ Х¶ХҐЦЂХЇХЎ ХЈХїХ¶ХѕХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ Х¬ХЅХҐХ¬ХёХѕ Х№Х§Х«Х¶ ХЇХЎЦЂХёХІХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х¦ХЅХєХҐХ¬ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х¦ХЎХµЦЂХёЦ‚ХµХ©ХЁ: Х†ЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х«ХЅХЁ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ЦѓХёЦЂХ± ЦѓХёЦЂХ±ХҐЦЃХ«Х¶ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х«Х¶ Х®ХҐХ®ХҐХ¬ХёЦ‚, ХўХЎХµЦЃ ХѕХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХ«ХЅХЁ ХўХёХ¬ХёЦЂХ«Х¶ Х§Х¬ ХЎЦЂХЈХҐХ¬ХҐЦЃ, Ц‡ Х¤ХЎХјХ¶ХЎХ¬ХёХѕ Х¤ХҐХєХ« ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХ«Х¶ХЁ

– Խաթուն, – ասաց նրան, – վեր առ Մարիամին և երեխաներին և տար մեր տուն, այս մարդը այլևս դրանց տիրություն անելու չէ. այսուհետև մենք պետք է դրանց պահպանենք և հույս ունեմ, որ ավելի լավ կպահպանենք:

– Ինչու չէ, մեր աչքերի լույսի պես, – պատասխանեց բարի Խաթունը, – մի ժամ առաջ ես նույնն էի կամենում անել, բայց այդ անզգամը ինձ տանից դուրս արավ:

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ Х¶ХЎ ХґХёХїХҐЦЃХЎХѕ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ«Х¶ Ц‡ Х±ХҐХјЦ„Х«ЦЃ ХўХјХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎЦЃЦЂХЎХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶:

– Աշոտ, – դարձավ վարպետ Սարգիսը դեպի յուրը որդին, որը մոտը կանգնած էր, – այս հիվանդ երեխային յուր անկողնով միասին գրկիր և տուն տար: Դուք էլ գնացեք, – դարձավ նա դեպի Մանիշակը և երկու փոքրիկ տղաները, – ձեզանից ոչ ոք թող չմնա այս տանը:

ФІХёХ¬ХёЦЂХЁ Х°Х¶ХЎХ¦ХЎХ¶Х¤ХѕХҐЦЃХЎХ¶ ХѕХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХЅХ« Х°ЦЂХЎХґХЎХ¶Х«Х¶: Х†ЦЂХЎХ¶Ц„ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎХ¬ Х¤ХјХ¶Х«ЦЃ, ХҐЦЂХў ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХјХЎХ» ХўХјХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХЈХёХ№ХҐЦЃ.

– Ո՞ւր եք կորչում:

– Չգիտե՞ս ուր, – բարկությամբ մոտեցավ նրան վարպետ Սարգիսը և թևիցը բռնելով ուժգին քաշեց դեպի ինքը:

ФЅХЎХ©ХёЦ‚Х¶ХЁ ХґХ« ХЎХЇХ¶Х©ХЎЦЂХ©ХёЦ‚ХґХЁ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ«Х¶ ХёЦ‚ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х°ХЎХ¶ХҐЦЃ ХїХЎХ¶Х«ЦЃ: Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ ХЎХµХЅ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХҐЦ‚ХЅ ХЇХЎХїХЎХІХҐЦЃ.

– Իմ կնոջը և երեխաներին համարձակվում եք ինձանից խլե՞լ, – գոռաց նա վարպետ Սարգսի վրա:

ХЌХЎЦЂХЈХ«ХЅХЁ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐЦЃ: Х†ХЎ ХґХ« Х·ХҐХ·ХїХЎХЇХ« ХЎХєХїХЎХЇ ХїХѕХЎХѕ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х«Х¶, ХёЦЂХ«ЦЃ ХЅХЎ ХЈХ¬ХёЦЂХѕХҐЦЃХЎХѕ:

– Տղայք, – դարձավ ապա վարպետը դեպի ներկա եղող երիտասարդները, – կապեցեք դրա ձեռները և վերցրեք գավառապետի մոտ տանելու:

Х„Х« Ц„ХЎХ¶Х« ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ ХЇХЎХєХҐЦЃХ«Х¶ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« Х±ХҐХјХ¶ХҐЦЂХЁ Ц‡ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х°ХЎХ¶ХҐХ¬ХёХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶ ЦѓХёХІХёЦЃХЁ, ХўХјХ¶ХҐЦЃХ«Х¶ ХЈХЎХѕХЎХјХЎХєХҐХїХ« ХїХЎХ¶ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХЁ:

ФІХёХ¬ХёЦЂ ХЎХґХўХёХ­ХЁ Х°ХҐХїЦ‡ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ:




ФІ


ФµЦЂХ»ХЎХ¶ХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХёЦЂХ«Х¶ ХґХЎЦЂХ¤Х«ХЇ Х·ХЎХї ЦѓХёЦ„ЦЂ ХҐХ¶ ХіХЎХ¶ХЎХ№ХёЦ‚Хґ Ц‡ ХёЦЂХ«Х¶ ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХ¶ЦЂХЎХєХҐХЅ Х°ХЎЦЂХёЦ‚ХЅХїХ¶ХҐЦЂХ« ХЎХєХЎЦЂХЎХ¶Ц„Х¶ХҐЦЂХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ ХёЦЂХёХ¶ХёЦ‚Хґ, Х°ХЎХіХЎХ­ ХµХёЦ‚ЦЂ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХЇХЎХїХЎЦЂХҐХ¬ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ ХЎХµХ¶ ХЎХ¶Х·ХёЦ‚Ц„ ХїХ¶ХЎХЇХ¶ХҐЦЂХёЦ‚Хґ, ХёЦЂХёХ¶ЦЃ ХґХҐХ¶Ц„ Х©Х·ХѕХЎХјХ¶ХҐЦЂХ« ХЇХЎЦЃХЎЦЂХЎХ¶ ХҐХ¶Ц„ ХЎХ¶ХѕХЎХ¶ХёЦ‚Хґ: Ф±ХєЦЂХ«Х¬ ХЎЦЂХ¤ХЎЦЂ ХѕХЎХЅХїХЎХЇХёХѕ, ХіХЎХ¶ХЎХ№ХҐХ¬ Х№ХЎЦѓХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Ц‡ ХЈХ«ХїХҐХ¶ХЎХ¬ ХЈХёХ° Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХЎХ®ХёХѕ, ХЎХ°ХЎ ХҐЦЂХ»ХЎХ¶Х«ХЇ Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚ ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ ХєХЎХµХґХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ: Ф±ХµХЅ ХєХЎЦЂХ¦ ХіХ·ХґХЎЦЂХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХіХЎХ¶ХЎХ№ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХєХҐХїЦ„ Х§ ХЎХµЦЃХҐХ¬ХҐХ¬ ХґХҐЦЂ ХЎХµХ¶ ХЈХЎХѕХЎХјХЎХЇХЎХ¶ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х¶ХҐЦЂХЁ, ХёЦ‚ЦЂ ХїХЎХЇХЎХѕХ«Х¶ Х¦ХҐХ­ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х¬ХёЦ‚ХЅХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЎХ¶ХѕХЎХґХў, Х№Х§ ХҐХІХ®ХҐХ¬ Х¶ХЎХ°ХЎХєХҐХїХЎХЇХЎХ¶ ХЇХµХЎХ¶Ц„Х« ХєХЎЦЂХ¦ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ ХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¶Х®ХЎХ¶ХёХ© Х§ Х¤ХҐХј ХґХ«Х·Хї Х¦ХҐХ­ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂ ХЎЦЂХїХЎЦ„ХёЦ‚ХЅХї ЦѓХЎХµХ¬ХёХІ Х©Х·ХѕХЎХјХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: Ф±ХµХ¶ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХЁ, ХёЦ‚ЦЂ Х¶ХЎХ­ХЁХ¶Х©ХЎЦЃ ХЈХ¬Х­ХёЦ‚Хґ Х¶ХЇХЎЦЂХЎХЈЦЂХѕХЎХ® Х¤ХҐХєЦ„ХЁ ХїХҐХІХ« ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХЎХѕ, ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Х·ХЎХї ХЎХµХЅХєХ«ХЅХ« ХҐЦЂХ»ХЎХ¶Х«ХЇХ¶ХҐЦЂ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХҐХ»: Х†ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х©ХѕХ«Х¶ ХєХЎХїХЇХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Ц‡ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ« ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„ХЁ:

Х€Хѕ ХёЦЂ Х№ХёЦЂХЅ ХЇХЎХґ Х°Х«Х¶ХЈ ХїХЎЦЂХ« ХЎХјХЎХ» Х®ХЎХ¶ХёХ© Х§ ХҐХІХҐХ¬ ХЎХµХ¤ ХЁХ¶ХїХЎХ¶ХµХЎЦЃ Х°ХҐХї, Х¶ХЎ ХЇХ°ХЎХЅХїХЎХїХҐ ХЎХµХЅ ХѕХЇХЎХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ Х¤ХҐХј Ц„ХЅХЎХ¶ Ц‡ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХїХЎЦЂХҐХЇХЎХ¶ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Хќ ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХЎХ® Х±Х«ЦЂЦ„ХҐЦЂХёХѕ ХґХҐХ® ХЎХ¶ХёЦ‚Х¶ Х°ХЎХ¶ХҐЦЃ ХёХЅХЇХҐЦЂХ№ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЎЦЂХ°ХҐХЅХїХ« ХґХҐХ»: Х†ЦЂХЎ Х±ХҐХјХЎЦЃХЎХЈХёЦЂХ®Х¶ХҐЦЂХЁ ХґХҐХ® ХЈХ«Х¶ ХёЦ‚Х¶ХҐХ«Х¶ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХёЦ‚Хґ Ц‡ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ ХґХ«Х·Хї ХґХҐХ®ХЎХґХҐХ®Х¶ХҐЦЂХ« ХЅХҐЦѓХЎХЇХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ Х§Х«Х¶ ХЇХЎХ¦ХґХёЦ‚Хґ: ХЏЦѓХ­Х«ХЅХ« Х©ХЎХ¶ХЈХЎЦЂХЎХ¶ХЁ ХЎХµЦЃХҐХ¬ХёХІХЁ ХЇХїХҐХЅХ¶ХҐ ХЎХµХЅЦ…ЦЂ Х§Х¬ ХЎХµХ¤ Х·Х¶ХёЦЂХ°ХЎХ¬Х« ХЎЦЂХ°ХҐХЅХїХЎХѕХёЦЂХ« Х±ХҐХјЦ„ХҐЦЂХ« ХіХЎЦЂХїХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХµХ¤ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ Х°ХЎХЅХЎХЇХёЦ‚Хґ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХЎЦЃХЎХѕ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ« Х°ХҐХї, ХёЦЂХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХєХҐХЅ ХёЦЂХў Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХЎХєЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХёЦЂХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ« ХґХёХї: Х†ХЎ ХЈХҐХІХҐЦЃХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХЈЦЂХЎХѕХ«Х№ Х§ЦЂ Ц‡ ХўХЎЦЂХѕХёЦ„ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХєХЎЦЂХЇХҐХ·Хї, ХёЦЂ Х¶ЦЂХЎ ХёЦЂХўХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ« ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х« Х¶ХЇХЎХїХ« Х№ХЎХјХ¶ХѕХҐЦЃХЎХѕ, ХґХ«Х¶Х№Х¤ХҐХј ХЎХµХ¤ Х°ХЎХ¶ХЈХЎХґХЎХ¶Ц„ХЁ Х·ХЎХї ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х¶ХєХЎХЅХїХёЦ‚Хґ Х§ ХЈХЎХѕХЎХјХЎЦЃХ« ХЎХІХ»ХЇХЎ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХЎХЇХЎХ¶ ХЎХ¶Х°ХЎХ»ХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ЦѓХҐХЅХЎХ¶ХҐЦЂХЁ ХЎХµХ¤ХїХҐХІ ХЎХ¶Х·ХёЦ‚Х·Хї ЦЃХЎХ¶ХЇХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ ХЎХ¶ХҐЦЂ Ц‡ Х¦ХёЦ„ХЎХ¶Х№ ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХЎХ¬, Х°ХЎХЇХЎХјХЎХЇ Х¤ХҐХєЦ„ХёЦ‚Хґ ХЎХµХ¤ ХєХЎХЇХЎХЅХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х·ХЎХї Х¦ХЈХЎХ¬Х« Х§ Х¬Х«Х¶ХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХЎХґХЎЦЂ: ФІХЎХµЦЃ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ ХЎХµХ¤ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХєХЎХЇХЎХЅХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х¬ЦЂХёЦ‚ХґХЁ ХЈХїХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ« ХґХҐХ»: Х„Х« ХЇХ«Х¶, ХёЦЂ ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶ Х­ХЎХ¶Х¤ХЎХІХЎХїХЎХ¶ХёЦ„ ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚Х¶ Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ ХЇХµХЎХ¶Ц„ХЁ ХёЦЂХёХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХ«ХґХ«ХЎХµХ¶ Х¶ХёЦЂХЎ ХґХҐХ», ХґХ«ХћХ©ХҐ ХЎХµХЅХєХ«ХЅХ« ХґХ« ХЈХЎХ¶Х± Х№Х§, ХёЦЂ Х¬ЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶ ХїХҐХЅХЎХЇ ХўХЎЦЂХµХЎЦЃ ХєХЎХЇХЎХЅХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ: ФµХѕ ХЎХ°ХЎ Х«Х¶Х№ХёЦ‚ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ ХЎХєЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ Ц‡ ХҐЦЂХ»ХЎХ¶Х«ХЇ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЎХєЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ Х°ХЎХґХЎЦЂ: ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ ХЎХґХўХёХІХ» Ц…ЦЂЦЂ ХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х­ХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХёЦ‚Хґ Ц‡ ХҐЦЂХҐХЇХёХµХЎХ¶ Х¤ХЎХјХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХїХёЦ‚Х¶, ХЈХёХ° ХµХёЦ‚ЦЂ Ц…ЦЂХѕХЎ ХЎХ·Х­ХЎХїХЎХ¶Ц„Х«ЦЃ Ц‡ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХЁ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ: Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ Х¤Х«ХґХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХґХ«Х·Хї ХЎХ¶ХёЦ‚Х· ХЄХєХ«ХїХЁ ХҐЦЂХҐХЅХ«Х¶: ФµЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЎХЇХЎХ¶ ХЅХ«ЦЂХё Х­ХЎХ¶Х¤ХЎХІХЎХїХЎХ¶Ц„ХЁ, ХЎХµХЅ ХЄХЎХµХјХҐЦЂХ« Ц„ХЎХІХЎЦ„ХёЦ‚Хґ, Х¶ХЇХЎХїХѕХёЦ‚Хґ Х§ Х«ХўЦЂЦ‡ ХґХҐХІХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х¶Х·ХЎХ¶, Ц‡ Х·ХЎХї Х°ХЎХ¦Х«Хѕ Х§ ХєХЎХїХЎХ°ХёЦ‚Хґ, ХёЦЂ ЦѓХҐХЅХЎХ¶ ХЇХЎЦЂХёХІХЎХ¶ХЎ ХЈХҐХ© ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХёЦЂ ХЇХЎХґ Ц„ЦЂХёХ» Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХµХёЦ‚ЦЂ Х¶ХёЦЂХЎХїХ« Х°ХЎЦЂХЅХ«Х¶ Х°ХЎХґХўХёЦ‚ЦЂХҐХ¬, ХўХЎХµЦЃ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ« ХЅХҐЦЂХЁ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХѕХЎХј Ц‡ ХўХёЦЂХўХёЦ„ХѕХЎХ® Х§ЦЂ ХёЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ Х№Х§Х«Х¶ ХЇХЎЦЂХёХІХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х°ХЎХґХЎЦЂХ±ХЎХЇ Х№ХЎХ¶ХҐХ¬ ХЎХµХ¤: Х‰Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« ХґХҐХ® ХґХёЦЂХЎЦ„ХёЦ‚ХµЦЂХЁ, Ф№ХЎХЈХёЦ‚Х°Х« ХїХЎХїХЁ, ХёЦЂ ХЎХ¶ХёЦЂХ¤Х« ХєХЎХјХЎХѕХЎХ® Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёХѕ ХґХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Ц„ХҐХјХёЦЂХ¤ХёЦЃ ХїХЎХ¶ХЁ, ХґХ«Х·Хї Х­ЦЂХЎХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃХќ ХЎХµХ¤ХєХҐХЅ Х№ХѕХЎЦЂХѕХҐХ¬, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х¤ЦЂХЎЦЃХ«Х¶ХҐЦЂХЁ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§Х«Х¶ ХЎХµХ¤ ХўХЎХ¶ХЁ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХўХЎХґХўХЎХЅХҐХ¬, ХЎХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х¶ ХёЦ‚ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХ«Х¶ХЁ ХґХ«Х·Хї ХґХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХ«Ц‡Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ХЁ:

Ф№ХЎХЈХёЦ‚Х°Х« ХїХЎХїХЁ Х·ХЎХї ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХµХ¤, ХЁХЅХї ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХЎЦЂХ®ХµХЎЦЃ, Х¶ХҐЦЂХҐХ¬Х« Х°ХЎХ¶ЦЃХЎХ¶Ц„Х«ЦЃ Х¤ХЎЦЂХ±Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХєХЎХїХґХёЦ‚Хґ Х§ ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЎХЇХЎХ¶ ХЇХµХЎХ¶Ц„Х« ХєХЎХїХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ ХЎХµХ¶ХєХ«ХЅХ« ХЇХїХёЦЂХ¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХЎЦЂХ®Х«Ц„ХёХѕ ХґХҐХ® ХЎХ¦Х¤ХҐЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§Х«Х¶ ХЎХ¶ХҐХ¬ ХЎХґХёХ¬Х¶ХҐЦЂХ« ХўХЎЦЂЦ„Х« ХѕХҐЦЂХЎ: Х•ЦЂХ«Х¶ХЎХЇ Х¶ХЎ ХєХЎХїХґХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ХґХ« ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХЁ Х·ХёЦ‚ХЇХЎХµХ«ЦЃ Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ ХїХёЦ‚Х¶ ХЎХІХ¬ХёЦ‚Х­ХёХѕ ХґХ«ХЅХЁ Х±ХҐХјЦ„Х«Х¶, ХўХЎХµЦЃ Х¤ХҐХј ХўХЎХЇХЁ Х№ХґХїХЎХ®, ЦѓХёХІХёЦЃХ«ЦЃ ХЇХЎХ¶Х№ХҐЦЃХ«Х¶ Х¶ЦЂХЎХ¶: ФµХѕ ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЎХµХ¤ ХґХ«Х»ХёЦЃХ«Х¶ Х«Х¶Ц„ХЁ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХўХЎХЇХ« ХґХҐХ» ХЎХґХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХЁ ХґХ«ХЅХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ Х±ХҐХјЦ„ХЁ ХїХѕХЎХѕ Ц‡ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃ:

– Երևակայեցեք, – շարունակում էր Թագուհի տատը, – միսը ես տուն բերի, բայց սկեսուրս երբ իմացավ, որ ամուսինս յուր բերած միսը ուղղակի իմ ձեռքն է տվել, նա այն մսից մի կտոր անգամ չկերավ և մի ամբողջ շաբաթ ինձանից և յուր որդուց՝ հանգուցյալ Ղազարից, խռով մնաց:

Ф±ХµХЅ Ц‡ ХЅЦЂХЎ Х¶ХґХЎХ¶ Х­ЦЂХЎХїХЎХЇХЎХ¶ Ц…ЦЂХ«Х¶ХЎХЇХ¶ХҐЦЂ Х·ХЎХї Х§ЦЂ ХўХҐЦЂХёЦ‚Хґ Ф№ХЎХЈХёЦ‚Х°Х« ХїХЎХїХЁ Ц„ХЎХ¶Х« ХёЦЂ Х¶ХЎ ХЇХҐХ¶Х¤ХЎХ¶Х« Х§ЦЂ, ХўХЎХµЦЃ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ« Ц‡ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ« ХѕЦЂХЎ, Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХЎХЅХҐЦЃХ«Х¶Ц„, ХёХ№Х«Х¶Х№ ХЎХ¦Х¤ХҐЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х№Х§Х«Х¶ ХЇХЎЦЂХёХІХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХЎХ¶ХҐХ¬: ФµЦЂХЇХёЦ‚ Х¶ХёЦЂХЎХїХ« ХЎХґХёЦ‚ХЅХ«Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ, Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ Х°ЦЂХЎХґХЎХµХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХўХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ ХўХЎХ¶ХЎХЅХїХҐХІХ®ХЁ:

Ф±ХµХЅХєХҐХЅ Ц„ХЎХ¶Х« ХёЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ ХёЦЂХ¤Х« Х№ХёЦ‚Х¶ХҐХ«Х¶, ХЎХєЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«ХўЦЂЦ‡ ХЎХґХҐХ¶ХЎХ­ХЎХ¶Х¤ХЎХЇХЎХ© ХЎХґХёЦ‚ХЅХ«Х¶Х¶ХҐЦЂ: Ф»ХЅХЇ ХҐЦЂХў ХґХ« ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХїХЎЦЂХёЦ‚ЦЃ ХҐХї Х®Х¶ХЎХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХЁ, Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЅХ«ЦЂХё ХЎХ¶Х¤ЦЂХЎХ¶Х«ХЇ ХєХїХёЦ‚ХІХЁ, Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ ХЅХёХѕХёЦЂХҐЦЃХ«Х¶ ХЎХєЦЂХҐХ¬ Ц‡ Х«ХўЦЂЦ‡ ХЇХЎХїХЎЦЂХµХЎХ¬ Х®Х¶ХёХІХ¶ХҐЦЂ: ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎЦЂХ°ХҐХЅХїХ« Х·Х¶ХёЦЂХ°Х«Хѕ Х¬ХЎХѕ ХѕХЎХЅХїХЎХЇ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ Ц‡ Х¶ЦЂХЎ ХЇХҐХЅХЁ ХЎХµХЄХґ ХЇХЎЦЂХёХІХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х­Х¶ХЎХµХҐХ¬ ХЎХєХЎХЈХЎХµХ« Х°ХЎХґХЎЦЂ: Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ Ц„Х«Х№ Х№Х§ЦЂ Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЎХµХ¤ Х­Х¶ХЎХµХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЈХёЦЂХ®Х« ХґХҐХ»: Х†ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХµХЅ ХҐЦЂХ»ХЎХ¶Х«ХЇ Х¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХѕЦЂХЎ ХЎХ¶ЦЃХЎХ¶ Ц‡ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХїХЎЦЂХ«Х¶ХҐЦЂ, Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХЎХ¶ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ ХҐЦЂХҐЦ„ ХїХІХЎ Х¦ХЎХѕХЎХЇХ¶ХҐЦЂ: Х†ЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂХЎЦ„ХЎХ¶Х№ХµХёЦ‚ЦЂХ« ХЎХ·Х­ХЎЦЂХ° ХЈХЎХ¬ХёХѕХ¶ Х¶ХёЦЂХЎХ¶ХёЦЂ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ Х§Х«Х¶ ХЎХѕХҐХ¬ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХЎХґХЎЦЂ: Х„ХµХёЦ‚ХЅ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х§Х¬ Х°ХҐХїХ¦Х°ХҐХїХҐ ХўХЎЦЂХѕХёЦ„ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х¶ХµХёЦ‚Х©ХЎХЇХЎХ¶ ХѕХ«ХіХЎХЇХЁ: ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХїХЎХЅХ¶ХҐЦЂХҐЦ„ХҐЦЂХёЦЂХ¤ ХїХЎЦЂХёЦ‚Хґ, ХµХёЦ‚ЦЂ Ц‡ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚ Х­Х¶ХЎХµХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х·Х¶ХёЦЂХ°Х«Хѕ, ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ ХґХ« ХҐЦЂХҐЦ„, Х°ХЎХ¦ХЎЦЂ ХјХёЦ‚ХўХ¬Х«, ХґХ« ХЈХёЦ‚ХґХЎЦЂ, ХёЦЂ ХЎЦЂХ°ХҐХЅХїХЎХѕХёЦЂХ« Х°ХЎХґХЎЦЂ Х°ХЎЦЂХЅХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ Х°ХЎХґХЎЦЂХѕХёЦ‚Хґ:

Ф±ХµХЄХґ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№Х§ЦЂ ХєХЎХЇХЎХЅХёЦ‚Хґ: ФµЦЂХЇХёЦ‚ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ«Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ Х·ХЎХї ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х¶ХЎХµХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х·ХёЦ‚ЦЂХ»ХЁ, Ц‡ ХҐЦЂХў ХїХҐХЅХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х°ЦЂХҐХ·ХїХЎХЇХ« ХєХҐХЅ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ ХґХҐХїХЎХЅХЎХ¶ХЎХґХµХЎ Х¤ХёЦ‚ХЅХїЦЂХЁ, ХҐЦЂХҐЦ„ ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х¶ Ц‡ ХЇХЎХµХїХЎХј ХїХІХЎХ¶ХҐЦЂХЁ Ц‡ ХЎХµХЅ ХўХёХ¬ХёЦЂХ« Х°ХҐХї Х°Х«Х·ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХ¶ХЇХЎЦЂХёХї ХѕХ«ХіХЎХЇХЁ Х°ЦЂХіХѕХёЦ‚Хґ Ц‡ ЦѓХЎХјЦ„ Х§Х«Х¶ ХїХЎХ¬Х«ХЅ ХЎХЅХїХ®ХёЦ‚Х¶: Ф±ХґХўХёХІХ» 13 ХїХЎЦЂХ« Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ ХҐХї Х¤ХҐХј ХґХ« Х¤ХЄХЈХёХ°ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХЇХЎХґ ХЈХЄХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х№Х§ЦЂ Х­ХјХёХѕХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЁХ¶ХїХЎХ¶ХҐХЇХЎХ¶ Х­ХЎХІХЎХІХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХЎХґХёХ¬Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХёХ№ ХґХҐХЇХ« ХЎХ¶ХЎХ­ХёЦЂХЄ ХѕХЎЦЂХґХёЦ‚Х¶Ц„ХЁ Х№Х§ЦЂ ХЇХ¶ХіХјХҐХ¬ ХґХµХёЦ‚ХЅХ« ХіХЎХЇХЎХїХЁ:

Դրացիները երանում էին նրանց, և ով որ ճանաչում էր մանավանդ նրանց առտնին կյանքը, համոզվում էր, որ նրանք երջանիկ էին…

ФІХЎХµЦЃ, ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ Х©ХҐ ХЎХµХ¤ ХҐЦЂХ»ХЎХ¶ХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х°ХЎХЅХҐХ¬ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХµХЎХ¶Ц„Х« Х¬ЦЂХґХЎХ¶, Ц‡ Х¶ХЎ ХїХҐХІХ« ХєХ«ХїХ« ХїХЎЦЂ Х«ЦЂХЎХ¶Х«ЦЃ ХґХ«Х·Хї ХЎХ¶ХўХЎХЄХЎХ¶, ХўХЎХµЦЃ Ц‡ ХґХ«Х·Хї ХЎХїХҐХ¬Х« ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХ«Х¶` Х©Х·ХѕХЎХјХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ:

187… թվականի հունվար առաջին օրն էր: Այդ օրը մեր երջանիկ ամուսինները ողջունում էին իրանց ամուսնության տասն և չորրորդ տարին: Կեսօրին մոտ էր: Գրիգորը վերջացնելով յուր նոր տարվա առթիվ տված այցելությունները դարձավ տուն: Նախընթաց օրը տեղի ունեցած պայմանադրության համաձայն, այսօր Գրիգորի մոտ պետք է ճաշեին յուր համարվեստ բարեկամները: Մարիամը բոլոր հարկ եղած պատրաստությունները տեսել էր յուր ամուսնու հյուրերին պատվելու համար: Չնայելով, որ օրը պահոց էր, այնուամենայնիվ նրա խոհանոցը արտադրել էր կերակուրների մի քանի տեսակները: Մի քանի աննշան պակասություններ էլ Գրիգորի արած նկատողություններով լրացան, և այժմ նրանք անհամբեր սպասում էին հյուրերի գալստյան:

ФїХҐХЅЦ…ЦЂХЁ Х¬ЦЂХЎЦЃХЎХѕ Х©ХҐ Х№Х§, ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ« ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХ¶ХҐЦЂХЁ Х­ХёХЅХҐХ¬ХёХѕ ХёЦ‚ Х®Х«Х®ХЎХІХҐХ¬ХёХѕ Х­ХґХўХёХѕХ«Х¶ Х¶ХҐЦЂХЅ Х©ХЎЦѓХѕХҐЦЃХЎХ¶ ХїХЎХ¶ ХўХЎХЇХЁ: ХЌЦЂХЎХ¶Ц„ ХўХёХ¬ХёЦЂХ¶ Х§Х¬ Х°ХёХЈХѕХё ХЎХґХҐХ¶ХЎХёЦ‚ЦЂХЎХ­ ХїЦЂХЎХґХЎХ¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» Х§Х«Х¶, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂХЎЦ„ХЎХ¶Х№ХµХёЦ‚ЦЂХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХµЦЃХҐХ¬ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХЎХјХ¶ХѕХЎХ¦Х¶ ХґХ« Х°Х«Х¶ХЈ ХўХЎХЄХЎХЇ Ц…ХІХ« ХѕХЎХµХҐХ¬ХЎХ® Х§ЦЂ: ФїХҐХ¶ХЎЦЃ Х»ЦЂХ« ХЎХµХ¶ХєХ«ХЅХ« ХґХ« Ц„ХЎХ¶ХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ Х§ ХЎЦЂХ°ХҐХЅХїХЎХѕХёЦЂХ«Х¶ ХґХёХјХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ ХїХЎХ¬ХёЦ‚ ХЎХ·Х­ХЎЦЂХ°Х« ХґХҐХ» Х©Х·ХѕХЎХјХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ« ХЈХёХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

– Գրիգոր, քեզ համար մի նոր հյուր եմ բերել, – զվարթ ձայնով կանչեց նրա արհեստակիցներից մեկը:

– Գլխիս վերա տեղ ունի, Կարո ջան, որքան շատ, այնքան լավ, – պատասխանեց Գրիգորը:

– Գլխիդ վերա տեղ չկա, գլուխդ քեզ լինի, սենյակիդ մեջ տեղ տուր մեզ, – ծիծաղելով պատասխանեց Կարոն և ներկայացրավ նրան յուր բերած հյուրին:

ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ ХЅХҐХІХґХҐЦЃ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ХЅХ« Х±ХҐХјХ¶ХҐЦЂХЁ:

– Գրիգոր ճանաչո՞ւմ ես Կարոյի հյուրին, – մոտենալով հարցրավ նրան մի կարճահասակ և թխադեմ երիտասարդ:

– Ի՞նչպես չէ, մեր կնքահորենց Ավետիքն է, ինչու՞ չճանաչեմ:

– Տեսա՞ր, որ չճանաչեցիր:

– Ի՞նչպես թե չճանաչեցի, աչքերս խո գրավ չեմ դրել,

– Իհարկե չճանաչեցիր, խմբի միջից ձայն տվավ վարպետ Օհանեսը, որի գլուխը բավականին մեծ ծավալ էր բռնում յուր ուսերի վերա:

– Եղբայրներ, եթե մեզանից մեկը հարբած է, այդ ես չեմ, դուք էլ գիտեք որ ես օղի չեմ խմում, – պատասխանեց Գրիգորը մի փոքր վրդովված:

– Ինչ եք կռվում, – մեջ մտավ քթատ Համբարձումը, որին կարճ քիթ ունենալուն համար այդ անունով էին կոչում, – երեքդ էլ միմյանց չեք հասկանում: Եղբայր, – դարձավ նա դեպի Գրիգորը, հաշտեցուցիչ, համոզիչ ձայնով, – դու գիտես, որ մեր Կարոն լութերական է, էհ, Ավետիքն էլ սրա վարժապետն է: Հիմա սրանք որ հարցնում են, թե ճանաչո՞ւմ ես Կարոյի հյուրին, կամենում են ասել՝ գիտե՞ս, որ նա սրա վարժապետն է թե՛ չէ, ահա սրանց հարցի միտքը, այժմ հասկացա՞ր:

– Իհարկե հասկացա դեհ այդպես խոսեցեք է, հերօրհնածներ:

– Վահ, չպե՞տք է շնորհք ունենան այդպես խոսելու համար, – կրկնեց քթատ Համբարձումը ինքնաբավական ծիծաղով,

– Խոսք չկա, շնորհքդ էլ այնքան մեծ է, որքան քիթդ, – կցեց վարպետ Օհաննեսը ծիծաղելով:

– Իսկ քոնն էլ երևի այնքան է մեծ, որքան գլուխդ, – կրկնեց Համբարձումը, և ծիծաղը ընդհանրացավ խմբի մեջ:

– Բավակա՛ն է, բարեկամներս, – ձայն տվավ Գրիգորը, – ճաշի ժամանակ է, ո՞ւր եք այդքան երկար կանգնում այդ ցրտի մեջ: Ներս հրամեցեք, սեղանը ձեզ է սպասում:

– Այս ասելով նա առաջ անցավ, և հյուրերը հետևեցին նրան:

ФІХЎХѕХЎХЇХЎХ¶Х«Х¶ ХЁХ¶Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХЇ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХЁ, ХёЦЂ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХЎХ® Х§ЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ« Х°ХЎХґХЎЦЂ, ЦѓХЎХµХ¬ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХЎЦ„ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў, ХҐЦЂХҐЦ„ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ ХЈХёЦ‚ХµХ¶Х¦ХЈХёЦ‚ХµХ¶ ХЈХёЦЂХЈХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х®ХЎХ®ХЇХЎХ® Х§Х«Х¶ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХ« Х°ХЎХїХЎХЇХЁ, ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХЅХҐХІХЎХ¶Х¶ХҐЦЂ, ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХЎХ©ХёХјХ¶ХҐЦЂ Ц‡ ХґХ« Х°Х¶ХЎХїХЎЦЂХЎХ¦ Х°ХЎХµХҐХ¬Х« Х¬ЦЂХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХ« ХєХЎЦЂХ¦ Х¦ХЎЦЂХ¤ХЎЦЂХЎХ¶Ц„ХЁ: ХЂХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ« Х°ХЎХґХЎЦЂ ХЈХёЦЂХЈХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ Х¦ХёЦ‚ХЈХЎХ°ХҐХјХЎХЇХЎХ¶ Х¤Х«ЦЂЦ„ХёХѕ Х±ХЈХѕХЎХ® Х§Х«Х¶ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Ц…Х©ХёЦЃХ¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х®ХЎХјХЎХµХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЎХ©ХёХјХ¶ХҐЦЂХ« ЦѓХёХ­ХЎЦЂХҐХ¶ Ц‡ ХёЦЂХёХ¶ЦЃ ХѕХҐЦЂХЎХ®ХЎХ¬ХЎХєХЎХїХ«ХЇ Х·ХЎЦЂХѕХҐЦЃХЎХ¶ ХґХҐЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХЁ:

Փոքր ժամանակից ետ Մանիշակը ներս մտավ յուր հոր աշակերտ Աշոտի հետ, յուրաքանչյուրի ձեռքը մի – մի սկուտեղ զանազան պնակներով: Նրանք միասին տարածեցին կապույտ ծաղկենկար սփռոցը հյուրերի առաջ, կարգավորեցին նախաճաշի պնակները, գինու շշերը և ապա հետզհետե ներս էին բերում կերակրի բաժինները: Արհեստավոր դասը առհասարակ ծառա չէ ունենում, նրա տանը հերթով օգնում են յուր արհեստի աշակերտները: Այսօր հերթը Աշոտինն էր, որի հայրը՝ վարպետ Սարգիսը, նույնպես հրավիրված էր այսօր ոսկերիչի տանը:

ХЋХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХ«ХЅХЁ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, Х©ХҐ Х«Х¶Х№ ХЅХ«ЦЂХёХѕ ХЅХєХЎХЅХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ«Х¶ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ Х°ХЎХЅХЎХЇХЎХЇХ«ЦЃ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХЁ, ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х¤Х«ХїХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХҐХї Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ Х¤ХҐХєХ« ХїХЎХ¶ХёЦ‚ХїХҐЦЂХЁ.

– Գրիգոր, – ասաց նրան, – մեր արհեստակիցների ներկայությամբ ես մի խնդիր եմ առաջարկելու քեզ, պետք է ընդունես:

– Հրամայի՛ր, վարպետ, – պատրաստ եմ կարողությանս չափ քեզ ծառայելու, – համեստությամբ պատասխանեց Գրիգորը:

– Օրհնյալ լինես, ուրեմն լսիր, ես կամենում եմ, որ քո Մանիշակը իմ Աշոտի հարսնացուն լինի, և հենց այսօրվանից մենք խնամիներ դառնանք: Իմ Աշոտը 14 տարեկան է, քո Մանիշակը 11 – ից ավելի չէ, 5 թե 6 տարիից հետո մենք, եթե կենդանի մնանք, նրանց կպսակենք: Ի՞նչ կասեք, տղայք, դարձավ նա դեպի հյուրերը, վատ առաջարկություն խո չեմ անում,

– Աստված շնորհավոր անի, – գոչեցին հյուրերը միաբերան, – մենք մեր կողմից հոժար ենք:

– Դուք որ հոժար եք, ես ի՞նչ խոսք ունեմ, – պատասխանեց Գրիգորը քաղցրությամբ և սեղմեց վարպետ Սարգսի ձեռքը, որ նա պարզել էր դեպի իրեն:

– Ապա մա՞յրը, – մեջ մտավ կնքահորենց Ավետիքը, որը ըստ երևույթին կանանց դատը պաշտպանողներից էր:

– Մայրը ինձ հետ միշտ համաձայն կլինի, իմ և նրա կամքը մեկ է, – պատասխանեց Գրիգորը:

– Ուրեմն առաջին բաժակը կդատարկենք Մանիշակի և Աշոտի կենացը, – գոչեցին հյուրերը միանգամայն և դատարկեցին բաժակները:

Х„Х« ХЎХєХЎХЈХЎ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х¤ХЎХ·ХЁ ХЇХјХѕХЎХ® Х§ЦЂ: ФµХѕ ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х¶ХЎ Х°ХЎХґХЎХµХ¶Ц„Х« ХЇХЎХґЦ„ХёХѕХ¶ Х§ЦЂ, ХёЦ‚ЦЂХҐХґХ¶ Ц‡ ХЎХ¶Ц„ХЎХЇХїХҐХ¬Х« Х§ЦЂ:

ХЌХҐХІХЎХ¶Х« ХѕЦЂХЎ Х°ХҐХїХ¦Х°ХҐХїХҐ ХўХЎЦЂХ¤ХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЇХҐЦЂХЎХЇХёЦ‚ЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ, ХЈХ«Х¶ХёЦ‚ ХўХЎХЄХЎХЇХ¶ХҐЦЂХЁ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХЅХёХѕХёЦЂХЎХЇХЎХ¶ ХЎЦЂХЎХЈХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХєХїХїХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶, Ц‡ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЅХЇХЅХҐХ¬ Х§ЦЂ Х¤ХЎХјХ¶ХЎХ¬ Х°ХЎХЅХЎЦЂХЎХЇХЎЦЃ:

– Զարմանալի սովորություն կա ձեր մեջ, – խոսել սկսավ կնքահորենց Ավետիքը, – երբ հավաքվում եք մի տեղ ուրախանալու, անպատճառ կամ պետք է մի տղայի նշանեք կամ մի աղջկա, մեծ լինի թե մանուկ բնավ ուշադրություն չեք դարձնում: Լավ, դիցուք թե տղան ես եմ, մեծացա ու աղջկանը չսիրեցի, կամ աղջիկը յուր կողմից սկսեց ատել տղային, այն ժամանակ խո զոռով չեք կարող ամուսնացնել: Եթե անենք էլ՝ նրանց կթշվառացնեք:

– Աստծո ողորմությամբ մինչև այսօր այդպիսի բան չէ պատահել, պարոն Ավետիք, – մեջ մտավ վարպետ Սարգիսը, – եթե աստվածդ կսիրես բարի բանի մեջ քար մի գցիլ:

– Ինչո՞ւ եմ քար գցում, ես ձեր վատ սովորության վրա եմ խոսում:

– Եղբայր, այստեղ ոչինչ վատություն չկա, – մեջ մտավ մյուս կողմից քթատ Համբարձումը, – ուրախության տեղն էլ ուրախ բաների վերա կմտածեն, կխոսեն, էլ ուրիշ ինչ պիտի անեն:

– Ի՛հարկե, ի՛հարկե, – գոչեցին շատ տեղերից հյուրերը: Համբարձումը իրավունք ունի, էլ ուրիշ ինչ պիտի անենք:

– Որ այդպես է Համբարձումի կենացը, – կանչեց վարպետ Օհաննեսը, որը յուր համայնքից ցմահ անփոփոխ մատռվակ էր ընտրված: – Համբարձումի կենացը, – կրկնեցին հյուրերը և դատարկեցին բաժակները:

ХЂХЎХґХўХЎЦЂХ±ХёЦ‚ХґХЁ Х«Х¶Ц„Х¶ Х«ЦЂХҐХ¶ Х°ЦЂХіХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¶Х·ХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ Х¶ХЇХЎХїХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХґХўХЁ ХЎЦЂХЄХЎХ¶ХЎЦЃХЎХѕ Х°ХЎХЅХЎЦЂХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЎХјХЎХ¶Х±Х«Х¶ ХёЦ‚Х·ХЎХ¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ: ФІХЎХµЦЃ Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„ХЁ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ ХіХ«Х·Хї ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦЂХЅХ« ХїХҐХІХ¶ Х§ ХЁХ¶ХЇХҐХ¬, Х·ХЎХ°ХЎХѕХёЦЂ Х№Х§ЦЂ Х°ХЎХґХЎЦЂХёЦ‚Хґ Х¬ХјХҐХ¬, ХёЦ‚ХЅХїХ« Х¶ХёЦЂХҐХ¶ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х­ХёХЅХҐХ¬:

– Պարոն Համբարձում, դուք սխալվում եք կարծելով, որ ուրախության տեղը միշտ դատարկ ուրախություն պետք է անենք: Ընդհակառակն, ամեն մի ուրախության տեղ ամենից առաջ մի ավելի լավ բան կա անելու և առաջ այն պիտի անենք:

– Ի՞նչ բան, – հետաքրքրությամբ հարցրավ Համբարձումը:

– Այն, որ առաջ այս սեղանը և կերակուրները մեզ պարգևող «տիրոջ» անունը հիշենք: – Այս ասելով նա մատը բարձրացրավ դեպի երկինքը:

– Իրավունք ունիք, եղբայր, – հաղթված ձայնով գոչեցին հյուրերը, – ախար մենք հացի նստանք առանց սեղանը օրհնելու:

– Այ, այ, այ, – դժգոհությամբ գլուխը շարժեց վարպետ Սարգիսը, և սկսավ օրհնել սեղանը:

В«Ф±Х¶ХёЦ‚Х¶ ХЂХёЦЂ Ц‡ Х€ЦЂХ©ХёЦЂ Ц‡ ХЂХёХЈХёЦ‚ХµХ¶ ХЌЦЂХўХёХµ: ХЂХЎХµЦЂ ХґХҐЦЂ ХёЦЂ ХЇХ«Х¶ХЁХЅ ХЅХёЦ‚ЦЂХў ХҐХІХҐЦЃХ« ХЎХ¶ХёЦ‚ХЎХ¶ Ц„Хё ХҐЦЂХЈХҐХЅЦЃХҐ ХЎЦЂЦ„ХЎХѕХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Ц„Хё ХҐХІХ«ЦЃХҐХ¶ ХЇХЎХґЦ„ Ц„Хё ХёЦЂХєХҐХЅ ХҐЦЂХЇХ«ЦЂХЅ Ц‡ ХҐЦЂХЇЦЂХҐ. Х¦Х°ХЎЦЂХЅ ХґХҐХ¦ Х°ХЎХ¶ХЎХєХЎХ¦ Х¦ХёЦЂХ© ХїХёЦ‚ЦЂ ХґХҐХ¦ ХЎХµХЅЦ…ЦЂ, Ц‡ Х©ХёХІ ХґХҐЦЂ Х¦ХєХЎЦЂХїХЅ ХґХҐХ¦, ХёЦЂХєХҐХЅ Х©ХёХІХёЦ‚Х¶Ц„ ХґХҐЦЂХёЦЃ ХєХЎЦЂХїХЎХєХЎХ¶ХЎЦЃ, Ц‡ ХґХ« ХїХЎХ¶Х«Х¬ Х« ХґХҐХ¦ Х« Х“ХёЦЂХ±ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶, ХЎХµХ¬ ЦѓЦЂХЇХҐХЎ ХґХ«Х¦Х« Х№ХЎЦЂХҐХ¶, Х¦Х« Ц„Хё Х§ ХЎЦЂЦ„ХЎХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Ц‡ Х¦ХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Ц‡ ЦѓХЎХјЦ„ Х°ХЎХѕХ«ХїХµХЎХ¶ХЅ Х°ХЎХѕХ«ХїХҐХ¶Х«ХЅ, ХЎХґХҐХ¶В»: ХЋХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХ«ХЅХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХІХёХ©Ц„ХЁ ХѕХҐЦЂХ»ХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХҐХї Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХЅХЎХѕХёЦЂ ХЇХҐЦЂХєХёХѕ Х­ХЎХ№ Х°ХЎХ¶ХҐЦЃ ХҐЦЂХҐХЅХ«Х¶, ХёЦЂХ«Х¶ Х°ХҐХїЦ‡ХҐЦЃХ«Х¶ Ц‡ ХўХёХ¬ХёЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХЁ ХўХЎЦЃХ« Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„Х«ЦЃ Ц‡ ФїХЎЦЂХёХµХ«ЦЃ: ФІХЎХµЦЃ ХЎХµХЅ ХўХЎХ¶ХЁ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХўХЎХ­ХїХ«ЦЃ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ«ЦЃ ХёХ№ ХёЦ„ Х№ХїХҐХЅХЎХѕ:

– Դեհ, տիրոջ անունն էլ տվինք, այժմ խո կարող ենք ազատ ուրախություն անել, – դարձավ Համբարձումը Ավետիքին:

– Ես ձեր ուրախությունը բնավ չեմ արգելում: Ես ասացի «տիրոջ» անունն էլ պիտի հիշենք…

– Բա չհիշեցի՞նք:

– Դուք միայն տերունական աղոթքն ասեցիք, և այդ ձեր պարտքն էր, որ մոռացել էիք, այլ իմ պահանջածս ուրիշ էր:

– Ո՞րն է, ո՞րը:

– Հա, ո՞րն է ձեր պահանջածը, ասա, այս րոպեին կատարել տամ, – հանգստաբար գոչեց վարպետ և մատռվակ Օհաննեսը:

– Այ թե ինչ:

– Հա, տեսնենք ի՞նչ է ասում ֆարմասոնը, – զվարճությամբ կրկնեցին մի քանի հյուրեր գինու բաժակները ձախ ձեռքով բռնած ի պատիվ նրա:

Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„ХЁ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХўХҐЦЂХЎХ¶ХЁ ХўХЎХ¶ХЎХ¬ Х©ХҐ Х№Х§.

– Սպասի՛ր, – սեղանի մյուս ծայրից խոսաց մի ճաղատ գլուխ, – եթե ասելու ես գինի մի խմեք, այժմենից զգուշացնում եմ քեզ, որ չխոսաս:

– Հա, հա, իրավ է ասում, – կրկնեցին ձախ ձեռքով բաժակ կրողները:

Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„ХЁ ХїХҐХЅХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХёЦЂ Х¤Х«ХїХґХЎХґХў Х«ЦЂХҐХ¶ Х­ХЎХ¶ХЈХЎЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶, ХўХЎХµЦЃ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« Х°ХЎХґХЎЦЂ ХЎХµХ¤ ХїХҐХЅХЎХЇ ХЎЦЂХЈХҐХ¬Ц„Х¶ХҐЦЂХЁ Х¶Х·ХЎХ¶ХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХёЦ‚Х¶ХҐХ«Х¶:

– Սիրելի եղբայրներ, – սկսավ Ավետիքը, – դուք գիտեք…

– «Եղբայրներ» մի՛ ասիր մեզ թե աստվածդ կսիրես, – իսկույն խոսքը կտրեց Համբարձումը:

– Ի՞նչպես, ապա մենք բոլորս էլ «եղբայրներ» չէնք, – զարմացմամբ հարցրավ Ավետիքը:

– Ոչ, քեզ հետ «եղբայրներ» չենք:

– Տո, ի՞նչ ես հիմար – հիմար դուրս տալիս, – Համբարձումի վրա զարմացավ մատռվակը, – թող մարդը խոսի, ասենք ի՞նչ է խոսում է:

– Ի՛հարկե, – վրա բերավ մեզ ծանոթ ճաղատ գլուխը, որի քիթը շատ խմելուց սմբուլի (պատիրջանի) գույն էր ստացել, – թող խոսի գուցե աստված գլխին խռովում է ու մի լավ բան է ասում:

– Ախր դու չգիտես, վարպետ Օհաննես, – իրան արդարցնում էր Համբարձումը, – սրանք իրանց լութերականներին են «եղբայր» կանչում, մենք էլ խո լութերական չենք:

Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„ХЁ ХЂХЎХґХўХЎЦЂХ±ХёЦ‚ХґХ« ХЎХµХЅ ХўХЎЦЃХЎХїЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐЦЃ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХґХ« ХЄХєХ«ХїХёХѕ:

– Այ թե ի՞նչ են սովորեցնում ձեզ ձեր քահանաները, – հանդարտությամբ շարունակեց Ավետիքը խոսքը՝ ուղղելով մյուսներին: – Աստծու տված «եղբայր» բառն էլ չեն ուզում, որ արտասանեք, ու հազար ու մի նշանակություն են տալիս նրան:

– Հոգուդ մեղք ես անում, պարոն Ավետիք, – խոսքը կտրեց վարպետ Սարգիսը, – մեր քահանան, որ տեր – Արիստակեսն է, այդպես բան ասած չունի, հոգի ունեմ տալու աստծուն:

– Այդ միևնույնն է, այդ չէ ասում, բայց դրա նման շատ բաներ է ասում: Զորօրինակ նա ասում է՝ «Աստծու տված յուղն ու պանիրն մի ուտեք, որովհետև պաս է»: Այս էլ միևնույն չէ՞:

– Օհ, դրանով ի՞նչ եք ուզում ասել, պ. Ավետիք, – ծանրությամբ հարցրավ վարպետ Սարգիսը, – հապա խոսելով պահք էլ չպահե՞նք:

– Պահք ի՞հարկե պետք է պահեք, որովհետև տերն ասում է՝ «Այս դևը ոչ մի բանով դուրս չի գալ, բայց միայն պահքով ու աղոթքով»: Բայց պահքը, որ լսել եք այն չէ ինչ որ դուք եք պահում, կամ ինչ որ ձեր քահանաներն են քարոզում:

– Ախր չասացի, թե դրան մի բառ եթե թույլ տաք խոսելու, հազարն էլ հետո կխոսի, – անհամբերությամբ ներս ընկավ Համբարձումը:

– Տո անպիտան, քեզ չասացի, որ լռիր, տեսնենք մարդը ինչ է խոսում, – բարկացավ նրա վրա մատռվակը:

– Իմ կարծիքով, – խոսեց Ավետիքը, – Համբարձումը մեզ խառնում է նրա համար, որ գինի խմելը դադարեցրել եք: Ես ձեզ խորհուրդ կտամ պ. մատռվակ, որ նրան միանվագ 3 բաժակ գինի տաք խմելու, իբր պատիժ:

Х„ХЎХїХјХѕХЎХЇХЁ Х°ЦЂХЎХґХЎХµХҐЦЃ, Ц‡ ХЂХЎХґХўХЎЦЂХ±ХёЦ‚ХґХ« ХґХёХїХ«ХЇ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЁ ХҐЦЂХҐЦ„ ХўХЎХЄХЎХЇ Х¬ЦЃХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶: ХЋХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ Х¶ХҐЦЂЦ„Х«Х¶ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Ц‡ ХЎЦЂХїХЎЦ„Х«Х¶ Х¤ХЄХЈХёХ°ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХҐЦЂХҐЦ„ ХўХЎХЄХЎХЇХ¶ХҐЦЂХЁ Х¤ХЎХїХЎЦЂХЇХҐЦЃ:

Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„Х« Х­ХЎЦЂХ¤ХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХёХ№ ХёЦ„ Х№Х«ХґХЎЦЃХЎХѕ: Х†ХЎ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХЇХЎХјХЎХЇХёЦЂХ¤Х«Х¶ Х°ХЎЦЂХўХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ХёХѕ Х©ХёЦ‚Х¬ХЎЦЃХ¶ХҐХ¬, ХёЦЂХЁ ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ Х§Х¬ Х°Х«ХґХЎЦЂХЎХўХЎЦЂ Х§ЦЂ Х­ХёХЅХёЦ‚Хґ, Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ Х«ЦЂХҐХ¶ Х­ХЎХ¶ХЈХЎЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ: ФІХЎХµЦЃ ХЅХ­ХЎХ¬ХѕХҐЦЃХЎХѕ:

– Այժմ կարող եք խոսալ, ես կլռեմ, – հայտարարեց Համբարձումը բաժակները դատարկելուց ետ:

– Հա, – սկսավ Ավետիքը, – այն էի ասում, թե քահանաները ուղիղ պահք պահելը չսովորեցնելով՝ ձեզ խաբում ու մոլորեցնում են:

– Հիմա այստեղ ես ի՞նչպես դիմանամ, – գլուխը շարժելով խոսեց ինքն իրեն Համբարձումը, – հիմա էլ մեր քահանաներին խաբեբա է անվանում:

– Հարգելի պարոն Համբարձում, – խոնարհ ձայնով դարձավ Ավետիքը դեպի նրան, – դուք դարձյալ դժգոհություն եք ցույց տալիս, ես տեսնում եմ, որ դուք շատ նուրբ հասկացողություն ունիք և ինձ շուտով կբռնեք. թողեք խոսեմ. եթե սխալ կգտնեք խոսածիս մեջ, կարող եք ինձ լռեցնել:

ХЌХЎ ХҐЦЂХЇЦЂХёЦЂХ¤ Х¦ХҐХ¶Ц„Х¶ Х§ЦЂ:

Ф±ХµХЅ Х­ХёХ¶ХЎЦЂХ° Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХҐХІХЎХ¶ХЎХЇХЁ ХЂХЎХґХўХЎЦЂХ±ХёЦ‚ХґХ« Х«Х¶Ц„Х¶ХЎХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЈХЈХѕХҐЦЃ, Ц‡ Х¶ХЎ Х­ХёХЅХїХЎЦЃХЎХѕ Х¬ХјХҐХ¬: Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„ХЁ ХЅХЇХЅХЎХѕ:

– Եթե ես ասում եմ թե ձեր քահանաները ձեզ մոլորեցնում են սխալ ճանապարհներ տանելով, դուք նեղանում եք: Տեսեք. դուք միշտ միմյանց հայհոյում եք, բամբասում եք, զրպարտում եք, թշնամություն եք անում, միմյանց տուն քանդում եք, բայց այս բոլորի համար ձեր քահանան ձեզ չի ասում, թե մեղք է, մի անեք, այդ բանից պահք պահեցեք, այլ ընդհակառակը յուղ ու միս ուտելից է ձեզ զգուշացնում: Սա մոլորեցնել չէ՞: Այստեղ յուղով փլավի տեղ` ձեթով եք ուտում, իսկ այնտեղ գնում ընկեր – ընկերի միս ուտում. սա ինչի՞ նման է:

– Ես իմ աստվածը շատ լավ է ասում պարոն Ավետիքը, – ընդհատեց նրան մատռվակը, – վայ մեր մեղացը:

– Հա, ի՞նչ խոսք ունիս սրան, պարոն Համբարձում, – հարցրավ նրան տանուտեր Գրիգորը, որին ըստ երևույթին շատ դուր էին գալիս Ավետիքի խոսքերը, – սուտ է ասում թե՞ ճշմարիտ:

– Ես ի՞նչ գիտեմ, սուտ է ասում թե ճշմարիտ, – կես բարկությամբ պատասխանեց Համբարձումը, – պետք է մեր վարժապետ Հարությունը այստեղ լիներ, որ դրա խոսածների միտքը իմանար: Այսքան գիտեմ, որ դա յուր կյանքում ոչինչ լավ բան չի խոսիլ. ինչ էլ խոսի` մեր սուրբ հավատի հակառակ է:

– Այո, – շարունակեց Ավետիքը, բնավ ուշադրություն չդարձնելով Համբարձումի խոսածներին, – ձեր մեջ հազարավոր պակասություններ կան, որոնց չեն ուզում ուղղել ձեր քահանաները, որովհետև նրանք չեն ուզում ձեր աչքերը բանալ: Ձեզ խավարի մեջ պահելով իրանք միշտ ավելի կշահվին: Ձեր մեջ հարյուրավոր ընտանիք քաղցից մեռնում են, դուք նրանց չեք մոտենում, նրանց կարեկից չեք լինում, նրանց ցավերը չեք մեղմում, և այդ բանի համար ձեր քահանան ձեզ ոչինչ չի հիշեցնում, որովհետև եթե սխալվի և հիշեցնի իհարկե յուր բաժինը դուք կտաք այն խեղճերին: Այսպես, ձեր հոգևոր հայրերը ձեզ հետ ամեն բան հաշվով են գործում, և իրանց օգուտի համար ձեր հոգիները դժոխքի բաժին են դարձնում:

Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„Х« ХЎХµХЅ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХЁ Х¬ХёЦ‚Хј Х¬ХЅХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХўХёХ¬ХёЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХЁ, ХґХ«ХЎХµХ¶ ХЂХЎХґХўХЎЦЂХ±ХёЦ‚ХґХ« Х°ХЎХґХЎЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¬ХјХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х·ХЎХї ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х©ХѕХЎЦЃ: Х†ХЎ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х«Х¶ ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХїХҐЦЃ:

– Դե բավական է, ի սեր աստծո, այստեղ ժամ չե՞ս շինելու, քարոզ ունիս, գնա քո «եղբայրներիդ» քարոզիր:

– Դու էլ իմ «եղբայրն» ես, հարգելի պարոն Համբարձում, ուստի…

– Աստված ոչ անե, որ ես քո «եղբայրը» լինեմ, այն ժամանակ ես էլ քեզ նման մի անամոթ մարդ կլինեմ:

– Համբարձում, – հրամայող ձայնով դարձավ նրան տանտեր Գրիգորը, – ինչու համար հայհոյում ես իմ հյուրին:

– Շատ լավ եմ անում, եթե դու էլ քո հյուրի քարոզներին հավանում ես, գնա նրա աղոթարանը, քեզ էլ այնտեղ ֆարմասոն կմկրտեն:

Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„ХЁ Х°ЦЂХіХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЂХЎХґХўХЎЦЂХ±ХёЦ‚ХґХ« ХЇХёХєХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХїХЎХ¶ХїХ«ЦЂХёХ» Х°ХҐХї, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х°ХЎХґХёХ¦ХѕХЎХ® Х§ЦЂ, ХёЦЂ Х¤ЦЂХЎХ¶ХёХѕ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХёХІХґХЁ ХЇХЎХ¶ЦЃХ¶Х«: ФІХЎХµЦЃ ХЇХЎХґХҐХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ХґХЎХїХјХѕХЎХЇХ«Х¶ Х§Х¬ ХЈЦЂХЈХјХҐХ¬, ХЎХЅХЎЦЃ.

– Զարմանում եմ, որ պարոն մատռվակի ներկայությամբ այդ Համբարձումը կարողանում է այսպես անպատիժ անկարգություններ անել. միթե մենք բոլորս էլ այժմ նրա խոնարհ հպատակները չենք:

– Ո՞վ է այդ խռովարարը, պետք է դուրս հանենք այստեղից, – կարծես քնից արթնացած գոչեց մատռվակը:

– Այո՛, այո՛, պետք է դուրս հանել, – գոչեցին մի քանի տեղերից հյուրերը և միաբերան հաստատեցին, որ խռովարարը Համբարձումն է: Ուստի մատռվակի հրամանով զոռով դուրս հանեցին նրան մյուս սենյակը և ստիպեցին, որ քնե ու հանգստանա: Չնայելով, որ խեղճ Համբարձումը կաշվից դուրս էր գալիս համոզելու համար, որ ինքը չէ խռովարարը, այլ այն ֆարմասոնն է, որ ուր մտնում է երկպառակություն և բաժանումն է գցում, այսուամենայնիվ նրա ճիգը զուր, անցավ, սենյակի դուռը վերան փակվեցավ և նա ստիպված էր ժողովի վճիռը կատարելու համար կամա – ակամա այդտեղ քնանալու:

Х”ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ХЁ ХЎХµХЄХґ ХЎХ¦ХЎХї Х·ХёЦ‚Х¶Х№ Ц„ХЎХ·ХҐЦЃ:

– Ահա սիրելի եղբայրներս, – նորեն սկսավ նա խոսել` երբ խռովարարը մեջտեղից բարձվեցավ, – ձեր հոգևոր հայրերը այսպես են խնամում իրենց հանձնված հոտի անդամները: Դուք մեզ ավետարանական ու ֆարմասոն անվանելով մեզ վրա ծիծաղում եք, բայց մեր «եղբայրների» մեջ այստեղ խռովարար մարդիկներ չեն կարող գտնիլ, նրանք միշտ հեզ են, ողորմած, աղքատասեր, միով բանիվ այնպես՝ ինչպես հրամայում է նրանց լինել մեր Տերը: Եվ մենք մեր Տիրոջ սուրբ կամքից երբեք չենք շեղվում:

Ф±ХµХ¶ХёЦ‚Х°ХҐХїЦ‡ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ХЁ Х¶ХёЦЂХҐХ¶ Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ ХєХЎХЅХ«Х¶, ХЅХёЦ‚ЦЂХўХҐЦЂХ«Х¶, ХєХЎХїХЇХҐЦЂХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ Ц‡ ХґХҐЦЂ ХҐХЇХҐХІХҐЦЃХёЦ‚ Х¦ХЎХ¶ХЎХ¦ХЎХ¶ ХЎЦЂХЎЦЂХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ Ц‡ Х®ХҐХЅХҐЦЂХ«Х¶: ФµЦЂХЇХЎЦЂ ХёЦ‚ ХўХЎЦЂХЎХЇ Х­ХёХЅХҐЦЃ Ц‡ ХЁХЅХї ХЇХЎХґХЎЦЃ Х°ХЎХ¦ХЎЦЂ ХёЦ‚ ХґХ« ХЅХёЦ‚Хї ХёЦ‚ ХЅХ­ХЎХ¬ ХўХЎЦЃХЎХїЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ ХїХѕХЎХѕ ХЎХµХ¤ ХЎХґХҐХ¶Х« Х°ХЎХґХЎЦЂ: ХЂХҐХїХё Х¶ХЎ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХЎЦЂХ®Х«Ц„ХёХѕ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХєХЎХЇХЎХЅХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ ХЈХїХЎХѕ ХґХҐЦЂ Х°ХёХЈЦ‡ХёЦЂ Х°ХЎХµЦЂХҐЦЂХ« ХґХҐХ», ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ Х©ХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ ХґХҐЦЂ ХЇЦЂХёХ¶Х« Ц‡ ХҐХЇХҐХІХҐЦЃХёЦ‚ ХґХҐХ», ХёЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦ‚Х¶ХЇХ¶Х¤Х«ЦЂХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х«ХЅХ«Х¶, Х« ХґХ«Х»Х«ХЎХµХ¬ХёЦЃ Ц‡ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ«Х¶, Х°ХЎХґХёХ¦ХҐЦЃ, ХёЦЂ Х«ЦЂХЎХ¶Ц„ ХўХёХ¬ХёЦЂХ¶ Х§Х¬ ХґХёХ¬ХёЦЂХµХЎХ¬ ХёХ№Х­ХЎЦЂХ¶ХҐЦЂ ХҐХ¶, ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ Х¤ХЄХёХ­Ц„Х« Х°ХЎХґХЎЦЂ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХѕХЎХ®, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЎЦЂЦ„ХЎХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХґХїХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ Х¶ХёЦЂХҐХ¶ ХєХҐХїЦ„ Х§ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶В» ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ«Х¶, ХЎХµХ¬ХЎХєХҐХЅ ХЎХ¶Х°Х¶ХЎЦЂ Х§ЦЂ:

Х”ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХўХёХ¬ХёЦЂ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХЎХ·Х­ХЎХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х­ХҐХІХі Ц‡ ХїХЈХҐХї ХЎЦЂХ°ХҐХЅХїХЎХѕХёЦЂХ¶ХҐЦЂХ« ХЎХјХЎХ» ХЎХµХ¶ХєХ«ХЅХ« ХўХЎХ¶ХҐЦЂ Х­ХёХЅХҐХ¬, ХёЦЂХёХ¶ЦЃ Х°ХҐХї ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶Х¶ХҐЦЂХЅ Х·ХЎХї Х®ХЎХ¶ХёХ© Х§Х«Х¶, Ц‡ ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЎХµХ¤ Х­ХҐХІХі ХґХЎЦЂХ¤Х«ХЇХЁ Х¶ЦЂХЎ ХЎХЅХЎХ®Х¶ХҐЦЂХ« ХґХ«ХґХ«ХЎХµХ¶ ХҐЦЂХҐХЅХ¶ Х§Х«Х¶ ХїХҐХЅХ¶ХёЦ‚Хґ, ХЎХјХЎХ¶ЦЃ Х­ХёЦЂХЁ Х©ХЎЦѓХЎХ¶ЦЃХҐХ¬ ХЇХЎЦЂХёХІХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ Ц‡ ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤, ХёЦЂ ХЅХЎ ХЇЦЂХЇХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХҐЦЂ ХЎХµХ¶ Х©ХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ« ХґХЎХЅХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶ЦЃ ХґХҐХ¶Ц„ Х«Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХЅ Х·ХЎХї ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х°ХЎЦЂХѕХЎХ®ХёЦ‚Хґ ХҐХ¶Ц„, ХЎХµХЅ Х°ХЎХ¶ХЈХЎХґХЎХ¶Ц„ХЁ ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х«ХЅХЁ ХўХёХ¬ХёЦЂХёХѕХ«Х¶ Х°ХЎЦѓХ·ХїХЎХЇХѕХҐХ¬ Х§Х«Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂХґХёХѕ: Ф»Х¶Х№ ХѕХҐЦЂХЎХўХҐЦЂХёЦ‚Хґ Х§ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ«Х¶ Х¶ХЎ ХЅЦЂХЎХ¶ ХҐЦЂХЇХ¶Ц„Х«ЦЃ Х«Х»ХЎХ® Х§ЦЂ Х°ХЎХґХЎЦЂХёЦ‚Хґ: ХЂХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ«ЦЃ Х°ХЎХЅХЎХЇХЎХѕХёЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХЈХ«Х¶ХёЦ‚ ХЎХјХЎХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ Х©ХґЦЂХҐХ¬ Ц‡ Х¬ХЅХҐХ¬ХёЦ‚ ХёЦ‚ Х°ХЎХЅХЇХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ ХЎХ¶ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХЎХЇ Х§Х«Х¶ Х¤ХЎЦЂХ±ХҐХ¬, ХґХµХёЦ‚ХЅ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХЁ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ Х­ХґХёЦЂХѕХҐХ¬ Х§Х«Х¶:

Ավետիքի զգացած ուրախությանը չափ չկար: Նա խոսելուց և քարոզելուց այն ժամանակ դադարեց, երբ ճրագները ներս բերին: Այնուհետև հյուրերի ցրվելու ժամանակն էր: Երբ հերթը եկավ Ավետիքին՝ նա վերկենալով հայտարարեց, որ այսուհետև կաշխատե շուտ – շուտ տեսնվիլ յուր այս օրվա բարեկամների հետ, որոնց նմաններին նա դեռ պատահած՝ չէր, ինչպես ասում էր, և կխոսի «հոգեշահ» բաների վրա: Ոսկերիչ Գրիգորը և յուր մի քանի ընկերները ուրախություն հայտնեցին նրա «հոգեշահ» քարոզներին ներկա գտնվելու ուր և լինի:

ФІХЎХµЦЃ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« ХЎХ·ХЎХЇХҐЦЂХї ФїХЎЦЂХёХ¶ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х¬ХЎХѕ ХўХЎХ¶ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХҐЦЃ, ХЎХµХЅХ«Х¶Ц„Х¶ ХѕХЎХІХЁ ХҐЦЂХҐХЇХёХµХЎХ¶ ХЄХёХІХёХѕХѕХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХЎХ¶ХЁ ХЁХ¶Х©ЦЂХ«Ц„Х«: Х†ХҐЦЂХЇХЎ ХҐХІХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ ХєХЎЦЂХїХЎХѕХёЦЂХѕХҐЦЃХЎХ¶ ХўХёХ¬ХёЦЂХ¶ Х§Х¬ ХЎХµХ¶ХїХҐХІ ХЈХїХ¶ХѕХ«Х¬ ХґХ« ХёЦ‚ЦЂХ«Х· ХЄХЎХґХёЦ‚Хґ Ц‡ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ В«ХўХЎЦЂХ« ХЈХ«Х·ХҐЦЂВ» ХґХЎХІХ©ХҐХ¬ХёХѕ Х°ХҐХјХЎЦЃХЎХ¶:

ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ«Х¶ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ° Х¤ЦЂХЎХѕ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХўХЎХЇХ« Х¤ХёЦ‚ХјХЁ: ФµЦЂХў Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ ХїХёЦ‚Х¶, Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ«Х¶ ХЈХїХЎХѕ Х·ХЎХї ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ Ц‡ ХЎХјХЎХ¶Х±Х¶ХЎЦЃХЎХ® ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХ« ХґХ« ХЎХ¶ХЇХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

– Մարիամ, ինչո՞ւ տխուր ես, – ըստ սովորականին քնքշաբար մոտեցավ նրան Գրիգորը, – մի՞գուցե հիվանդ ես:

– Ո՛չ, հիվանդ չեմ:

– Ուրեմն, բարկացա՞ծ ես:

– Այո՛, քեզ վրա:

– Ի՞նձ, հա, հա, հա, ինչո՞ւ համար, մի՞թե քո դեմ մի անախորժ բան ունե՞մ արած:

– Այո, շատ անախորժ: Ո՞վ է այդ Ավետիքը, որի շատախոսությունները այդքան զմայլված լսում ես:

– Ո՞վ պետք է լինի, մի բարի մարդ, մի՞թե մեղք է նրա հետ խոսիլը:

– Այո, շատ մեղք է, դա բարի մարդ չէ, այլ սատանայից էլ չար: Դու գիտես, որ դա լութերական քարոզիչ է, դրան ուր ես քո սեղանի վրա նստեցրել:

– Եթե լութերական է, բայց ինքն էլի հայ է, ուրեմն չի՞ կարելի մեր սեղանի վրա նստեցնել:

– Գլխիս վրա էլ կնստեցնեմ, եթե լուռ ու մունջ մյուսների պես նստե, յուր հացն ուտե, ուրախություն անի ու դուրս գնա, բայց որ նստել է քարոզներ ասում, և մարդկանց ճանապարհից հանում, ես նրան ախոռն անգամ մտնելու իրավունք չեմ տալ: Դեռ նրա ճանապարհով խեղճ Համբարձումին էլ վիրավորում ես: Դու կամենում ես բոլոր դրացիներին միանգամով քեզ վրա խոսեցնել տաս:

– Տե՛ս, Մարիամ, հիմարություններ ես դուրս տալիս, ինձ շատ հարկավոր է, որ դրացիները մեզ վրա կխոսա՞ն:

– Ե՞ս եմ հիմարություններ դուրս տալիս:

– Ի՛հարկե, – կես բարկությամբ պատասխանեց Գրիգորը, մարդը քեզ մի վատություն չէ արել, դու նրա վրա թշնամաբար ես խոսում, դա հիմարությունից էլ մի փոքր ավելի է:

Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐЦЃ: Ф±ХµХ¤ ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ ХЇХёХєХ«Хї Х­ХёХЅЦ„Х¶ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚ЦЃ Х¬ХЅХЎХѕ: Х†ЦЂХЎ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ ХЎЦЂХїХЎХЅХёЦ‚Ц„ХёХѕ Х¬ЦЃХѕХ«ЦЃХЎХ¶, Ц‡ Х¶ХЎ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х¬ХЎХ¬:

Առաջին արտասվաց կաթիլները գլորվեցան…




Фі


Ф»Хґ ХЁХ¶Х©ХҐЦЂЦЃХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ Х№ХґХёХјХЎЦЃХЎХ¶ Х«Х°ХЎЦЂХЇХҐ, ХёЦЂ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х«ХЅХ« Х°ХҐХї Х°ХҐХїЦ‡ХµХЎХ¬ Ц…ЦЂХЁ Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХѕХЎХ® Х§ЦЂ ФїХЎЦЂХёХµХ« ХїХёЦ‚Х¶ХЁ ХЁХ¶Х©ЦЂХ«Ц„Х«: Ф±ХµХ¤ ХҐЦЂХҐХЇХёХµХЎХ¶ ХҐЦЂХў ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁХќ ХµХёЦ‚ЦЂ Х­ХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХЁ ЦѓХЎХЇХҐХ¬ХёХѕ Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ ХїХёЦ‚Х¶ Ц‡ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂХќ ХµХёЦ‚ЦЂ Х­ХёХЅХїХґХЎХ¶ Х°ХЎХґХЎХ±ХЎХµХ¶ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХЎХЅХ«ЦЂХёХІ ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХ« ХґХёХї ХЈХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚, Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ ХҐХЇХЎХѕ Х¶ЦЂХЎ ХґХёХї Ц‡ Х­Х¶Х¤ЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХёЦЂ Х¶ХЎ Х©ХёХІХ¶ХҐ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХµХ¤ ХґХїХЎХ¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

– Ինչո՞ւ համար, Մարիամ, ինչո՞ւ այդ արգելում ես ինձ, – հարցրավ Գրիգորը ամուսնուց, – Կարոյի տունը գնալս այս առաջին անգամը չէ, և վերջապես ես երեկ խոստացել եմ, ինչպես կարող եմ խոստմանս դրժել:

– Խոստմանդ ուղղակի մի դրժիլ, դու կարող ես ասել թե հիվանդ եմ, կամ գործ ունեի, վերջապես ինչ կամենում ես ասա, բայց այսօր մի՛ գնալ այնտեղ, աղաչում եմ:

– Բայց ինչու՞ համար, զարմանում եմ, ինչի՞ց ես կասկածում:

– Ես, չգիտեմ, թե ինչո՞ւ համար, չգիտեմ, թե ինչի՞ց եմ կասկածում, բայց չեմ կամենում, որ այնտեղ գնաս: Այսօր ամբողջ օրը ես տխուր էի և միմիայն այդ բանի վրա էի մտածում: Ես այնպես եմ համոզված, որ եթե դու գնաս այնտեղ, եթե դու մեկ էլ լսես այն չար սատանայի խոսքերը, դու կփոխվես, դու էլ նրա պես չար կդառնաս, դու էլ իմ Գրիգորը չես լինիլ…

– Տեսնո՞ւմ ես, ինչ հիմար – հիմար մտքեր ես անում, Մարիամ:

– Դարձյալ հիմա՞ր, – այս խոսքում Մարիամը փղձեցավ, և նրա աչքերը արտասուքով լցվեցան:

– Հապա ի՞նչ ասեմ, դու ինձ երեխա ես կարծում, ի՞նչ է: Այսուհետև պետք է ինձ փոխեն, այսուհետև պիտի չար դառնամ:

– Չգիտեմ, Գրիգո՛ր, հոգյակս, միայն խնդրում եմ մի գնալ այնտեղ, իմ սիրտը շատ վատ բաներ է գուշակում, ես վախենում եմ: Այդ Ավետիքի համար մեր դրացիները շատ վատ բաներ են խոսում, ասում են, ով որ մի անգամ նրա ձեռքը ընկավ, էլ ազատվիլ չէ կարող…

– Էհ, դատարկ բաներ ես խոսում, թող թե աստվածդ կսիրես, մարդիկը այժմ ինձ են սպասում, ամոթ է: – Այս ասելով Գրիգորը անցավ դեպի դուռը:

– Բայց քեզ խնդրում եմ, ինձ չե՞ս լսում, – այս խոսքերով Մարիամը վազեց դեպի դուռը և նրա ձեռքը բռնեց:

– Թող, – ասում եմ, Մարիա՛մ, ինձ մի՛ ուշացնիր, ես խոսք եմ տվել և իմ խոսքից դառնալ չեմ կարող:

– Ո՛չ չպետք է թողնեմ, ես չեմ կամենում, որ գնաս:

– Էհ, դու ինձ զզվեցնում ես: – Այս ասելով նա յուր ձեռքը խլեց կնոջ ձեռքից և շտապով հեռացավ:

Х„Х« Ц„ХЎХ¶Х« ЦЂХёХєХҐ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ ХґХ¶ХЎЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХҐХІХЁ ХЎЦЂХ±ХЎХ¶ХЎЦЃХЎХ®: Х†ЦЂХЎ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ ХЎХ¶Х·ХЎЦЂХЄ ХёЦ‚ХІХІХѕХҐХ¬ Х§Х«Х¶ Х¤ХҐХєХ« ХЎХµХ¶ Х¤ХёЦ‚ХјХЁ, ХёЦЂХїХҐХІХ«ЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХЁ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃ: ФІХЎХµЦЃ ХґХ« ЦѓХёЦ„ЦЂ Х°ХҐХїХё Х¶ХЎ ХёЦ‚Х·Ц„Х« ХҐХЇХЎХѕ Ц‡ Х¤ХЎХјХ¶ Х°ХҐХЇХҐХЇХЎХ¶Ц„ХёХѕ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х¬ХЎХ¬:

ФµЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХЁ ХґХµХёЦ‚ХЅ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХёЦ‚Хґ Х­ХЎХІХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶. Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ Х№ХїХҐХЅХЎХ¶, Х©ХҐ Х«ХћХ¶Х№ ХєХЎХїХЎХ°ХҐЦЃХЎХѕ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХґХёЦЂ Х°ХҐХї: Ф»ХЅХЇ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХЁ Х°ХЎЦЂЦ‡ХЎХ¶Х« ХїХЎХ¶Х«ЦЃ Х¤ХЎХјХ¶ХЎХ¬ХёХѕ, ХҐЦЂХў ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХЎХµЦЂХЁ ХЈХїХЎХѕ Х¬ХЎХ¬Х«ХЅ, ХґХ¶ХЎЦЃ Х·ХѕХЎЦЂХЎХ®:

– Ի՞նչ պատահեցավ քեզ, մայրիկ, ինչո՞ւ լալիս ես, – հարցրավ նա մորը:

Ф»ХЅХЇ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ ХёХ›Х№ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐЦЃ, ХЎХµХ¬Ц‡ ХЎХІХ»ХЇХЎХ¶ХЁ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚Х¶ ХєХҐХЅ ХЎХѕХҐХ¬Х« Ц‡ХЅ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХЎЦЂЦЃХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂ Х©ХЎЦѓХҐХ¬: Х”Х¶Ц„ХёЦ‚ХµХ· Х„ХЎХ¶ХёЦ‚Х·ХЎХЇХЁ Х№Х¤Х«ХґХЎЦЃХЎХѕ ХґХёЦЂ ХЎЦЂХїХЎХЅХёЦ‚Ц„Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, Ц‡ Х«Х¶Ц„Х¶ Х§Х¬ Х¶ЦЂХЎ Х°ХҐХї ХЅХЇХЅХЎХѕ Х¬ХЎХ¬: ФµЦЂХЇХЎЦЂ ХЎХµХЅ ХЎХІХ«ХёХІХёЦЂХґ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶ХЁ Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ: Ф» ХѕХҐЦЂХ»Хё ХґХЎХµЦЂХЁ ХЅХ©ХЎЦѓХѕХҐХ¬ХёХѕ Х¤ХЎХ¤ХЎЦЂХҐЦЃ Х¬ХЎХ¬ХёЦ‚ЦЃ Ц‡ ХўХҐХЇХѕХЎХ® ХЅЦЂХїХёХѕ ХЅЦѓХёЦѓХҐЦЃ ХЎХІХ»ХЇХЎХ¶ХЁ: ХЌХЎХЇХЎХµХ¶ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶Х«ХЅ Х°ХЎХґХЎЦЂ Х¤ХҐХј ХЎХ¶ХўХЎЦЃХЎХїЦЂХҐХ¬Х« ХґХ¶ХЎЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХёЦЂ Х¬ХЎЦЃХ« ХєХЎХїХіХЎХјХЁ:

ФµХѕ Х«ЦЂХЎХѕ, Х«Х¶Х№ХёЦ‚Хћ Х°ХЎХґХЎЦЂ Х­ХҐХІХі ХЇХ«Х¶ХЁ ХЎХµХ¤ ХЎХЅХїХ«ХіХЎХ¶ ХѕХ·ХїХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, Х«ХћХ¶Х№Х¶ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎ ХЎЦЂХїХЎХЅХѕХЎЦЃ Ц‡ Х°ХёЦ‚ХЅХЎХ°ХЎХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХєХЎХїХіХЎХјХЁ:

Այդ յուր ամուսնու լութերական դառնալու երկյուղն էր, երկյուղ, որ պաշարել էր նրան այն րոպեից սկսած, երբ քարոզիչ Ավետիքը իրանց սեղանի վրա նստած տեսավ: «Լութերական» – այս բառը գավառեցի հայ կինը սառնասրտությամբ լսել չէ կարող, նա ակնհայտնի խորշում է նամանավանդ այդ անունը կրող հայից: Որքան կամենում եք դատապարտեցեք նրա այդ զգացմունքը, կամենում եք նախապաշարված կոչեցեք նրան, կամենում եք մոլեռանդ, – այդ նրա հոգը չէ, նա միայն գիտե, թե պետք է խորշել այդ կրոնափոխ մարդիկներից, որովհետև դրանց այդ հավատավաճառության գործի՝ մեջ նա ոչինչ ազնիվ և բարի բան չէ նկատում: Մի բան, որ անհերքելի իրողություն է մնում հայ կնոջ համար, այդ այն է, որ նա յուր նուրբ դիտողությամբ պարզ տեսնում է, թե յուր ընտանյաց այն անկումը, որ տգիտությամբ բռնվում է այդ մարմնազդեցիկ դևերի ցանցի մեջ, նա ընդմիշտ կորչում է յուր ընտանյաց համար: Նա այլևս ամենօրվանը չէ, նրա մեջ սառչում են սովորական զգացմունքները, նրա սիրտը, այլևս համահավասար չէ տրոփում այդ ընտանյաց սրտի հետ: Հայրական սեր, մայրենի գորով, հարազատաց խանդադատանք, այդ բոլորը նրա համար կորցնում են իրանց բարերար ազդեցությունը: Նա ծաղրում է ամեն բան, նա ծիծաղում է և ընտանյաց բոլոր հնավանդ սրբությանց վերա…

Ф±ХµХЅХєХ«ХЅХ« Ц…ЦЂХ«Х¶ХЎХЇХ¶ХҐЦЂХЁ ХўХЎХ¦ХґХЎХ©Х«Хѕ ХҐХ¶ Х¶ХЎХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ ХґХҐХ¦ Х®ХЎХ¶ХёХ© ХЎЦЂХ°ХҐХЅХїХЎХѕХёЦЂХЎХ¶ЦЃ Х©ХЎХІХ« ХґХҐХ», ХЎХµХ¤ Х­ХЎХѕХЎЦЂХ« ХёЦ‚ ХїХЈХ«ХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЇХҐХ¶ХїЦЂХёХ¶ХЎХїХҐХІХёЦ‚Хґ: Ф±ХµХ¤ХїХҐХІ ХЇХЎХµХ«Х¶ Х¬ХёЦ‚Х©ХҐЦЂХЎХЇХЎХ¶ХЎЦЃХЎХ® Х°ХЎХµЦЂХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х­ХјХёХѕ Х§Х«Х¶ ХЎХєЦЂХёЦ‚Хґ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЇХ¶ХёХ»Х«ЦЃ Ц‡ Х¦ХЎХѕХЎХЇХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ, ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Ц…ЦЂХ¶ Х« ХўХёЦ‚Х¶ ХЎХ¶ХЎЦЂХЈХёЦ‚Хґ Ц‡ Х©Х·Х¶ХЎХґХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х­ХёЦЂХ© Х°ХЎХѕХЎХїХЁ Х№Х¤ХЎХѕХЎХ¶ХёХІ Х®Х¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХ«Х¶: Ф±ХµХЅ ХўХёХ¬ХёЦЂХ«Х¶ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ Х®ХЎХ¶ХёХ© Х§ЦЂ, Х¶ХЎ ХЎХµХЅ ХґХЎХЅХ«Х¶ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х·ХЎХї ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ ХєХЎХїХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ ХЈХ«ХїХҐЦЂ Ц‡ ХЎХ°ХЎ ХЅЦЂХЎХ¶Ц„ Х§Х«Х¶ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХѕХ«Х·Хї ХёЦ‚ ХЎЦЂХїХЎХЅХёЦ‚Ц„ ХєХЎХїХіХЎХјХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ: ФµХѕ Х¶ЦЂХЎ Х¶ХЎХ­ХЎХ¦ХЈХЎЦЃХёЦ‚ХґХЁ Х«ЦЂХЎХ¶ Х№Х­ХЎХўХҐЦЃ:

ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ ФїХЎЦЂХёХµХ« ХїХёЦ‚Х¶ХЁ ХЈХЎХ¬ХёХѕ ХЎХµХ¶ХїХҐХІ Х°ХЎХѕХЎЦ„ХѕХЎХ® ХЈХїХЎХѕ ХўХёХ¬ХёЦЂ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«Х¶В» Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЎХ¶ЦЃХЎХ® Ц…ЦЂХЁ Х­ХёХЅХїХЎЦЃХЎХ® Х§Х«Х¶ Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„Х« В«Х°ХёХЈХҐХ·ХЎХ°В» Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х°ХЎХіХЎХ­ХҐХ¬ХёЦ‚: ФёХ¶Х©ЦЂХ«Ц„Х«ЦЃ ХЎХјХЎХ» Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ХЁ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х­ХёХЅХҐЦЃ ФїХЎЦЂХёХµХ« Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ« Х°ХҐХї: Х†ХЎ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХїХҐХ¶ХЎХўХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х¶ХµХёЦ‚Х© Х§ЦЂ ХЎХјХҐХ¬ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ Х°ХЎХµХёЦЃ Х¬ХёЦ‚ХЅХЎХѕХёЦЂХ№ХЎХЇХЎХ¶ ХЇЦЂХёХ¶ХЁ Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХёХЈЦ‡ХёЦЂХЎХЇХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: Х†ХЎ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХіХЎЦЂХєХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х°ХЎЦЂХґХЎЦЂХҐЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁХќ Х¶ХЎХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х¶ХҐЦЂХЇХЎ ХЈХїХ¶ХѕХёХІ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ« Х°ХЎХЅХЇХЎЦЃХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Ц‡ Х°ХёХЈХҐХЇХЎХ¶ ХїЦЂХЎХґХЎХ¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ, ХёЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ Ц‡ ХёХ№ ХґХҐХЇХ« ХґХҐХ» Х№Х§ЦЂ Х°ХёЦ‚Х¦ХёЦ‚Хґ Х°ХЎХЇХЎХјХЎХЇ Х¦ХЈХЎЦЃХёЦ‚ХґХ¶ХҐЦЂ:

Նորա առաջ նստած էին խեղճ և աղքատ արհեստավորներ, որոնք իրանց սրբազան կրոնը և եկեղեցին ճանաչում էին միայն այնքան, որքան իրանց ծնողներից սովորել էին: Ղեռ հազար հինգ հարյուր տարուց առաջ «եղբայրություն և հավասարություն» քարոզող լուսավորչական եկեղեցու այդ հարազատ զավակները, մինչև անգամ գաղափար չունեին թե մի եկեղեցի կարող է պակասություններ ունենալ կամ մեկը կարող է մյուսից առավելություններով գերազանցել: Նորանց համար անծանոթ էին աստվածաբանների քրիստոնեության համար արած քմահաճ մեկնաբանությունները կամ ավետարանի յուրաքանչյուր բառի և դարձվածի վրա մինչև այսօր էլ տեղի ունեցող անվերջանալի վիճաբանությունները և ահա այս պատճառով, ինչպես իրանց ավանդված էր, նոքա բոլոր եկեղեցիները հավասար սուրբ և հավասար ուղղափառ էին Համարում: Կարծիք չկա, որ այս մարդկանց համար քարոզչի խոսածները հետաքրքիր կլինեին: Մարդիկ բնականաբար միշտ տրամադիր են նորություններ լսելու, իսկ քարոզչի խոսածները բոլորն էլ նորություններ էին նոցա համար. այդ քարոզները քանդում և ոչնչացնում էին իրանց մինչև այսօր ունեցած համոզմունքները և գաղափարները: Այն եկեղեցին, որին նոքա մինչև այսօր սուրբ և առաքելական էին համարում, հանկարծ քարոզիչը պիղծ է անվանում, լուսավորչի այն հավատը, որին նոքա մինչև այսօր Հիսուս Քրիստոսից և յուր առաքյալներից ավանդված էին ընդունում, քարոզիչը մոլորեցնող աղանդ է կոչում: Եվ այս ամենը նա, իհարկե, կարողանում էր հաստատել յուր խեղճ և տգետ ունկնդիրների առաջ, այնպիսի մի տեղ, ուր նորա ստախոսությունները հասկացող և երևան հանող մեկը չկար: Խեղճ արհեստավորները թեպետ եկեղեցվո և կրոնի մասին քարոզչի խոսածներում սուտը և ճշմարիտը զանազանել չէին կարողանում, բայց իրանց հոգևորականաց պակասությանց մասին խոսածների մեջ ճշմարտություններ տեսնում էին: Այդ պակասություններից շատերը իրենց հայտնի էին, այդ պակասությանց վրա իրանք շատ անգամ մատնացույց են արել և ահա հենց այս մեկ հանգամանքը օգնում էր քարոզչին յուր ունկնդիրներին հեշտությամբ մոլորեցնելու, որովհետև նոքա այնպես էին մտածում: «Մեր հոգևորականաց պակասությանց համար խոսածներում մենք ստություն չենք նշմարում, այդ պակասությունները կան, և մենք տեսնում ենք: Ուրեմն մեր եկեղեցվո և կրոնի պակասության մասին խոսածներն էլ անպատճառ ճշմարիտ կլինին, որովհետև այդ պակասությունները մենք մեր տգիտությամբ հասկանալ չենք կարող»: Բայց խեղճ մարզիկը չգիտեին, որ այդ անխիղճ մարդորսները հոգևորականաց այդ մեզ անծանոթ պակասությունները անդադար առաջ են բերում միմիայն նորա համար, որ մեր եկեղեցին էլ պակասավոր ցույց տալ կարողանան: Ապա թե ոչ նոցա համար ի՞նչ նշանակություն ունեին մեր հոգևորականաց պակասությունները, որոնք ամեն ազգերի հոգևորականաց մեջ գտնվում են և այն դեռ շատ մեծ չափերով: Ինչևէ, քարոզչի ճառախոսությունները բոլորը քաղցր ուշադրությամբ լսում էին, իսկ ոսկերիչ Գրիգորը գրեթե զմայլված էր…

ФёХ¶Х©ЦЂХ«Ц„ХЁ ХѕХҐЦЂХ»ХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХїХё Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ХЁ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ Х­ХёХЅХЎЦЃ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХўХЎХ¶, ХўХЎХµЦЃ ХЎХµХЅ ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х¶ХЎ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎХ¶ХЎХ¬ Х¶ХҐЦЂХЇХЎ ХЈХїХ¶ХѕХёХІ Х¶ХёЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ« ХЇХЎЦЂХ®ХµХЎЦЃ Х°ХҐХї: ХЋХҐЦЂХ»Х«Х¶Х¶ХҐЦЂХЅ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х«ХЅХЇХЎХєХҐХЅ ХЅХҐЦѓХЎХЇХЎХ¶ ХЇХЎЦЂХ®Х«Ц„ ХЎХЅХЎХ® ХўХЎХ¶Х«ЦЃ Х¦ХёЦ‚ЦЂХЇ Х§Х«Х¶, Х°ХЎХµХїХЎЦЂХЎЦЂХҐЦЃХ«Х¶, ХёЦЂ ХўХёХ¬ХёЦЂХёХѕХ«Х¶ Х°ХЎХґХЎХ±ХЎХµХ¶ ХҐХ¶ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« Х°ХЎХµХїХ¶ХЎХ® ХґХїЦ„ХҐЦЂХ« Х°ХҐХї: Ф»ХЅХЇ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ, ХёЦЂ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХЇХЎХїХЎЦЂХҐХ¬ХЎХєХҐХЅ Х­ХґХёЦЂХѕХЎХ® Х§ЦЂ, ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ЦЃХЎХ¶ХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶В» ХґХҐХ» ХґХїХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚: Х”ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ Х№ХЎЦѓ Х№ХЇХЎЦЂ: ФІХЎХµЦЃ ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎЦЂХЄХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЇХ·ХјХ« ХґХҐХ» ХєХЎХ°ХҐЦЂ, Х¶ХЎ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ Х№ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХЎХµХ¬ Х­ХёХЅХїХёЦ‚Хґ ХЎХјХЎХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶Х«ЦЃ, ХёЦЂ Х¶ХЎ ХЇХЎХ¶ХёХ¶ХЎХѕХёЦЂХЎХєХҐХЅ ХЇХ°ХЎХіХЎХ­ХҐ ХµХёЦ‚ЦЂ Ц„ХЎЦЂХёХ¦ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇ ХґХ« ХЎХґХ«ХЅ, Ц‡ ХЎХµХ¶ХёЦ‚Х°ХҐХїЦ‡ ХЇХЎЦЂХЄХЎХ¶ХЎХ¶ХЎ ХЎХµХ¤ ХЇХёХ№ХґХЎХ¶ХЁ: Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ Х°ХЎХѕХЎХїХЎЦЂХ«Хґ ХґХ¶ХЎЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ Х­ХёХЅХїХґХЎХ¶ХЁ: Х†ХЎ Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇ ХЎХµЦЃХҐХ¬ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«В» ХЄХёХІХёХѕХЎЦЂХЎХ¶ХЁ Ц‡ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ ХґХ«Х·Хї Х¶ХҐЦЂХЇХЎ Х§ЦЂ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« ХЎХµХ¶ В«Х°ХёХЈХҐХ·ХЎХ°В» ХЎХїХҐХ¶ХЎХўХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХїХҐХІХ« Х§Х«Х¶ ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХёЦ‚Хґ ХҐЦЂХҐХЇХёХ¶ХҐЦЂХЁ ФїХЎЦЂХёХµХ« ХїХЎХ¶ХЁ: Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ« ХўХёХ¬ХёЦЂ Х»ХЎХ¶Ц„ХҐЦЂХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚Х¶ ХЎХµХ¤ ХґХЎЦЂХ¤ХёЦЂХЅ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« ХіХЎХ¶ХЇХҐЦЂХ«ЦЃ ХЎХ¦ХЎХїХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХЎХєХЎЦЂХ¤ХµХёЦ‚Х¶ ХЎХ¶ЦЃХЎХ¶: Х€Х›Х№ Х¶ЦЂХЎ ХЎХІХЎХ№ХЎХ¶Ц„Х¶ХҐЦЂХЁ, ХёХ№ Х©ХЎЦѓХЎХ® ХЎЦЂХїХЎХЅХёЦ‚Ц„Х¶ХҐЦЂХЁ Х№ХЇХЎЦЂХёХІХЎЦЃХЎХ¶ Х¤ХЎЦЂХ±Х¶ХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚Х¶ ХЎХµХ¶ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х«ЦЃ, ХёЦЂХ« ХґХҐХ» Х¤Х«ХєХѕХЎХ®ХёХѕ ХЅХЎХ°ХҐХ¬ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎ ХёХїЦ„ХЁ:

Կնոջ ամենօրյա թախանձանքներից ազատվելու համար ոսկերիչը առժամանակ հնարեց ծածկել նրանից յուր այցելությունները «եղբայրների» ժողովարանը: Այս պատճառով նա յուրաքանչյուր անգամ տանից ուշանալու համար մի նոր պատճառ էր հնարում: Մարիամը շատ հոժարությամբ հավատում էր յուր ամուսնուն և եթե գիտենար իսկ, թե նա իրեն խաբում է, դարձյալ ավելի կկամենար խաբվիլ, քան յուր ամուսնուց լսել մի վճռական խոսք, թե նա ընդդեմ յուր ցանկության ընդունում է լութերականություն կամ հենց համակրում է նրան… Սակայն ամիսը լրացավ թե չէ մեր ոսկերիչ Գրիգորը ստացավ կատարյալ բողոքականի կոչումը, նա դարձավ «եղբայրների» մի հավատարիմ անդամ և մտավ այն ընկերության հովանավորության ներքո, որի համար քարոզիչ Ավետիքը պատմում էր, թե՝ երկնքի արքայության միակ բանալիքը յուր ձեռքումն ունի…

Х„Х« ХЎХґХўХёХІХ» ХїХЎЦЂХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХїХё ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ« ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„ХЁ ХЎХµХ¬Ц‡ХЅ ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐЦЂХ»ХЎХ¶Х«ХЇ Х¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» Х№Х§ЦЂ: Ф±ХµХЅХїХҐХІ ХЎХґХҐХ¶ ХўХЎХ¶ ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ ЦѓХёХ­ХѕХҐХ¬ ХёЦ‚ ХїХЎХЇХ¶ХёЦ‚ХѕХЎЦЂ Х§ЦЂ ХҐХІХҐХ¬, ХёЦЂ ХЇХЇХЎЦЂХ®ХҐХ«ЦЂ, Х©ХҐ ХґХ« ХЇХёЦЂХ®ХЎХ¶ХёХІ ХёХЈХ« Х®ХЎХ¶ЦЂХЎЦЃХҐХ¬ Х§ ХЎХµХ¤ ХїХЎХ¶ ХѕХҐЦЂХЎ: ФїХЎЦЂХ®ХµХЎЦЃ Ц‡ Х°ХЎХґХёХ¦ХґХЎХ¶ЦЃ ХїХЎЦЂХўХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХёЦЂ ХєХЎХјХЎХЇХїХёЦ‚Хґ Х§ ХЎХґХҐХ¶ ХґХ«ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶, ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХѕХҐЦЂХ«Х№ Х¶ХҐЦЂХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЎЦЂХҐХ¬ Х§ЦЂ Ц‡ ХЎХµХЅ ХЁХ¶ХїХЎХ¶ХµХЎЦЃ ХѕХҐЦЂХЎ: ХЏХЎХ¶ХёЦ‚ХїХҐЦЂХЁ ХЇХёЦЂХёЦ‚ХЅХҐХ¬ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ Х¦ХѕХЎЦЂХ© ХўХ¶ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: Х†ХЎ Х¤ХЎХјХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХїХёЦ‚Х¶ ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ Ц‡ ХґХҐХ¬ХЎХґХЎХІХ±Х«ХЇ Х¤ХҐХґЦ„ХёХѕ, ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ЦЂХёХєХҐ Х°ХЎХ¦Х«Хѕ ХґХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎЦЂХЇХ« ХїХЎХЇ Ц‡ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х§ЦЂ ХЈХ¶ХёЦ‚Хґ ХЎХµЦЃХҐХ¬ХҐХ¬ХёЦ‚ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«В» ХЄХёХІХёХѕХЎЦЂХЎХ¶ХЁ: Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ ХЎХ¶Х¤ХЎХ¤ХЎЦЂ ХґХїХЎХ®ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Ц‡ Х«ЦЂ ХЇХёЦЂХёЦ‚ХЅХїХЁ Х¬ХЎХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х¶Х«Х°ХЎЦЂХҐХ¬ Х§ЦЂ, Х¶ЦЂХЎ ХѕХЎХјХѕХјХёЦ‚Х¶ ХЎХµХїХҐЦЂХЁ Х¤ХЎХ¬ХЇХЎЦЃХҐХ¬ Х§Х«Х¶ Ц‡ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ ХЇХЇХёЦЃХѕХҐХ¬ ХЇХ¶ХіХ«ХјХ¶ХҐЦЂХёХѕ: ФѕХ¶ХёХІХЎЦЃ Х°ХёХЈХҐХЇХЎХ¶ ХїХЎХ¶Х»ХЎХ¶Ц„Х¶ХҐЦЂХЁ ХёХ№ ХЅХЎХЇХЎХѕ Х¶ХҐЦЂХЈХёЦЂХ®ХҐХ¬ Х§Х«Х¶ Ц‡ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХ« Х¦ХѕХЎЦЂХ©ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХѕХҐЦЂХЎ: Х‡ХЎХї Х°ХЎХ¦Х«Хѕ Х§ЦЂ ХєХЎХїХЎХ°ХёЦ‚Хґ, ХёЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ Х¦ХўХЎХІХѕХҐХ«Х¶ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХґХЎХ¶ХЇХЎХЇХЎХ¶ Х­ХЎХІХҐЦЂХёХѕ ХґХёЦЂ ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХ« ХЎХјХЎХ», Х№Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ ХўХ¶ХЎХѕ ХЎХµХ¤ Х№Х§ЦЂ ХЎЦЂХЈХҐХ¬ХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ: ФІХЎХµЦЃ ХўХёХ¬ХёЦЂХ« ХґХҐХ» ХЎХґХҐХ¶Х«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХїХЎХ¶Х»ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХЁ: ХЌХЎ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ ХЎХґХҐХ¶ ХҐЦЂХҐХЇХё Х¶ХҐЦЂХЇХЎ Х§ЦЂ Х¬Х«Х¶ХёЦ‚Хґ Х®Х¶ХёХІХЎЦЃ ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ ХѕХ«ХіХЎХўХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х·ХЎХї ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХѕХҐЦЂХ»ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЇХјХѕХёХѕ: Ф±ХµХЅХєХ«ХЅХ« ХҐЦЂХҐХЇХёХ¶ХҐЦЂХЁ ХґХ«Х·Хї ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХЎХµЦЂХЁ Х¬ХЎХ¬Х«ХЅ Х§ЦЂ Ц‡ Х«Х¶Ц„ХЁ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎХЇЦЃХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¬ХјХ«ХЇ ХЎЦЂХїХЎХЅХёЦ‚Ц„Х¶ХҐЦЂХёХѕ: Х‘ХҐЦЂХҐХЇХ¶ХҐЦЂХЁ Х¶ХЎ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х№Х§ЦЂ ХЈХ¶ХёЦ‚Хґ Х°ХЎЦЂЦ‡ХЎХ¶Х« ХЎХІХ»ХЇХҐЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХҐХї Х­ХёХЅХҐХ¬ХёХѕ ХЇХЎХґ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХЎХ¶ЦЃХёЦ‚ЦЃХЎХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚, Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХЎХјХЎХ» ХЅХёХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ:

Այն օրից սկսած երբ յուր դրացի աղջկանց մեջ յուր ընկերակիցներից մեկը նրան վիրավորելու համար անվանեց նրան «լութերականի աղջիկ», նա այլևս ոչ մի ընկերուհու հետ չէր համարձակվում տեսնվել: Յուր ծաղկող հասակը, որ ավելացնում էր նրա գեղեցկությունը, չէր կարողանում հալածել այն անուշ տխրությունը, որը զգայուն աղջկա ճակատին դրոշմել էին ընտանեկան խռովությունները: Նա ամբողջ օրը զբաղված էր տան հոգսերով, և երբեմն միայն խոսակցում էր Աշոտի հետ, երբ նա խանութից դառնում էր տուն հայտնելու համար, որ այն երեկո յուր վարպետը հրավիրված է «եղբայրներից» մեկի տունը: Այս երիտասարդն էր մնացել միայն բոլոր բարեկամներից, որին մայրը և աղջիկը կարողանում էին բանալ իրանց սրտերը և հայտնել իրանց դեմ շատերին անծանոթ վշտերը…

Ф±Х°ХЎ ХЎХµХЅ ХєХЎХїХЇХҐЦЂХ¶ Х§ЦЂ Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ ХёХЅХЇХҐЦЂХ№Х« ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„ХЁ Х¶ЦЂХЎ ХўХёХІХёЦ„ХЎХЇХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХґХ« ХїХЎЦЂХ« Х°ХҐХїХё: ХЌХЎХЇХЎХµХ¶ ХЎХµХЅХїХҐХІ Х§Х¬ Х¤ХҐХј Х¬ЦЂХЎЦЃХЎХ® Х№Х§ЦЂ ХЎХµХ¤ ХЁХ¶ХїХЎХ¶ХµХЎЦЃ Х©Х·ХѕХЎХјХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЅХЎХ°ХґХЎХ¶ХЁ, ХіХЎХЇХЎХїХЎХЈХ«ЦЂХЁ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ ХЎХєХЎХЈХЎ Х§ЦЂ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎ Х°ХЎХґХЎЦЂ:




Фґ


Х„Х« ХЇХ«ЦЂХЎХЇХ« ХЎХјХЎХѕХёХї Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„ХЁ ХҐХЇХЎХѕ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« ХїХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶, ХёЦЂ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЈХ¬Х­ХЎХѕХёЦЂ ХєХЎХЅХїХёЦЂХЁ ХЏЦѓХ­Х«ХЅХ«ЦЃ ХҐХЇХҐХ¬ Х§, ХёЦ‚ХЅХїХ« Х«Х¶Ц„Х¶ Х§Х¬ ХґХµХёЦ‚ХЅ ХўХёХ¬ХёЦЂ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«В» Х°ХҐХї ХєХ«ХїХ« ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХѕХ« Х¶ЦЂХЎ ХїХҐХЅХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЈХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚: Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ Х¶ХЎХ­ ХҐЦЂХЇХµХёЦ‚ХІ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХЈХ«ХїХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХґХҐХ®ХЎХєХЎХїХ«Хѕ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ« ХЎХјХЎХ» ХҐЦЂЦ‡ХЎХ¬ХёЦ‚, ХўХЎХµЦЃ ХҐЦЂХў Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„ХЁ Х°ХЎЦЂЦ‡ХЎХ¶ЦЃХ« ХЇХҐЦЂХєХёХѕ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃЦЂХЎХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ« ХЎХ¶Х±Х¶ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х°ХҐХї, Х°ХЎХµХїХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ Х¶ХЎ Х«Х¶Ц„ХЁ Х«ХЅХЇ ХЎХµХЅ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХЎЦЃХ« Х§ Ц‡ Х°ХЎХµХїХ¶Х« Х¤ХєХ«ЦЂ Х‚ХЎХ¦ХЎЦЂХ« ХїХІХЎХ¶ Х§, ХёЦЂХ«Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХµЦЂХЁ ХґХЎХ¶ХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХёХЅХЇХёХѕ Х®ХЎХ­ХҐХ¬ Х§ЦЂ Х¶ХҐХґХҐХ¶ЦЃХ¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶ЦЃ ХґХёХї Х¶ХЎ ХґХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ХёЦ‚ХЅХҐХ¬ Х§ЦЂ В«ХїХ«ЦЂХёХ» Х­ХёХЅЦ„ХЁВ» Ц‡ ХЅХїХЎЦЃХҐХ¬ ХЎХµХЅ ХґХҐХ® ХєХЎХ·ХїХёХ¶ХЁ, Ц‡ Х©ХҐ Х¶ХЎ ХўХёХ¬ХёЦЂ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«В» Х°ХҐХї Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХЎХЅХЇХЎЦЃХЎХ® Х¬ХҐХ¦ХѕХёХѕ ХєХ«ХїХ« Х­ХёХЅХ«, ХЎХµХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ ХЅХ«ЦЂХї ХЎХјХЎХѕ Ц‡ Х°ХЎХЈХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХєХЎХ°ХҐХЅХїХ« Х°ХЎХЈХёЦ‚ХЅХїХ¶ХҐЦЂХЁ, ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎЦЃХЎХѕ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х«Х¶: ХЋХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЎХјХЎХ»Х¶ХёЦЂХ¤ХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ, ХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХѕХЎЦ„ХѕХЎХ® Х§Х«Х¶ ХўХёХ¬ХёЦЂ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХЁВ»: Ф»ХЅХЇ ХЎХµХЅХїХҐХІХ«ЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ ХўХёХ¬ХёЦЂХЁ ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶ ХЈХ¶ХЎЦЃХ«Х¶ Ц‡ Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХЎЦЃХЎХ¶ ХґХҐХ®ХЎХєХЎХїХ«Хѕ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ«Х¶:

Х”ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„ХЁ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ«Х¶ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃЦЂХЎХѕ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃВ» ХµХёЦ‚ЦЂХЎЦ„ХЎХ¶Х№ХµХёЦ‚ЦЂХ« Х°ХҐХї, Х°ХЎХґХЎХјХёХї Х®ХЎХ¶ХёХ©ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ ХїХЎХ¬ХёХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХ¶ЦЃХµХЎХ¬Х« Ц‡ Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХ« ХѕХҐЦЂХЎ, Ц‡ Х°ХҐХїХё Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХЎЦЃЦЂХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐХјХЎХґХµХЎ ХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Х¶ХҐХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х°ХЎХ·Х«ХѕХЁ: Ф±ХµХЅ Х°ХЎХ·ХѕХ«ЦЃ ХєХЎХЅХїХёЦЂХЁ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХїХҐХЅХЎХѕ, ХёЦЂ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„ХЁ ХЎХµХ¤ ХёХ№ Х·ХЎХї ХҐЦЂХЇХЎЦЂ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХЎХґХ«Х»ХёЦЃХёЦ‚Хґ ХЇХЎЦЂХёХІХЎЦЃХҐХ¬ Х§ЦЂ ХҐЦЂХҐХЅХёЦ‚Х¶ Ц‡ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ Х°ХёХЈХ« Х¬ХёЦ‚ХЅХЎХѕХёЦЂХ№ХЎХЇХЎХ¶ Х°ХЎХµХҐЦЂХ«ЦЃ Х¤ХЎЦЂХ±Х¶ХҐХ¬ ХЎХѕХҐХїХЎЦЂХЎХ¶ХЎХЇХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶: Х„Х«ХЎХµХ¶ Х·ХЎХї Х№ХЎХ­ХёЦЂХЄХҐЦЃ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХЎЦЃЦЂХЎХ® ХїХёХґХЎЦЂХ« ХґХҐХ» Ц„ХЅХЎХ¶ХµХёХ© Х°ХёХЈХ« ХєХЎЦЂХїХЎХЇХЎХ¶ Х§Х«Х¶ ХЇХҐХ¶ХїЦЂХёХ¶ХЎХЇХЎХ¶ ХЅХ¶Х¤ХёЦ‚ХЇХ«Х¶ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ Х¶Х·ХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ ХЈХёЦ‚ХґХЎЦЂХ¶ХҐЦЂ: Х•ЦЂХ«Х¶ХЎХЇ, ХўХЎХ¦ХЎХ¦ ХЂХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁХќ 1200 Хј., Х¶ЦЂХЎ ХЎХ¶ХҐЦЂХ±ХЎХЈ ХЂХёХѕХЎХЇХ«ХґХЁ 1400 Хј., ХґХёЦ‚Х·ХїХЎХЇХЎХЈХёЦЂХ® Ф±Х¬ХҐЦ„ХЅХЎХ¶ХЁХќ 1000 Хј., ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФїХЎЦЂХЎХєХҐХїХЁ (ХґХҐЦЂ Х®ХЎХ¶ХёХ© ФїХЎЦЂХёХ¶)Хќ 1500 Хј., ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ХЌХ«ХґХёХ¶ХЁХќ 900 ХјХёЦ‚ХўХ¬Х«: ХЌЦЂХЎХ¶Ц„ ХўХёХ¬ХёЦЂХЁ ХЅХїХЎЦЃХҐХ¬ Х§Х«Х¶ ХЇХЎХ¶Х­Х«ХЇ Х¤ЦЂХЎХґ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХ¶Х°ЦЂХЎХЄХҐХ·Хї ХєХ«ХїХёХµХ«ЦЃ Х°ХЎХґХЎЦЂ:

Ф±ХµХ¶ХёЦ‚Х°ХҐХїЦ‡ ХЈХЎХ¬Х«ХЅ Х§Х«Х¶ ХҐЦЂХЇЦЂХёЦЂХ¤ХЎХЇХЎХ¶ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х¶ХҐЦЂХёХѕ ХєХЎЦЂХїХЎХєХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ:

– Հյուսն Մաթեոսի տունը հրապարակական աճուրդից ազատելու և նրա պարտատերերը գոհացնելու համար ծախսված էր 1100 ռուբլի:

– Նրա արհեստակից Սարգսին ձիու գողության մեջ բռնված լինելուն պատճառով 18 ամսվա բանտարկությունից ազատելու և ձիատերը գոհացնելու համար 160 ռուբլի:

– Նախկին առևտրական փականագործ Հովհաննեսին յուր կինը և որդիները յուր ուղղափառ դավանության դարձնելուն համար ընծա 300 ռուբլի, այլև նրա կնոջը և որդոց մի – մի ձեռք հագուստ, արժեքը 120 ռուբլի:

– Գրագիր Դանիելի համար սեղանապետի պաշտոն ձեռք բերելու համար երկու անձանց բարեխոսությունը վաստակելու համար նվեր 250 ռուբլի, այլև նոր տարվա օրը նույն անձիքների համար ընծա երկու գլուխ շաքար և երկու գլուխ թեյ, 14 ռ. 40 կոպեկ:

– Փողհար Ասրիբեկի չհաս պսակը հաջողեցնելու համար նվեր 300 ռ.: Եվ հետո այդ երկուսին ավետարանականություն ընդունելու համար նվեր մի միահարկ տուն, արժողությամբ 490 ռուբլի:

ХЌЦЂХЎХ¶Х«ЦЃ Х°ХҐХїХё Х¶Х·ХЎХ¶ХЎХЇХѕХЎХ® Х§Х«Х¶ ХґХЎХ¶ЦЂ ХєХЎЦЂХїХЎХєХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ« ХЎХ¶ХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХЇХЎХґ ЦѓХёЦ„ЦЂ ХЈХёЦ‚ХґХЎЦЂХёХѕ ХЎЦЂХѕХЎХ® Х¶ХѕХҐЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ: ХЌЦЂХЎХ¶Ц„ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХЎХ¶Х¶Х·ХЎХ¶ Х§Х«Х¶, ХёЦЂ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х©ХѕХёЦ‚ХґХ¶ ХґХЎХЅХЎХ¶ЦЃ ХЎХ¶ХҐХ¬ ХЎХѕХҐХ¬ХёЦЂХ¤ Х§, ХЇХ°Х«Х·ХҐХ¶Ц„ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х«ХЅХЁ: Х•ЦЂХ«Х¶ХЎХЇ, ФѕХЎХјХЎХ±ХЎХЈ ХЈХµХёЦ‚ХІХЎЦЃХ« ФїХЎЦЂХЎХєХҐХїХ«Х¶ Х¶ХѕХ«ЦЂХѕХЎХ® Х§ЦЂ 26 ХјХёЦ‚ХўХ¬ХёЦ‚ ХЎЦЂХЄХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХґХ« Х§Х·, Х­ХЎХјХЎХї ХЂХёХѕХЅХҐЦѓХ«Х¶ 90 ХјХёЦ‚ХўХ¬ХёЦ‚ ХЎЦЂХЄХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х°ХµХёЦ‚ХЅХ¶Х« ХЈХёЦЂХ®Х«Ц„Х¶ХҐЦЂ, ФІХЎХ¬Х¬ХёЦ‚ ХЈХµХёЦ‚ХІХЎЦЃХ« Х„ХЇЦЂХїХ№Х«Х¶ ЦѓХёХ­ ХїХѕХЎХ® Х§ЦЂ 60 ХјХёЦ‚ХўХ¬Х«, ХҐЦЂХЇХёЦ‚ Х»ЦЂХЎХІХЎЦЃХ« Ц„ХЎЦЂХҐЦЂ ХЈХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ, ХЎХµХЅХєХҐХЅ Х«ХґХЎЦЃХ«ЦЂ Ц‡ ХґХ¶ХЎЦЃХЎХ®Х¶ХҐЦЂХЁ:

Х†ХҐЦЂХЇХЎ ХҐХІХёХІ ХҐЦЂХҐХЅХёЦ‚Х¶ Ц‡ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ Х°ХёХЈХёЦ‚ЦЃ ХґХ«ХЎХµХ¶ Х°Х«Х¶ХЈ Х°ХёХЈХ« ХЇХЎХµХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶Ц„ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶В» Х§Х«Х¶ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХёЦЂЦ‡Х§ Х¶ХµХёЦ‚Х©ХЎХЇХЎХ¶ Х¶ХєХЎХЅХї ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚: ФґЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ ХґХ«Х¶ХЁ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ¶ Х§ЦЂ:

ХЉХЎЦЂХёХ¶ ХєХЎХЅХїХёЦЂХЁ ХЎХµХЅ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ ХЎХјХЎХѕХҐХ¬ ХґХҐХ®ХЎЦЂХЎХ¶Ц„ХёХѕ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃ Ц‡ ХЎХґХҐХ¶ ХїХҐХЅХЎХЇ Х°ХЎЦЂХЈХЎХ¶ХЎЦЃ Ц‡ ХЈХёХѕХҐХЅХїХ« ХЎЦЂХЄХЎХ¶Х« Х°ХЎХµХїХЎЦЂХЎЦЂХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ:

ХЂХҐХїХё Х¶ХЎ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х­ХёХЅХҐХ¬ ХґХ« ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ ХЁХ¶Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХЇ ХіХЎХј, ХёЦЂХ« ХґХҐХ» ХЈХ¬Х­ХЎХѕХёЦЂХЎХєХҐХЅ Х±ХЈХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х°ХЎХЅХЇХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«Х¶В» Х©ХҐ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ Х«Х¶Х№ ХґХҐХ® Ц‡ ХЎХЅХїХѕХЎХ®ХЎХ°ХЎХіХё ХЈХёЦЂХ®Х« ХҐХ¶ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЎХѕХҐХїХЎЦЂХЎХ¶ХЎХЇХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬ХёХѕ, Ц‡ Х©ХҐ ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ Х¶ХҐХІХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ Ц‡ ХѕХ·ХїХҐЦЂ ХєХҐХїЦ„ Х§ ХЇЦЂХҐХ¶ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХµХ¤ ХЁХ¶ХїЦЂХЎХ® ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёХѕ ХЎХ¶Х°ХёХІХ¤ХёХІХ¤ ХЎХјХЎХ» ХЈХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ, Х©ХҐ ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ Х¤ХЄХѕХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ ХєХ«ХїХ« Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХєХ«Х¶ Ц‡ Х©ХҐ ХёЦЂХєХ«ХЅХ« ХўХЎЦЂХёХµХЎХЇХЎХ¶ ХёЦ‚ХЄ ХєХ«ХїХ« ХЈХёЦЂХ® Х¤Х¶ХҐХ¶ ХЎХµХ¤ Х¤ХЄХѕХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ Х°ХЎХІХ©ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ:

«Դուք, – ասում էր պաստորը, – բախտավոր եք նրանով, որ առաջինն եք այդ լուսավոր ճանապարհի վերա ոտք դնողները: Դուք կանչված եք նրա դժվարությունները հաղթելու և մաքրելու ձեր ապագա սերունդի համար: Այդ իսկ պատճառով էլ դուք առավելապես պիտի վարձատրվիք երկրում առաջին նահատակների փառավոր անունը և երկնքում «տիրոջ» արքայությունը ժառանգելով: Բայց որովհետև ձեզանից մի քանիսը, ինչպես մեր քարոզիչ եղբայրը ինձ հայտնեց դեռ ձեր ընտանիքը ձեր լուսավոր ճանապարհի վերա հանելու չեք հաջողած, այդ պատճառով ձեր զոհաբերությունը կատարյալ չէ: Դուք կամ չպիտի ապրիք այդ ընտանիքում, որ հեթանոս է, կամ եթե ապրում եք այդ հեթանոսներին էլ պիտի աշխատեք առաջնորդել դեպի փրկության ճանապարհը: Ես գիտեմ, այդ բանի համար դուք առաջին անգամ, ինչպես ասեցի կհանդիպեք դժվարությունների, դուք կբազմացնեք ձեր թշնամիները, կգրգռեք ձեր դեմ ձեր բարեկամների ատելությունը, ազգականների արհամարհանքը, դուք կհարուցանեք ձեր ընտանյաց մեջ խռովություն, անհամաձայնություն և շատ անգամ կռիվ: Բայց այս բոլորը ձեզ չպետք է վհատեցնեն: Դուք չպետք է կորցնենք ձեր արիությունը այլ միմիայն անձանձիր աշխատեք: Մի օր դուք ուրախությամբ կտեսնեք, որ վերջապես հասաք ձեր սուրբ և վսեմ նպատակին: Մի օր դուք հպարտությամբ կտեսնեք, որ ձեզանից յուրաքանչյուրը մի – մի ընտանիք և այնուհետև մի ամբողջ սերունդ հեթանոսությունից դարձնելու պատճառ եղաք, և այն ժամանակ ձեր հոգիները համարձակ կդիմեն դեպի նրան, որ կանչում է, «Եկեք իմ հոր օրհնածներ, ժառանգեցեք աշխարհի սկզբից ձեզ համար պատրաստված արքայությունը»:

Ф±ХµХЅ Ц‡ ХЅЦЂХЎ Х¶ХґХЎХ¶ Х·ХЎХї ХўХЎХ¶ХҐЦЂ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х­ХёХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХєХЎЦЂХёХ¶ ХєХЎХЅХїХёЦЂХЁ, Ц‡ ХҐЦЂХў ХµХёЦ‚ЦЂ ХіХЎХјХЁ ХѕХҐЦЂХ»ХЎЦЃЦЂХЎХѕ, Х¶ХЎ Х°ХЎЦЂЦЃЦЂХЎХѕ Х¶ХҐЦЂХЇХЎ ХҐХІХёХІХ¶ХҐЦЂХ« ХЇХЎЦЂХ®Х«Ц„ХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХіХЎХјХ« ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХЇХҐХїХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎХўХҐЦЂХґХЎХґХў: ФІХёХ¬ХёЦЂХЁ Х«Х°ХЎЦЂХЇХҐ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ« Х°ХЎХµХїХ¶ХЎХ® ХґХїЦ„ХҐЦЂХ« Х°ХҐХї Х°ХЎХґХЎХ±ХЎХµХ¶ Х§Х«Х¶: Х„Х«ХЎХµХ¶ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ Х©ХёЦ‚ХµХ¬ХЎХїХѕХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х­Х¶Х¤ЦЂХҐЦЃ Х«ХґХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚, Х©ХҐ ХЎЦЂХ¤ХµХёЦ„ Х«ХўЦЂЦ‡ ХўХЎЦЃХЎХјХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х«ЦЂХҐХ¶ Х№Х« Х¶ХҐЦЂХѕХ«Х¬, ХёЦЂ Х«Х¶Ц„ХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХЎХѕХҐХїХЎЦЂХЎХ¶ХЎХЇХЎХ¶ ХґХ¶ХЎ, Х«ХЅХЇ Х«ЦЂ ХЇХ¶ХёХ»ХЁ Ц‡ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х©ХёЦ‚ХµХ¬ ХїХЎ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХµХЄХґ Х¤ХЎХѕХЎХ¶ХЎХ® ХЇЦЂХёХ¶ХЁ ХєХЎХ·ХїХҐХ¬ХёЦ‚:

– Մենք հեզության աշակերտներ ենք, – համոզիչ եղանակով պատասխանեց պաստորը, – և ոչ ոքի չենք կարող ստիպել, որ նա զոռով մեր աշակերտը լինի: Բայց ով որ մի անգամ մեր «եղբայրության» մեջ է մտնում, նա պետք է մարդասեր լինի, և չկամենա, որ մարդկանց հոգիները կորչին: Դուք էլ, որ մեր սիրելի «եղբայրներից» եք նույն հոգով պետք է վառվիք, այսինքն պետք է աշխատեք որքան կարող եք, մոլորյալ հոգիները փրկելու, և ոչ թե թույլ տաք, որ նրանք կորչին և գեհենի բաժին դառնան: Այս ամենը գիտենալուց ետ, ձեր կամքից է կախված – թողնել ձեր ընտանիքը մոլորության մեջ կամ դարձնել նրանց ուղիղ ճանապարհ: Բայց և այնպես, – ավելացրավ պաստորը, – դուք, որ առանց շահախնդրության մտել եք մեր «եղբայրության» մեջ (որովհետև պաստորը փորձով գիտեր, որ այդ տեսակ հավատափոխները հազվագյուտ էին), դուք չպետք է արատավորեք ձեր անբիծ անունը, թույլ գտնվելով այն մեծ գործի մեջ, որի համար կանչված եք «տիրոջ» կամքով: Եթե դուք թշնամի չեք այդ ընտանիքին, ուրեմն գործով պիտի ցույց տաք ձեր բարեկամությունը, փրկելով նրանց բոլորի հոգիները անդառնալի կորստից:

ХЉХЎХЅХїХёЦЂХ« Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХЁ Х­ХёЦЂХЁ Х¶ХҐЦЂХЈХёЦЂХ®ХҐЦЃХ«Х¶ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« ХѕХҐЦЂХЎ, Ц‡ Х¶ХЎ ХўХёХ¬ХёЦЂХ« ХѕХЇХЎХµХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х­ХёХЅХїХЎЦЃХЎХѕ В«Х№ХЎЦЂХЎХїХЎХѕХёЦЂХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¶ХўХ«Х® ХЎХ¶ХёЦ‚Х¶ХЁВ»: ХЌЦЂХЎХ¶Х«ЦЃ Х°ХҐХїХё ХєХЎХЅХїХёЦЂХЁ Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХҐЦЃ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«Х¶В» ХЎХЅХїХ®ХёЦ‚Х¶ ХЎХІХёХ©ХҐХ¬ХёЦ‚: Ф±ХµХЅ ХЁХ¶ХїХЎХ¶ХҐХЎХЇХЎХ¶ Х°ХЎХ¶Х¤ХҐХЅХ¶ Х§Х¬ ХѕХҐЦЂХ»ХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХҐХї ХµХёЦ‚ЦЂХЎЦ„ХЎХ¶Х№ХµХёЦ‚ЦЂХЁ Ц„ХЎХ·ХѕХҐЦЃХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ:

ХѓХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х«Х¶ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ Ф±ХѕХҐХїХ«Ц„ХЁ, ФїХЎЦЂХёХ¶ Ц‡ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶ Х§Х«Х¶ ХЈХЎХ¬Х«ХЅ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХЁ ХґХҐХЇ Х§ЦЂ:

– Գրիգոր եղբայր, – խոսեց Ավետիքը, – դու լավ ըմբռնեցիր պաստորի միտքը:

– Այո, որքան կարողացա, – պատասխանեց Գրիգորը, – նա ասում էր, որ ես պետք է աշխատեմ իմ ընտանիքն էլ մեր հավատին դարձնելու:

– Ապրիս, ճիշտ այդպես է: Այժմ ի՞նչ ես կարծում, պիտի կարողանաս թե ոչ:

– Մեծ դժվարություն եմ տեսնում այդ ձեռնարկությանս մեջ, հետևապես սկզբից ոչինչ հաստատ բան չեմ կարող խոստանալ:

– Ի՞նչ դժվարություն պետք է լինի, եղբայր, – մեջ մտավ Կարոն, – քո կինը իմ կնոջից ավելի պինդ հայ չէր կարող լինի, բայց ես նրան մոմի պես կակղացրի: Այստեղ հարկավոր է առնական հաստատակամություն: Եթե ունիս ուրեմն կամքդ կատարված է:

– Սխալվում ես, ոչ թե յուր այլ «տիրոջ» կամքը, – նկատեց քարոզիչը: – Իսկ եղբայր Գրիգորը այդ առնական հաստատակամությունը ունի, ես գիտեմ, երբ նա մտադրվեցավ մի բան անելու արգելքները նրա համար նշանակություն չունին:

– Ես միայն իմ ունեցած ուժս գործ կդնեմ, թե ինչպես կհաջողվի աստված գիտե:

– Այո՛, ուժ պետք է գործ դնել, – ավելացրավ Կարոն, – կինը միայն ուժի առաջ է հաղթվում: Ես մի քսան անգամ ծեծել եմ կնոջս մինչև նրան ճանապարհի եմ բերել:

– Ոչ, առաջ քաղցրությամբ և սիրով, – նկատեց քարոզիչը և լռեց, թողնելով որ խոսքի մնացորդ բառերը, «իսկ հետո ուժով և փայտով» իրենք իրանց հասկացվեն, որովհետև քարոզիչը զգուշացնում էր յուր «սեր և խաղաղություն» քարոզող մտքերին դավաճանող բառեր արտասանել, – Իսկ ձեր այդ գործը, – մի փոքր լռությունից հետո շարունակեց նա, – մեծ պարծանք կարող է բերել մեր «եղբայրներին» և գլխավորապես մեր պաստորին, որը յուր բոլոր ճիգը գործ է դնում մեր պատիվը և անունը բարձր պահելու բոլոր Եվրոպայի և Ամերիկայի միսիոներական և ավետարանական ընկերությունների առաջ: Վերջին բառերը առանձին հեշտահարությամբ էր արտասանում քարոզիչը, ոչ թե նրա համար որ նրանք մի որևէ նշանակություն ունեին, այլ որպեսզի Գրիգորի վերա նրան անծանոթ այդ բառերով ավելի մեծ ներգործություն աներ:

– Կաշխատեմ, – անվստահ ձայնով պատասխանեց Գրիգորը քարոզչին և նրա ձեռքը սեղմելով ուղղվեցավ դեպի յուր տան ճանապարհը:

– Իսկ մենք կհուսանք, – վստահ ձայնով նրա ետևից ավելացրավ քարոզիչը և հեռացավ Կարոյի հետ:




Фµ


ХѓХЎХ·Х« ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х§ЦЂ, ХҐЦЂХў ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ ХїХёЦ‚Х¶ Х°ХЎХЅХЎХѕ, Х¶ХЎ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х«Х¶ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХґХїХЎХ®ХҐХ¬ Х§ЦЂ Х«Х¶Х№ ХєХ«ХїХ« Х­ХёХЅХҐЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХ¶ХёХ» Х°ХҐХї: Х†ХҐЦЂХЅ ХґХїХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇХ¶ХҐЦЂХЁ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХёЦ‚Хґ Х­ХЎХІХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶, Х°ХЎХµЦЂХ«Х¶ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ Х¤ХЎХ¤ХЎЦЂХҐЦЃЦЂХ«Х¶ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х­ХЎХІХЁ Ц‡ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎХ¬: ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ« ХЅХЎХјХ¶ Х°ХЎЦЂХЎХўХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХ¶ХёХ» Х°ХҐХї ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х§Х¬ ХЅХЎХјХҐЦЃЦЂХҐХ¬ Х§Х«Х¶ Х«ЦЂХЎХ¶Х«ЦЃ, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХҐЦЂХў Х«Х¶Ц„ХЁ ХїХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂ ХґХїХ¶ХёЦ‚Хґ, Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ Х°ХҐХјХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х°ХёЦЂ Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЎХ¦ХЎХїХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ: ФІХЎХµЦЃ ХЎХµХЅ ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х°ХЎХµЦЂХЁ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х©ХёЦ‚ХµХ¬ Х№ХїХѕХҐЦЃ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚: Х†ХЎ Х®Х«Х®ХЎХІХҐЦЂХҐХЅ ХўХјХ¶ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х±ХҐХјЦ„ХҐЦЂХ«ЦЃ Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХёХї Х¶ХЅХїХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х¶ХЎХ­ХЇХ«Х¶ Ц„Х¶Ц„Х·ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХёХІХ»ХЎХЈХёЦ‚ЦЂХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ: ФµЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХЁ Х¦ХЎЦЂХґХЎЦЃХЎХ® ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХёХѕ Х¶ХЎХµХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХҐЦЂХ© Х°ХёЦЂХЁ Ц‡ ХґХҐЦЂХ© ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ ХҐЦЂХҐХЅХ«Х¶, Ц‡ ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ ХЎХµХ¤ ХЎХ¶ХґХјХёЦ‚Х¶Х№ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„Х¶ХҐЦЂХёХѕ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х°ХЎЦЂЦЃХ¶ХҐХ¬, Х©ХҐ ХЎЦЂХ¤ХµХёЦ„ ХЎХµХЅ ХґХЎЦЂХ¤ХЁ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХЎХµЦЂХЁ Х№Х§ХћЦЂ:

Այս միջոցին ներս մտավ և՛ Մարիամը: Սա էլ ոչ սակավ զարմացավ յուր ամուսնու այս անսովոր փոփոխության վերա: Մի ամբողջ տարի էր, որ ժպիտը նրա երեսից անհետացել էր, որ նա չէր գգվել յուր երեխաներին և յուր կնոջը կողմնակի ճանապարհներով պատմելու համար, անտարբեր և սառն էր մնում դեպի այն բոլորը, որոնք մի համեստ ընտանեաց միակ երջանկությունն են կազմում: Մարիամը մի քանի րոպե կանգ առավ դռան մեջ և չէր վստահանում առաջ գնալ: Մի տեսակ անհանգստացնող ուրախություն, որից դեռ չէր բաժանվում խաբված լինելու երկյուղը բռնել էր նրան: Սրա սիրտը անընդհատ տրոփում էր… Վերջապես Գրիգորը նրան տեսավ:

– Այդ դու ես, Մարիամ, – դարձավ դեպի նրան քաղցրությամբ, – ինչու դրսումն ես կանգնել, մոտ արի քեզ հետ խոսելիք ունիմ:

Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ ХґХёХїХҐЦЃХЎХѕ, ХўХЎХµЦЃ Х¶ЦЂХЎ ХµХёЦ‚ЦЂХЎЦ„ХЎХ¶Х№ХµХёЦ‚ЦЂ Ц„ХЎХµХ¬ХЁ ХґХҐЦ„ХҐХ¶ХЎХµХЎХЇХЎХ¶ Х§ЦЂ: Х†ХЎ Х°ХЎХЅХЎХѕ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚ ХґХёХї Х¶ХЅХїХҐЦЃ ХЎХ©ХёХјХ« ХѕЦЂХЎ:

– Փոքրիկներս, դուք գնացեք մյուս սենյակում խաղալու, – դարձավ Գրիգորը երեխաներին, – ճաշի ժամանակ մենք ձեզ կկանչենք:

ФµЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХЁ Х°Х¶ХЎХ¦ХЎХ¶Х¤ХѕХҐЦЃХЎХ¶ Ц‡ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃХ«Х¶:

– Ինչո՞ւ տխուր ես, Մարիա՛մ, – առաջին անգամ լռությունը ընդհատեց Գրիգորը:

– Ի՞նչ ունիմ ուրախանալու, – տխրությամբ պատասխանեց Մարիամը:

– Իրավունք ունիս, Մարիամ, – շարունակեց ամուսինը, – Բայց հիշո՞ւմ ես դու այն օրերը, որ մի տարի առաջ մենք անցուցանում էինք:

– Այո, այն երջանիկ օրերը ես չեմ մոռանում, – պատասխանեց Մարիամը խորը հառաչելով, – այն օրերը, որոնց ես կորցրել եմ և որոնց ես միշտ արտասվոք եմ մտաբերում:

ХЋХҐЦЂХ»Х«Х¶ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХ« Х°ХҐХї ХЎЦЂХїХЎХЅХѕХЎХ® ХҐЦЂХЇХёЦ‚ Х­ХёХ·ХёЦЂ ХЇХЎХ©Х«Х¬Х¶ХҐЦЂ ХЈХ¬ХёЦЂХѕХҐЦЃХЎХ¶ Х¶ЦЂХЎ Х©ХёЦЂХ·ХёХґХЎХ® ХЎХµХїХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ:

– Այժմ, Մարիամ, ես կամենում եմ այդ օրերը կրկին դարձնել քեզ, ես էլ փափագում եմ իմ տան խաղաղությունը:

– Ախ, ո՞ւր էր մի փափագեիր այդ խաղաղությունը, ու՞ր է դարձրու ինձ իմ ամուսինը – իմ Գրիգորը… Ախ, եթե կարողանայիր ըմբռնել թե որքան տանջվել եմ ես, որքան արտասվել… Որբ՝ իմ մանուկ հասակից, միշտ զուրկ ծնող ունեցող որդիների ուրախությունից, այս հարկի տակ մտնելուց հետո միայն քո մեջ եմ գտել իմ առաջին ուրախությունը, իմ երջանկությունը, իմ կյանքը, և նրանից բաժանվելը, մահ էր ինձ համար, իսկ դու բաժանեցիր ինձ իմ ուրախություններից:

Ф±ХµХЅ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХ« Х°ХҐХї Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х¤ХЎХјХ¶ХЎХєХҐХЅ ХЎЦЂХїХЎХЅХѕХҐХ¬:

– Բայց գիտե՞ս, սիրելի Մարիա՛մ, մեր տան խաղաղությունը, մեր անցյալ երջանիկ օրերը միմիայն ինձանով չպիտի վերադառնան, դու էլ պետք է օգնես ինձ, մենք երկուսս համակամ և համամիտ պիտի գործենք:

– Ինչ որ ինձ վերաբերվում է, ես պատրաստ եմ ամեն բանի համար, միայն դու եղիր առաջվանը, Գրիգո՛ր, միայն դու երեկոները ժպիտը երեսիդ մտիր տուն, և այդ երեկոները, մեր տնտեսության միակ ժամերը, քո ընտանյաց մեջ անցրու, գգվիր քո զավակներին առաջվա պես, ուրախացիր նրանցով, ուրախացրո՛ւ նրանց և այդ բոլորի հետ միասին մխիթարիր քո ամուսնուն: Մի ամբողջ տարի է, սկսված այն դժբախտ օրից երբ այդ անկոչ հյուրին մեր տան մեջ ընդունեցիր (նա խոսում էր քարոզիչ Ավետիքի մասին), մենք այլևս միմյանց չենք ճանաչում: Դու սառն և անտարբեր ես դեպի քո կինը և քո զավակները և մենք բոլորս՝ դեպի քեզ: Տեսնում ես, բոլորիս դեմքն էլ վշտահար, բոլորիս սիրտն էլ կոտրված, մեր ամբողջ տունը քայքայման մեջ, բայց ինչո՞ւ համար այս ամենը և մինչև ե՞րբ այսպես…

Գրիգորը տեսնում էր, որ չէր կարողանում անտարբերությամբ լսել կնոջ խոսքերը: Նրա դողացող և սրտաշարժ ձայնը թափանցում էր յուր սրտի խորքերը, նրա աղաչավոր և արտասվալից աչքերը կարծես շանթեր էին թափում յուր երեսին, նա իրեն զգում էր հաղթահարելու մոտ… Բայց այս հանգամանքը նպաստավոր չէր յուր նպատակին, ուստի կնոջ հուզմունքը և անհաջող սկսված խոսակցությունը առ ժամն դադարեցնելու համար, ասաց.

– Մարիամ, անցյալը հիշելուց և նրա վերա խոսելուց դադարենք: Մենք պետք է հաշտ լինենք, այս վճռված է, բայց թե ի՞նչ պայմաններով, այդ մասին դեռ պետք է խոսեմ քեզ հետ: Այժմ գնա դու ճաշ բեր մեզ համար, եթե պատրաստ է, ես սաստիկ քաղցած եմ, իսկ դրանից, ետ մենք շատ կարող ենք խոսել:

– Շատ լավ, – ասաց Մարիամը և ուրախությամբ դուրս գնաց սենյակից:

Х„ХЎХјХЎХ¶Х« Х¤ХјХЎХ¶ ХґХёХї Х¶ХЎ ХєХЎХїХЎХ°ХҐЦЃ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХ«Х¶: Х†ХЎ Х¦ХЎЦЂХґХЎЦЃХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХёЦЂХЁ ХґХ« ХЎХ¶ХЅХёХѕХёЦЂ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ:

– Ի՞նչ է պատահել քեզ, մայրիկ, – անհանգստությամբ հարցրավ նա:

– Վերջապես աստված խղճում է մեզ, զավակս, – ասաց նա գրկելով գեղեցիկ աղջկանը, – նա քո հոր սիրտը և գութը շարժեց, վերջապես նա մեզ հետ հաշտվում է:

– Աստված, որքան ուրախ եմ, մայրիկս, ուրեմն այսուհետև մեր տանը կռիվներ չեն լինիլ, այնպես չէ՞:

– Իհարկե, դստրիկս:

– Օ՛հ չգիտես, մայրիկս, թե որքան քեզնից ծածուկ լաց էի լինում յուրաքանչյուր անգամ, երբ հայրս քեզ հետ կռվում էր:

– Խե՛ղճ աղջիկ, ի՛հարկե, լաց կլինեիր:

– Մայրի՛կ, ուրեմն հայրս այլևս լութերական չէ, այնպես չէ՞ :

В«ФјХёЦ‚Х©ХҐЦЂХЎХЇХЎХ¶В» ХўХЎХјХЁ Х¬ХЅХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХґХЎХµЦЂХЁ ХґХ« ЦЂХёХєХҐХЎХЇХЎХ¶ ХЅХЎЦЂХЅХёЦ‚Хј Х¦ХЈХЎЦЃ ХЎХґХўХёХІХ» ХґХЎЦЂХґХ¶Х« ХґХҐХ». Х¶ХЎ Х№ХЇХЎЦЂХёХІХЎЦЃХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¤ЦЂХЅХїХҐЦЂ Х°ХЎЦЂЦЃХ«Х¶ ХёЦ‚ХІХІХЎХЇХ« ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐХ¬:

– Լավ, այդ մասին հետո, – ասաց նրան, աշխատելով հեռանալ նորանից, – առայժմ դու գնա սեղանը պատրաստիր, իսկ ես իջնում եմ խոհանոցը, հայրդ քաղցած է, պետք է ճաշ տալ նրան…

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ Х¶ХЎ ХЅХЎХ¶Х¤ХёЦ‚ХІЦ„Х«ЦЃ ЦЃХЎХ® Х«Х»ХЎХѕ, Х«ХЅХЇ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХЁ ХЈХ¶ХЎЦЃ ХЅХҐХІХЎХ¶ХЁ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХҐХ¬ХёЦ‚:

Բայց այնտեղ Գրիգորին տանջում էին ուրիշ մտածմունքներ: Նա չգիտեր, թե ի՞նչ հնարներով պետք է կարողանար համոզել յուր կնոջը՝ յուր նոր հավատը ընդունելու: Նրա աչքի առջևից դեռ չէին հեռացել Մարիամի վշտահար դեմքը, նրա արտասվող աչքերը, նա դեռ լսում էր նրա աղաչավոր ձայնը…

«Բայց ինչու՞ համար այս ամենը, – զարմացմամբ հարցնում էր ինքն իրեն նա, – ինչու՞ կորցնել իմ կնոջը, իմ երեխաներին, իմ տան խաղաղությունը… Այս բոլորը որքան և ուրիշների համար փոքր բաներ լինեին այսուամենայնիվ նրանք կազմում էին իմ տան կատարյալ երջանկությունը: Բայց մի՞թե այսուհետև ես չեմ կարող դառնալ իմ առաջի դրությանը, մի՞թե չեմ կարող բոլորը մոռանալ և ճանաչել միմիայն իմ ընտանիքը…»:

Այս խորհրդածություններից ետ նա լռեց և նորեն ընկավ մտախոհության մեջ: Հազար և մի տեսակ մտածմունքներ պաշարել էին նրան: Նա տարուբերվում էր, երբեմն թեքվելով ի նպաստ յուր կնոջ և մերթ հակառակ: Նրա հոգին այնպես խռովվել և միտքը այնպես շփոթվել էր, որ երկար ժամանակ չէր կարողանում մի վճռական քայլ անելու: Երկար այս տարտամ դրության մեջ մնալուց հետո, վերջապես նա մտաբերեց պաստորին արած յուր հանդիսավոր խոստումը, քարոզչի ճանապարհին յուր հետ խոսածները, և բարձրանալով աթոռից բացականչեց. – «Ոչ, այս կատարյալ խայտառակություն կլինի, ես հրապարակապես խոստացա այն մարդուն «չարատավորել իմ անբիծ անունը», և ես կկատարեմ իմ խոստումը: Այլապես ինձ անհնար կլինի հրապարակ ելնեք այն բազմաթիվ մարդկանց հետ, որոնք այնտեղ վկա էին իմ խոստմանը: Այստեղ կորչում է իմ առտնին երջանկությունը, իսկ այնտեղ իմ անունը, վերջինը առավել արժանի է պաշտպանության»:

Ф±ХµХЅ Х°ХЎХЅХЎЦЂХЎХЇ ХЎЦЂХ°ХҐХЅХїХЎХѕХёЦЂХ« ХґХҐХ» ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ ХўХёЦ‚ХјХ¶ Х§ЦЂ ХєХЎХїХѕХЎХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х¦ХЈХЎЦЃХґХёЦ‚Х¶Ц„ХЁ, ХёЦЂ Х¶ХЎ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¶ЦѓХёХ­ХЎЦЂХ«Х¶ХҐХ¬Х« ХҐЦЂХ»ХЎХ¶ХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЈХ«ХїХЎХЇЦЃХЎХўХЎЦЂ Х¦ХёХ°ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЎЦЂХҐХ¬ Х§ЦЂ ХґХ« Х­ХёХЅХїХёЦ‚Хґ Ц‡ ХєХ«ХїХ« ХЎХ¶ХєХЎХїХіХЎХј ХЇХЎХїХЎЦЂХҐЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶, ХЎХµХ¬ХЎХєХҐХЅ Х¶ХЎ Х«ЦЂХҐХ¶ ХЇХҐХ¶Х¤ХЎХ¶Х« ХґХҐХјХµХЎХ¬ Х§ЦЂ Х°ХЎХґХЎЦЂХёЦ‚Хґ: ФЅХҐХ›ХІХі ХґХЎЦЂХ¤, ХўХЎХµЦЃ Х¤ХёЦ‚ Х№ХЈХ«ХїХҐХ«ЦЂ, ХёЦЂ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶Х«ХЅХЇ ХЎХµХ¤ Ц„ХҐХ¦ ХёЦЂХЅХЎЦЃХёХІ Ц‡ Ц„ХҐХ¦Х¶Х«ЦЃ Х­ХёХЅХїХёЦ‚Хґ ХЎХјХ¶ХёХІ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№Х¶ХҐЦЂХЁ Х°ХЎЦЂХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХЅХїХёЦЂ Х§Х«Х¶ Ц„ХҐХ¦Х¶Х«ЦЃ ХЎХµХ¶ Х¦ХЈХЎЦЃХґХЎХ¶ЦЃ ХґХҐХ», ХёЦЂХёХ¶ЦЃ Х¤ХёЦ‚ ХєХЎХ·ХїХёЦ‚Хґ Х§Х«ЦЂ Ц„Хё ХїХЈХ«ХїХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х°ХЎХ¶Х¤ХҐЦЂХ±: ФµХѕ Х©Х·ХѕХЎХјХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ ХЎХµХ¶ Х§, ХёЦЂ ХЎХµХ¤ ХёЦ‚ХјХЇХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂХ¶ХҐЦЂХ« Х±ХҐХјЦ„ХёЦ‚Хґ Х¤ХёЦ‚ ХєХЎХїХѕХЎХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х¦ХёХ°ХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЁ Х№Х§Х«ЦЂ Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚:

ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХЎЦЂХЎХўХЎХ­Хї ХѕХіХ«ХјХЁ ХїХѕХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶, ХҐЦЂХў Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХЁ Х¶ХҐЦЂХЅ ХґХїХЎХѕ Ц‡ ХіХЎХ·Х« Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶: Х†ХЎ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХЎХµХ¬Ц‡ХЎХµХ¬ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х°ХҐХїЦ‡ХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¤ХЅХїХҐЦЂХЁ, ХґХїХЎХ¤ЦЂХѕХЎХ® Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёХѕ Ц‡ ХёХ№ ХґХ« Х¤ХҐХєЦ„ХёЦ‚Хґ Х№Х°ХЎХІХ©ХЎХ°ХЎЦЂХѕХ«Х¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХ¶ХёХ»Х«ЦЃ:

Ф±ХµХЅЦ…ЦЂ ХЅХҐХІХЎХ¶ХЁ ХўХёХ¬ХёЦЂХҐХ¬ Х§Х«Х¶ ХЁХ¶ХїХЎХ¶ХµХЎЦЃ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХЎХ¶Х¤ХЎХґХ¶ХҐЦЂХЁ: Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЇХЎХїХЎЦЂХµХЎХ¬ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ»: Х†ХЎ ХґХ« Х°ХЎХґХҐХґХЎХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂ ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХЎХµХЅ Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¶ЦЃХµХЎХ¬ Ц…ЦЂХҐЦЂХ« ХґХҐХ» Ц‡ Х°ЦЂХіХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃХёЦ‚Хґ Х·ХЎХї ХґХёХї Х¶ХґХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶: Х†ЦЂХЎ ХЈХёЦЂХёХѕХЁ Ц‡ Х­ХЎХ¶Х¤ХЎХІХЎХїХЎХ¶Ц„ХЁ ЦЂХёХєХҐ ХЎХј ЦЂХёХєХҐ ХЎХіХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х©ХҐ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚ Ц‡ Х©ХҐХ› ХёЦЂХ¤ХЇХҐЦЂХЎХ¶ЦЃ ХѕХҐЦЂХЎ: Х†ХЎ ХЎХµХЄХґ Х¦ХЈХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ХґХЎХµЦЂ Ц‡ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ«Х¶ Х§ЦЂ: ХЌХҐХІХЎХ¶Х« ХѕХҐЦЂХЎ, ХЎХґХўХёХІХ» ХіХЎХ·Х« ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х¶ХЎ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№ХЇХҐЦЂХЎХѕ, ХЎХµХ¬ ХЇХҐЦЂХЎХЇХёЦ‚ЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ Х°ЦЂХЎХґХҐЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЇХЎХґ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚Х¶ ХЇХЎХґ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХ«Х¶:

Գրիգորը նույնպես յուր կողմից իրեն ուրախ էր ձևացնում: Նա երբեմն – երբեմն կատակներ էր անում և ծիծաղում երեխաների հետ, թեպետ բռնի, իսկ երեխաները անընդհատ շաղակրատում էին: Մի խաբուսիկ և վայրկյանական ուրախություն բոլոր գերդաստանի վերա կենդանություն էր բերել…

ФµЦЂХў ХіХЎХ·ХЁ ХѕХҐЦЂХ»ХЎЦЃХЎХѕ, ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХЁ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃХ«Х¶ Х­ХЎХІХЎХ¬ХёЦ‚, Х«ХЅХЇ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХЁ Х¦ХўХЎХІХѕХЎХ® Х§ЦЂ ХЅХҐХІХЎХ¶ХЁ Х°ХЎХѕХЎЦ„ХҐХ¬ХёХѕ: Ф±ХµХ¤ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ« Х°ХҐХї ХЎХјХЎХ¶Х±Х¶ХЎЦЃХЎХѕ Х«ЦЂ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХЁ:

Х„Х« Ц„ХЎХ¶Х« ХЇЦЃХЇХїХёЦ‚ЦЂ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХ«ЦЃ ХҐХї ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ ХЇХ¶ХёХ»ХЁ Х°ХҐХїЦ‡ХµХЎХ¬ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХёХѕ.

– Այսպես սիրով և խաղաղ ապրիլ լավ է, այնպես չէ, Մարիամ:

– Եվ դեռ հարցնո՞ւմ ես, – պատասխանեց Մարիամը: – Ի՞նչ էր երեկ մեր տան դրությունը և ի՞նչ է այսօր, էլ ի՞նչ հարկ կա ասելու, որ պետք է ամեն բան զոհենք միմիայն մեր տան այս խաղաղ դրությունը պահպանել կարողանալու համար:

– Շատ գեղեցիկ, մի երկու ժամ առաջ միևնույն բանն էիր ասում, և ես ավելացնում էի, որ մեր դրության բարվոքումը որքան ինձանից, նույնչափ էլ քեզանից է կախված: Եվ դու խոստացար ամեն բան անել, ինչ որ քեզ էր վերաբերվում:

– Այո՛, այժմ էլ խոստանում եմ:

– Լավ ուրեմն, լսիր, գիտես, որ մենք միմիայն մեր մարմնի համար չենք ապրում, այլ մեր ստեղծող «տիրոջ» կամքն է և մեր էլ գլխավոր ցանկությունը պետք է լինի, որ մեր հոգու փրկության համար էլ ապրինք:

– Գիտեմ:

– Գիտե՛ս, որ մենք այս աշխարհ եկել ենք ոչ թե մեծ վայելչություններ քաշելու, այլ որքան ժամանակ ունինք աշխատելու մեր հոգևոր փրկության և հավիտենական կյանքին արժանանալու համար:

– Գիտեմ:

– Գիտե՛ս որ մեր հոգու փրկությունը ձեռք բերելու և հավիտենական կյանքին արժանանալու համար, էլ մենք պետք է այս աշխարհում դիմանանք ամեն տեսակ նեղության, զրկողությանց և չարչարանց, պետք է շատ անգամ մոռանանք մեր ազգականներին, մեր սիրելիներին և մինչև անգամ մեր անձը: Որովհետև տերն ասում է. «Ով որ չի թողնիլ յուր հորը, մորը, կնոջը և որդիքներին, և յուր խաչը չի վերցնիլ և գալ իմ ետևից, նա ինձ արժանի չէ»:

– Գիտեմ, և այս խոսքերը ես շատ անգամ լսել եմ եկեղեցում:

– Գիտե՞ս նույնպես, որ այդ հոգու փրկություն ձեռք բերելը կամ հավիտենական կյանքին արժանանալը ճշմարիտ հավատով պետք է լինի:

– Ի՞հարկե, հապա թուրքի հավատով չէ՞ լինելու:

– Այդպես է, թուրքի հավատով չէ լինելու, բայց այն հավատովն էլ չէ լինելու, որը մի տարի առաջ ես ունեի, և որը մինչև այսօր էլ դու ունիս:

Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ« Х¤ХҐХґЦ„ХЁ ХґХјХЎХµХ¬ХѕХҐЦЃХЎХѕ, ХґХ« ХїХ­ЦЂХҐЦЃХёЦ‚ЦЃХ«Х№ ХЇХЎХЅХЇХЎХ® ХєХЎХїХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎ ХЅХ«ЦЂХїХЁ, ХёЦЂХЁ ХЎХ¶Х°ХЎХ¶ХЈХЅХїХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХЅХЇХЅХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХїЦЂХёЦѓХҐХ¬: Х†ХЎ ХЎХ¶ХѕХЅХїХЎХ° Х±ХЎХµХ¶ХёХѕ Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚Х¶.

– Ճշմարիտն ասած, ես այստեղ քեզ չեմ հասկանում:

– Ուրեմն լավ չլսեցիր: Ես քեզ ասում եմ՝ այն հավատը, ինչ որ ես ունեի առաջ և որը այժմ դու ունիս՝ նա քո հոգին փրկել և քեզ հավիտենական կյանքին արժանացնել չէ կարող, նա ընդհակառակը այդ հոգին կկորցնե և դժոխքի կրակին կմատնե:

– Բայց ինչո՞ւ համար:

– Որովհետև այդ հավատը սովորեցնում է քեզ անել այն, ինչ որ «տիրոջ» կամքը չէ, և ընդհակառակը արգելում է անել այն, ինչ որ «տիրոջ» կամքն ու պատվերն է: Այդ պատճառով դու պետք է աշխատես հեռանալ այդ սխալեցնող հավատից և դառնալ դեպի նրան, որը ուղիղ և ճշմարիտ է:

– Բայց միթե այսքան տարիներ այդ հավատով ապրողները բոլորն էլ դժոխքն են գնացել:

– Բոլո՛րը:

– Լավ ուրեմն, թող որ ես էլ այդ հավատով դժոխքը գնամ, ուրիշ հավատով ես արքայություն գնալ չեմ ուզում:

– Այդ անկարելի է, Մարիա՛մ: Դու մի խեղճ և միամիտ կին ես, դու կամենում ես քեզ կորցնել, քեզ հետ էլ իմ երեխաներին: Բայց ես ընտանիքի հայր եմ, ես իմ ընտանիքի հոգու կորուստը չեմ կամենում, որովհետև ես ձեր բոլորիդ համար պատասխանատու եմ, «տիրոջ» առաջ: Դու պետք է լսես իմ խնդիրը և պետք է երեխաներիդ հետ միասին ընդունես այն հավատը, որը ընդունել է քո ամուսինը:

– Բայց եթե ես ընդդիմանա՞մ:

– Այն ժամանակ դու կկորցնես բոլորը, ինչ որ քաղցր և ինչ որ սիրելի է քեզ համար: Միևնույն վշտերն ու խռովությունները կպատեն դարձյալ քեզ և քո բոլոր ընտանիքդ, և դու իրավունք չես ունենալ գանգատվիլ քո թշվառությունից, որ առաջինից ծանր կլինի…

Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ ХЎХґХўХёХІХ» ХґХЎЦЂХґХ¶ХёХѕ Х¤ХёХІХЎЦЃ Ц‡ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХѕХЎХµЦЂХЇХµХЎХ¶ ХґХ¶ХЎЦЃ Х¬ХёЦ‚Хј:

– Ի՞նչ ես վճռում այժմ, – անողոք ձայնով հարցրավ ամուսինը:

– Գրիգո՛ր, – աղաչավոր ձայնով դարձավ Մարիամը նրան, – մինչև այսօր մեր տան խռովությունները գլխավորապես նրա համար էին, որ դու հավատով բաժանվել էիր քո ընտանիքից, և ես պահանջում էի, որ դառնաս և միանաս նրա հետ: Գիտես, թե մենք միմյանց ինչպես էինք սիրում և մանավանդ թե գիտես որքան սիրում էի ես քեզ. ուստի մի վայրկյան անգամ ես չէի հոժարիլ, որ դու ինձանից բաժանված լինիս ամենաաննշան զգացմունքով անգամ, ո՞ւր մնաց թե հավատով: Այս էր պատճառը, որ ես հենց առաջին օրվանից շատ դառնությամբ նայեցի քո հավատափոխության վերա, ես քեզ սկսեցի հաճախ հանդիմանել. հետզհետե այդ հանդիմանությունները փոխվեցան կծու նախատինքների և հետո շատ անգամ կռվի… Այս բոլորը խռովեցին և տակնուվրա արին մեր տունը: Բայց ես զղջում եմ, իզուր էին իմ հանդիմանությունները, իզուր էին իմ նախատինքները: Դու սկզբից իսկ պետք է ինձ խնայեիր, որովհետև քո արածը իմ կյանքի հակառակ էր, իսկ դու սիրում էիր ինձ… Բայց երբ այդ սերը չկարողացավ դարձնել քեզ քո թյուր ճանապարհից, իմ հանդիմանությունները ու նախատինքները, հարկավ ոչինչ ավելի չէին կարող անել: Ես սխալվեցա մինչև այժմ իմ քո դեմ գործածներով, այժմ ես ներողություն եմ խնդրում: Սկսենք դարձյալ հաշտ ու խաղաղ ապրել, սկսենք միմյանց ուրախացնել… Ես մինչև այժմ ընդդեմ էի քո լուեթերական լինելուց և տեսար, թե ունեի իրավացի պատճառներ, բայց այժմ չեմ ընդդիմանում: Այժմ ազատ կարող ես քո ընտրածդ հավատդ պաշտել, ես այլևս քեզ չեմ խանգարիլ, միայն դու էլ ինձ ու իմ երեխաներին ազատ թող մեր պապերի հավատը պաշտելու, դու էլ մի խանգարիլ մեզ: Ես առավոտ երեկո կերթամ իմ եկեղեցին, կաղոթեմ աստծուն առաջվան պես, կխոստովանիմ քահանային իմ մեղքերը, ինչպես միշտ, առանց ընդհատելու կպահեմ իմ պահքը և նեղության մեջ ընկած ժամանակ կդիմեմ մեր սուրբերի բարեխոսությանը: Այս հավատով ապրել և մեռել են մեր պապերը, այս հավատով էլ կամենում եմ, որ ապրենք ու մեռնենք ես ու իմ որդիքս…

– Դու շատ խոսեցիր, Մարիամ, – պատասխանեց ոսկերիչը, – Բայց այդ խոսածներիդ հետ ինձ համաձայնվել անկարելի է: Մենք մի ընտանիք ենք, մեր թե՛ կամքը և թե՛ մահը մի հավատով պիտի լինի:

– Ուրեմն թող քո այդ նոր հավատը և նորեն դարձիր քո պապերի և մեր հավատին, այն ժամանակ մենք միահավասար կլինենք: Ավելի լավ է, որ մեկը շատերի հետ համաձայնվի:

– Անկարելի է, ես իմ հավատի ուղղությունը ճանաչելուց ետ նորեն մոլորության մեջ չեմ ընկնիլ, իմ հոգսը հենց ձեզ այդ մոլորությունից հանելն է:

– Բայց եթե ես ոչ մի կերպ չհամաձայնվիմ այս մոլորությունից դառնալու…

– Այդ հարցը մի անգամ արդեն արիր, և ես պատասխանեցի թե՝ դու կթշվառանաս և կթշվառացնես քո ընտանիքը:

– Բայց Գրիգոր, եթե դու և քո վարժապետները ուղիղ սրտով հավատում եք աստծո բարության, դուք պետք է գիտենաք, որ նա ձեզ մարդիկներիդ նման չար չէ, նա երբեք չի ցանկանա, որ դու այս կամ այն հավատը զոռով ընդունել տաս քո ընտանիքին, և եթե նա այդ չկամենա ընդունել, չարչարես ու տանջես նրան: Աստված երբեք չի կամենալ, որ մեր խաղաղ տան մեջ խռովություններ մտնեն այդ բանի համար, ուրեմն այդ քո լութերական վարժապետներդ էլ երբեք աստծուն սիրելի մարդիկ չեն կարող լինել, որովհետև ինչ տուն որ մտնում են, ամեն տեղ խռովություններ ու գժտություններ են սերմանում: Դու պետք է հեռանաս այդ մարզիկներից…

– Մարիա՛մ, ես էլ երկար խոսել չեմ կամենում, դու, պետք է վճռաբար հայտնես ինձ՝ ընդունո՞ւմ ես իմ խնդիրը, թե՞ ոչ:

– Ինչո՞ւմն է կայանում քո խնդիրը:

– Ահա թե ինչում, առաջին՝ դու չպետք է այսուհետև եկեղեցի գնաս և ոչ երեխաներիդ տանես, այլ Կարոյի կնոջ հետ նշանակած ժամին կգաք մեր ժողովարանը և այնտեղ կանենք ձեր աղոթքը, երկրորդ՝ կարգելես քահանաներին մեր տուն մտնել, երրորդ՝ կթողնես բոլորովին պահք պահելը. չորրորդ՝ կմոռանաս քո այդ հազար ու մի սրբերին ուխտ գնալը կամ մատաղներ մորթելը. հինգերորդ…

Ф±ХµХЅ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХЁ Х­ХёХЅХҐХ¬ХёЦ‚ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ« Х¤ХҐХґЦ„ХЁ Х°ХҐХїХ¦Х°ХҐХїХҐ ХґХјХЎХµХ¬ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХЇХёЦ‚ЦЂХ®Ц„ХЁ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Ц‡ Х«Х»Х¶ХёЦ‚Хґ Ц‡ ХЅХ«ЦЂХїХЁ ХїЦЂХёЦѓХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ, ХёЦЂ ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ Х©ХҐ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХ« ХґХҐХ® ХЇХјХѕХ« Х°ХЎХґХЎЦЂ: ХЋХҐЦЂХ»ХЎХєХҐХЅ Х¶ХЎ ХёЦ‚ХІХІХѕХҐЦЃХЎХѕ ХЎХ©ХёХјХ« ХґХҐХ» Ц‡ ХўХЎЦЂХЇХЎЦЃХЎХµХї ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ ХЅЦ‡ХҐХјХҐХ¬ХёХѕ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХ«Х¶ Х­ЦЂХёХ­Хї Х±ХЎХµХ¶ХёХѕ ХЁХ¶Х¤ХґХ«Х»ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎ Х­ХёХЅЦ„ХЁ.

– Դու քո մտքումդ հաստատապես դրել ես, որ այդ բոլոր ասածներդ անել տաս ինձ:

– Այո՛, և ես այդ բանը խոստացել եմ մեր պաստորին և մեր քարոզչին:

– Շատ իզուր ես արել: Ես քո առաջարկներից և ոչ մեկը պետք է ընդունեմ: Ականջներդ բաց լավ լսիր և գնա քո անխիղճ վարժապետներիդ էլ հասկացրու, որ եթե Քրիստոսի չարչարանքներն էլ տաք ինձ, ես ձեր պահանջածներից և ոչ մեկը պետք է կատարեմ: Այս է իմ միակ և վերջին վճիռը:

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ Х¶ХЎ ХЎЦЂХЎХЈХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎЦЃХЎХѕ ХїХҐХІХ«ЦЃ Ц‡ ХёЦ‚ХІХІХѕХҐЦЃХЎХѕ Х¤ХҐХєХ« Х¤ХёЦ‚ХјХЁ:

– Մարիա՛մ, Մարիամ, լսիր ինձ, տես թե ի՛նչ եմ ասում, – գոչում էր ամուսինը ետևից:

– Ոչ, այլևս ես քեզանից ոչինչ լսել չեմ կամենում, և ոչ էլ երբևիցե քո երեսը տեսնել եմ ուզում: Իմ ամուսինը մի տարի սրանից առաջ է մեռել, ես այժմ այրի եմ…

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ Х¶ХЎ Х¦ХЎХµЦЂХЎЦЃХЎХ® Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃ Ц‡ Х¤ХёЦ‚ХјХЁ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ±ХЎХµХ¶ ЦѓХЎХЇХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐХїЦ‡Х«ЦЃ:

Գրիգորը միառժամանակ մնաց յուր տեղը ընդարմացած և աչքերը ուղղած փակված դռանը: Հետո նա տեղից վեր կացավ, առավ վերարկուն և կրկին փակված դռանը նայելով մրմնջաց ինքն իրան. «Կամակոր կին, դու ուրեմն կամենում ես քո ամուսինը խայտառակել, լավ, կտեսնենք, թե քո այդ կամակորությունը մինչև ուր կտանե քեզ… Ես ամենից մեծ հիմարը կլինեմ, եթե թողնեմ քո գիտցածիդ պես երեսդ խաչակնքել անգամ: Մինչև այժմ ես քարոզչի պատվիրած քաղցրությունը գործադրի, այսուհետև էլ Կարոյի տված խորհրդին կհետևեմ»: Այս տխուր սպառնալիքներից ետ նա հագավ վերարկուն և դուրս գնաց սենյակից…

Ամուսինների այս վերջին բաժանումից ետ անցան երեք տարիներ, այս գերդաստանի համար երեք վշտալից տարիներ: Մարիամը հաստատ մնաց յուր վճռին, նա ոչ մի կերպ և ոչ մի պայմանով չհոժարեցավ ենթարկվիլ ամուսնու ներգործության՝ ընդունել բողոքականություն: Այս պատճառով ամուսինն էլ յուր կողմից, մանավանդ յուր «եղբայրների» հորդորմամբ, անողոքելի մնաց յուր վճռի մեջ: Մարիամի յուրաքանչյուր անգամ եկեղեցի գնալը, յուր տան մեջ քահանա ընդունելը, դրացիների հետ ուխտ գնալը, միով բանիվ նրա յուր հավատի վերաբերյալ ամենաչնչին հնավանդ սովորության կատարումը պատճառ էր դառնում յուր ամուսնու նախատելուն, հայհոյելուն և շատ անգամ այնպիսի կռվի, որը վերջանում էր նրանով, որ երբեմն սիրող ամուսինը սկսում էր ծեծել յուր կինը… Խեղճ Մանիշակը շատ անգամ մտնում էր այս վերջնակռիվների մեջ յուր մորը պաշտպանելու նպատակով, բայց հոր հարվածներից իրեն էլ բաժին առնելով վշտահար և լալով քաշվում էր մի կողմ: Մյուս երեխաները, որոնք անզոր էին իրանց մորը պաշտպանելու, լաց ու գոռոցով ողբակցում էին նրան և իրանց քրոջը: Եվ այսպես ամբողջ տունը շատ անգամ ներկայացնում էր մի աղիողորմ և սիրտ կտրատող տեսարան:

Ф±Х°ХЎ Х°ХҐХ¶ЦЃ ХЎХµХЅ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХҐХЇХ¶ Х§ЦЂ, ХёЦЂХ«Х¶ ХЁХ¶Х©ХҐЦЂЦЃХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХЅХЎХїХҐХЅ ХҐХІХЎХ¶ ХЎХµХЅ ХєХЎХїХґХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ ХЈХ¬Х­ХёЦ‚Хґ:

Ф»Х¶Х№ХєХҐХЅ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХҐХІХЁ ХєХЎХїХґХҐЦЃХ«Х¶Ц„, Ц‡ Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХЇХ°Х«Х·ХҐХ¶ ХЁХ¶Х©ХҐЦЂЦЃХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ, ХҐЦЂХў ФЅХЎХ©ХёЦ‚Х¶ ХґХЎХµЦЂХ«ХЇХЁ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ«Х¶ ХёЦ‚ Х¶ЦЂХЎ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ ХЎХјХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХїХЎЦЂХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ, Х¶ЦЂХЎ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚, ХЎХµХ¶ Х§ ХѕХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХЅХ« Х°ЦЂХЎХґХЎХ¶ХЎХѕ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ« Х±ХҐХјЦ„ХҐЦЂХЁ ХЇХЎХєХҐХ¬ХёХѕ, ХЄХЎХґХЎХѕХёЦЂХ¶ХҐЦЂХ« ХґХҐХ® ХўХЎХ¦ХґХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХїХЎЦЂХЎХ¶ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЈХЎХѕХЎХјХЎХєХҐХїХ« ХґХёХї:

Ճանապարհին հետաքրքիր բազմությունը հետզհետե խռնվում էր նրանց վերա և այդպիսով բազմացնում այդ բողոքավորների խումբը: Երբ նրանք հասան գավառապետի տունը, բակում կանգնած ոստիկանական պաշտոնյաները իսկույն իմացում տվին այս տարօրինակ խնդրարկուների մասին թաղական ոստիկանապետին: Ոստիկանապետ հայազգի Դանիել – բեկը իսկույն դուրս եկավ նրանց առաջ և շփոթված սկսավ հարցնել, թե ի՞նչ պատճառավ այս մեծ ամբոխը այսքան վաղ հավաքվել էր գավառապետի բակը:

Ամբոխի միջից դուրս եկավ վարպետ Սարգիսը, բռնած ոսկերիչի թևից և նրան առաջ քաշելով՝ «Աղա, – ասաց, – մենք եկել ենք գավառապետի մոտ նրա արդար դատաստանին մատնելու համար այդ չարագործ մարդուն, որ ահա ամբողջ երեք տարիներ է, չարչարում, տանջում է յուր կնոջը և որդիներին, որոնց այսօր էլ մենք ենք ազատել սրա ձեռքից տանջված ու գանակոծված»: Այս համառոտ բացատրությունից հետո վարպետ Սարգիսը մի քանի բան էլ պատմեց ոստիկանապետին ոսկերիչի քառամյա անցյալից և լռեց:

Ф±ХґХўХёХ­ХЁ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХЅХєХЎХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХёХЅХїХ«ХЇХЎХ¶ХЎХєХҐХїХ« ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶Х«Х¶, ХўХЎХµЦЃ Х¶ХЎ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐЦЃ, ХЎХµХ¬ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХґХ« Х­ХёЦЂХ°ЦЂХ¤ХЎХѕХёЦЂ ХЎХЇХ¶ХЎЦЂХЇ Х±ХЈХҐХ¬ХёХѕ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« ХѕЦЂХЎ, Х¬ХёЦ‚Хј ХёЦ‚ ХґХёЦ‚Х¶Х» ХҐХї Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ Ц‡ ХґХїХЎХѕ ХїХёЦ‚Х¶:

Ф±Х¶ХЄХёЦ‚ХµХЄ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХёХґХЎХ¶Ц„ ХЎХїХЎХґХ¶ХҐЦЂХЁ ХЇЦЂХіХїХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« ХѕХҐЦЂХЎ, ХёЦ‚ЦЂХ«Х·Х¶ХҐЦЂХЁ ХўХјХёЦ‚Х¶ЦЃЦ„Х¶ХҐЦЂХ¶ Х§Х«Х¶ Х·ХЎЦЂХЄХёЦ‚Хґ, Х«ХЅХЇ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х°ХЎХЅХЎХЇХЎХѕХёЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ Х­ЦЂХЎХїХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃХќ Х№ХЎЦѓХЎХѕХёЦЂХҐХ¬ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х¦ХЎХµЦЂХёЦ‚ХµХ©ХЁ, Х°ХёЦ‚ХЅХЎХ¤ЦЂХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ ХЎЦЂХ¤ХЎЦЂ Х¤ХЎХїХЎХЅХїХЎХ¶ХЁ Х°ХЎХ¶ЦЃХЎХѕХёЦЂХ«Х¶ ХЇХєХЎХїХЄХҐ Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХѕХЎХµХҐХ¬ Х§:

ХЌХЎХЇХЎХµХ¶ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« ХѕХҐЦЂХЎ ХЎХµХЅ ХЅХєХЎХјХ¶ХЎХ¬Х«Ц„Х¶ХҐЦЂХЁ ХёХ№Х«Х¶Х№ ХЎХ¦Х¤ХҐЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х№Х§Х«Х¶ ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ, Х¶ЦЂХЎ Х¤ХҐХґЦ„ХЁ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХЎХµХ¬ХЎХµХ¬ХѕХЎХ® Х№Х§ЦЂ, Х¶ХЎ ХЎХ¶Х­ХјХёХѕ Ц‡ ХЎХ¶ХїХЎЦЂХўХҐЦЂ Х¶ХЎХµХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎХґХўХёХ­Х«Х¶ Ц‡ ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Х¤ХҐХґЦ„Х« ХѕХҐЦЂХЎ Х­ХЎХІХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х®ХЎХІЦЂХЎХЇХЎХ¶ ХЄХєХ«ХїХ¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХЈЦЂХЈХјХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХїХЎЦ„ХЎЦЂХµХёЦ‚Х¶ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХ« Х¦ХЎХµЦЂХёЦ‚ХµХ©ХЁ:

Х”ХЎХјХёЦЂХ¤ ХЄХЎХґХ«ЦЃ ХҐХї ХґХ« ХёХЅХїХ«ХЇХЎХ¶ХЎХЇХЎХ¶ ХєХЎХ·ХїХёХ¶ХµХЎ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХҐХЇХЎХѕ ХёХЅХїХ«ХЇХЎХ¶ХЎХєХҐХїХ« ХЈЦЂХЎХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХ«ЦЃ Ц‡ Х¶ХҐЦЂХЅ ХЇХЎХ¶Х№ХҐЦЃ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х«Х¶: Ф±ХґХўХёХ­Х«ЦЃ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХґХЎЦЂХ¤Х«ХЇ Х§Х¬ ХЇХЎХґХҐЦЃХЎХ¶ Х¶ХҐЦЂХЅ ХґХїХ¶ХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎ Х°ХҐХї, ХўХЎХµЦЃ ХєХЎХ·ХїХёХ¶ХµХЎХ¶ ХЎЦЂХЈХҐХ¬ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ Х°ЦЂХЎХґХЎХµХѕХЎХ® Х§ ХґХ«ХґХ«ХЎХµХ¶ Х°ХЎХ¶ЦЃХЎХѕХёЦЂХ«Х¶ Х¶ХҐЦЂХЅ ХїХЎХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚: ХЌЦЂХЎХ¶Х«ЦЃ Х°ХҐХїХё ХґХ« ХїХЎХЅХЁ ЦЂХёХєХҐ Х°ХҐХїХё Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХҐХЇХЎХѕ Х«Х¶Ц„ХЁ ХёХЅХїХ«ХЇХЎХ¶ХЎХєХҐХїХЁ Ц‡ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐЦЃ ХЎХґХўХёХ­Х«Х¶, ХёЦЂ ХЈХЎХѕХЎХјХЎХєХҐХїХЁ Ц„Х¶ХЎХ® Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёХѕ, Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ Ц‡ХҐХ© Х°ХЎХ¶ЦЃХЎХѕХёЦЂХ«Х¶ Х¤ХЎХїХ« ХҐХ¶Х©ХЎЦЂХЇХҐХ¬ ХЎХ¶ХЇХЎЦЂХҐХ¬Х« Х§, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХҐЦЂХў ХЈХЎХѕХЎХјХЎХєХҐХїХЁ ХЇХЎЦЂХ©Х¶ХЎХ¶ХЎ Ц‡ ХЎХїХµХЎХ¶ ХЇХ«Х»Х¶Х«, ХЎХµХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х«Х¶Ц„ХЁ Х°ХЎЦЂЦЃХЎЦ„Х¶Х¶ХҐХ¬ ХЇХїХЎ Х°ХЎХ¶ЦЃХЎХѕХёЦЂХ«Х¶:

– Ես ինքս, – ավելացրավ նա, – ձեր կողմից թարգման կկանգնեմ ձեր արդարացի բողոքին, որովհետև ձեր ինձ պատմածներից ամեն բանի տեղեկացա: Գնացեք յուրաքանչյուրդ ձեր գործին, և հաստատ հավատացեք, որ եթե մեր քննությունից ոսկերիչը հանցավոր դուրս գա, նրան օրինավոր պատիժ կտանք:

– Այո, օրինավոր, օրինավոր, – գոչեցին մի քանիսը ամբոխի միջից և բոլորը միասին միամտվելով ոստիկանապետի խոստումով, ցրվեցան և յուրաքանչյուրը գնաց յուր գործին:

Սակայն բոլոր ոսկերիչների և առավոտյան բողոքին մասնակցող անձանց զարմացումը շատ մեծ եղավ, երբ երկու – երեք ժամից ետ նրանք իմացան, որ ոսկերիչ Գրիգորը ազատ, յուր «եղբայրների» հետ միասին, շտապում է եղել «տիրոջ» տունը աղոթելու. «Ի՞նչ հանելուկ է այս, – միմյանց մեջ շշնջում էին ոսկերիչները, – եթե ասենք փախել է, Գրիգորը այնքան սիրտ չունի, որ կրկին բռնվելուց չվախենա, եթե ասենք գավառապետը ինքն է արձակել, դա էլ խելքից հեռու է: Ուրեմն մի աներևույթ զորություն օգնության է հասել նրան» – վերջապես վճռեցին նրանք և լռեցին:

ХЌХЎХЇХЎХµХ¶ Х°ХЎХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ХЇХ« Х¬ХёЦ‚Х®ХёЦ‚ХґХЁ Х°ХҐХїЦ‡ХµХЎХ¬Х¶ Х§ЦЂ: Х„ХҐЦЂ Х®ХЎХ¶ХёХ© ФїХЎЦЂХёХ¶, ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« Х°ХЎХѕХЎХїХЎХЇХ«ЦЃХЁ, ХЎХґХўХёХ­Х«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХіХЎЦЂХєХ«ХЇ Х§ЦЂ Х·ХЎЦЂХЄХѕХҐХ¬: Х†ХЎ ХµХёЦ‚ЦЂ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХЎХЇЦЃХ«В» ХЈХ¬Х­ХёХѕХ¶ ХЎХ¶ЦЃХЎХ®ХЁ Х¬ХЅХҐХ¬ХёЦ‚Х¶ ХєХҐХЅ, ХѕХЎХ¦ХҐЦЃ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« ХґХёХї, ХЅХЎ Х§Х¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ ХЎХ¶Х°ХЎХєХЎХІ Х¤Х«ХґХҐЦЃ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ«Х¶, ХёЦЂХЁ ХЁХЅХї ХўХҐЦЂХґХЎХ¶ ХўХЎХ­ХїХ«Х¶ ХЎХµХ¤ Ц…ЦЂХҐЦЂХЁ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ ХЎХµЦЃХҐХ¬ХҐХ¬ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХёХїХ«Х¶:

Ф±ХµХ¶ ХґХ«Х»ХёЦЃХ«Х¶ ХҐЦЂХў Х°Х«Х·ХµХЎХ¬ ХўХёХІХёЦ„ХЎХѕХёЦЂХ¶ХҐЦЂХ« Х­ХёЦ‚ХґХўХЁ Х°ХҐХјХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЈХЎХѕХЎХјХЎХєХҐХїХ« ХїХЎХ¶Х«ЦЃ, ХєХЎХЅХїХёЦЂХЁ Х¶ХЅХїХЎХ® Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХ« ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХ« ХґХёХї Ц‡ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ХёЦЂХЎ Х°ХҐХї: Ф±ХІХЎ ХЂХёХѕХЎХЇХ«ХґХЁ, ХЎХµХЅХєХҐХЅ Х§Х«Х¶ ХЎХ¶ХѕХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ« ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХ«Х¶, ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ Х°ХЎЦЂХёЦ‚ХЅХї ХґХЎЦЂХ¤ Х§ЦЂ: ФµХѕ Х©ХҐХєХҐХї Х¶ХЎ ХґХ« ХЎХјХЎХ¶Х±Х«Х¶ Х°ХЎХЅХЎЦЂХЎХЇХЎХЇХЎХ¶ ХєХЎХ·ХїХёХ¶ Х№Х§ЦЂ ХѕХЎЦЂХёЦ‚Хґ, ХЅХЎХЇХЎХµХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¶Х·ХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ Х°ХЎЦЂХЅХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х« ХґХҐХ» Х¶ХЎХ­ХЎХ¶Х±ХҐХ¬Х« Х¤Х«ЦЂЦ„ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ ХўХјХ¶ХЎХ®: Х†ХЎ Х°ХЎХґХЎЦЂХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХЎХґХҐХ¶ХЎХЇХЎЦЂХёХІ ХґХЎЦЂХ¤ХЁ ХўХёХ¬ХёЦЂ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х« ХґХҐХ»: ФµХѕ ХЎХµХЅ Х«ХЅХЇ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ Х¶ХЎ ХґХ«Х·Хї Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХѕХЎХ® Х§ЦЂ Х­Х¶Х¤ЦЂХЎЦЂХЇХёЦ‚Х¶ХҐЦЂХёХѕ: ФµХѕ ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎЦЂХЅХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЇХЎХєХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х« Х·ХЎХї ХЎХјХЎХ»ХЎХѕХёЦЂ ХЎХ¶Х±ХЎХ¶ЦЃ Х°ХҐХї, ХёЦ‚ХЅХїХ« Х°ХЎХ¦Х«Хѕ Х§ЦЂ ХєХЎХїХЎХ°ХёЦ‚Хґ, ХёЦЂ Х¶ХЎ ХµХёЦ‚ЦЂ Х±ХҐХјХ¶ХЎЦЂХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХЁХЅХї ХµХёЦ‚ЦЂ ЦЃХЎХ¶ХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х№ХѕХҐЦЂХ»ХЎХѕХёЦЂХҐЦЂ Ц‡ ХЇХЎХґ Х«ЦЂХҐХ¶ Х¤Х«ХґХёХІ Х¶ХҐХІХµХЎХ¬Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х±ХҐХјХ¶ХёЦ‚Х¶ХЎХµХ¶ Х¤ХЎЦЂХ±Х¶ХҐЦЂ: Ф±ХµХЅХєХ«ХЅХёХѕ, Х¶ХЎ Х·ХЎХїХҐЦЂХ«Х¶ Х§ЦЂ Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Хґ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х©Х·ХѕХЎХјХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ Ц‡ ХЇХЎЦЂХёХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ ХґХҐХ»: Х„Х« ХўХЎХ¶ ХґХ«ХЎХµХ¶ Х¶ХЅХҐХґХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХўХЎЦЂХҐХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ ЦѓХЎХµХ¬ХЁ, ХЎХµХ¤ ХЎХµХ¶ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ХЎХµХ¤ ХґХЎЦЂХ¤ХЁ ХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХёХ№ Х©ХҐ Х«ХЅХЇХЎХєХҐХЅ ХўХЎЦЂХҐХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ Х¤ЦЂХ¤ХѕХЎХ®, ХЎХµХ¬ Х®ХЎХµЦЂХЎХ°ХҐХІ ЦѓХЎХјХЎХґХёХ¬ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ: Х†ХёЦЂХЎ Х¦ХѕХЎЦЂХіХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ Х№ХЎЦѓ Х№Х§ЦЂ Х¬Х«Х¶ХёЦ‚Хґ ХҐЦЂХў ХїХҐХЅХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х©Х·ХѕХЎХјХ¶ХҐЦЂХ«Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХјХЎХ» Х®Х¶ХЇХЎХ№ХёЦ„ Ц‡ ХЎХІХЎХ№ХЎХѕХёЦЂ, В«ХЇХЎХґ ХҐЦЂХў ЦѓХёХІХёЦЃХёХѕ ХЎХ¶ЦЃХ¶ХҐХ¬Х«ХЅ ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Х«ЦЂХЎХ¶Х«ЦЃ ХўХЎЦЂХҐЦЂХµХЎХ¬ ХґХЎЦЂХ¤Х«ХЇХ¶ХҐЦЂХЁХќ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЈХҐХїХ«Х¶ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­ Х§Х«Х¶ Х­ХёХ¶ХЎЦЂХ°ХҐЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х¶ХёЦЂХЎХ¶: Ф±ХµХЅ Х«ХЅХЇ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ Х¶ХЎ Х·ХЎХї ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХЎХ¶Х­ХїХ«ЦЂ Ц…ХЈХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х±ХҐХјЦ„ Х§ЦЂ ХЇХЎЦЂХЇХЎХјХёЦ‚Хґ Ц‡ Х№ХЎЦЂХЎХЈХёЦЂХ®Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХґХ«ХЎХµХ¶ Х©ХҐ ХЎХµХ¤ ХўХЎХ¶ХЁ ХЎХѕХҐХ¬ХЎЦЃХ¶ХҐЦЂ Х¶ХёЦЂХЎ Х°ХЎХґХЎЦЂ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ ХґХ« ХїХЎХЅХ¶ХµХЎХЇ ХҐЦЂХЇЦЂХєХЎХЈХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ: ХЉХЎХЅХїХёЦЂХЁ ХѕХЎХІХёЦ‚ЦЃ Х®ХЎХ¶ХёХ© Х§ЦЂ ХЎХІХЎ ХЂХёХѕХЎХЇХ«ХґХ« Х°ХҐХї Ц‡ Ц„ХЎХ» ХёЦ‚ХЅХёЦ‚ХґХ¶ХЎХЅХ«ЦЂХЎХ® Х§ЦЂ Х¶ХёЦЂХЎ Х©ХёЦ‚ХµХ¬ ХЇХёХІХґХҐЦЂХЁ: Ф±ХµХЅ ХєХЎХїХіХЎХјХЎХѕ Ц‡ ХЎХµХЅЦ…ЦЂ ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶ ХѕХЅХїХЎХ°ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х¤Х«ХґХҐХ¬ Х§ЦЂ Х¶ХёЦЂХЎХ¶: ХЌХЎХЇХЎХµХ¶ ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ ХґХҐХ® ХҐХІХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¦ХЎЦЂХґХЎХ¶Ц„ХЁ, ХҐЦЂХў ХїХҐХЅХЎХѕ, Х©ХҐ ХЎХІХЎ ХЂХёХѕХЎХЇХ«ХґХЁ ХЎХµХЅ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХµХёЦ‚ЦЂ Х­Х¶Х¤Х«ЦЂХЁ ХЇХЎХїХЎЦЂХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ Х¤ХЄХѕХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ Х§ЦЂ ЦЃХёЦ‚ХµЦЃ ХїХЎХ¬Х«ХЅ: ФІХЎХµЦЃ Ц‡ ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ Х¶ХЎ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ Х№ХѕХ°ХЎХїХѕХҐЦЃХЎХѕ: Х†ХЎ Х¬ХЎХѕ ХЈХ«ХїХҐЦЂ, ХёЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХўХЎЦЂХҐЦЂХЎЦЂХЁ ХЎХµХ¶ ХґХЎЦЂХ¤Х«ХЇХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Х№Х§ЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЇХЎХєХЎЦЂХ« Х®ХЎХ¶ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХёЦ‚Х¶ХҐХ«Х¶ Ц‡ ХёЦЂХёХ¶ЦЃ Х·ХЎЦЂХЄХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ Х·ХЎХї ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХґХҐХ® ХЎХ·Х­ХЎХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ ХҐХ¶ Х°ХЎЦЂХЇХЎХѕХёЦЂ: Ф±ХµХЅХїХҐХІ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ Х§ЦЂ ХґХ« ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХґХЎЦЂХ¤ХЎХ°ХЎХі Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂ, Ц‡ ХўХҐЦЂХ¤ХЁ ХЎХјХ¶ХѕХЎХ® Х§ЦЂ: Ф±ХІХЎ ХЂХёХѕХЎХЇХ«ХґХ« ХўХЎЦЃХЎХЅХЎХЇХЎХ¶ ХЎЦЂХїХЎХ°ХЎХµХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ ХєХЎХЅХїХёЦЂХЁ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐЦЃ,

– Ճշմարիտը խոստովանած, աղա Հովակիմ, դուք այո անգամ ինձ զարմացնում եք: Դժվար է գտնել այս քաղաքում մի մարդ, որին կարելի լիներ համոզել թե՝ աղա Հովակիմը այս ինչ գործը կամեցավ և չկարողացավ կատարել, կամ թե նա հրամայեց և նորա հրամանը անկատար մնաց: Դուք, իրավամբ, ժառանգած եք ամենակարող անունը, և դուք չպետք է դավաճանեք այդ անվանը: Ո՛չ մի արգելք և ո՛չ մի դժվարություն մենք չենք ճանաչում, որը կարողանար դիմագրել ձեր հրամանին, ուստի իզուր եք բարեհաճում համոզել ինձ, որ իմ ամենախոնարհ խնդրի կատարումը ձեր կարողությունեն վեր է: Բայց եթե արդարև դուք կատակ չեք անում, եթե դուք իջել եք այն բարձրությունից, որի վերա մինչև այսօր կանգնած էիք և կարողությամբ հավասարվել եք մյուս հասարակաստեղծ մարդիկների հետ, լավ է միանգամով հրամայեք մեզ տկարներիս գնալ և ջուրը թափվիլ, քան ապրիլ, որովհետև ինչ արժեք ունի այլևս մեր կյանքը առանց աղա Հովակիմի հայրենախնամ պաշտպանության…

Ф±ХµХЅХїХҐХІ ХєХЎХЅХїХёЦЂХЁ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХЇХЎХґХҐЦЃХЎХѕ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХЇХЎХ©Х«Х¬ ХЎЦЂХїХЎХЅХёЦ‚Ц„ Х«Х»ХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ ХҐЦЂХҐХЅХ« ХѕХҐЦЂХЎ, ХЅХЎХЇХЎХµХ¶ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ Х¤ХҐЦЂХЎХЅХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЎХµХ¤ Х¤ХЄХѕХЎЦЂ Х¤ХҐЦЂХЁ Х«ЦЂХЎХ¶ Х№Х« Х°ХЎХ»ХёХІХѕХёЦ‚Хґ, Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇХҐЦЃ,

– Ասացեք, կաղաչեմ, աղա Հովակիմ, ո՞ւմ դիմեն այսուհետև կարոտյալները, ո՞ւմ դիմեն մարդկային չարագործությանց ենթակա տառապյալները, ո՞ւմ դիմե իրավազուրկ այրին, ո՞ւմ դիմե անօգնական որբը… մտածեցեք, աղա Հովակիմ, մտածեցե՛ք մի րոպե, թե քանի – քանի թշվառներ ապրել և շնչել են քեզանով և թե դեռ քանիսին այսուհետև պետք է շունչ և հոգի տաք դարձյալ դուք: «Չեմ կարող» ձեր բարի լեզվի վերա շատ խորթ է հնչվում, ի սեր աստծո, մի արտասանեք դուք նորան և մի հուսահատեցնեք մեզ…:

ХЉХЎХЅХїХёЦЂХ« ХЎХµХЅ Х°ХЎХіХёХµХЎХ­ХёХЅХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЅХєХЎХЅХѕХЎХ® ХЎХ¦Х¤ХҐЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЎЦЂХЎХѕ: Х†ХёЦЂХЎ ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХЁ ХЎХµХ¶ ХЎХЅХїХ«ХіХЎХ¶ ХЈХЈХѕХҐЦЃХ«Х¶ ХЎХІХЎ ХЂХёХѕХЎХЇХ«ХґХ« ЦѓХЎХјХЎХґХёХ¬ Х«Х¶Ц„Х¶ХЎХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХёЦЂ Х¶ХЎ ХЎХµХ¬Ц‡ХЅ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ«Х¶ Х¤Х«ХґХЎХЈЦЂХҐХ¬ Х№ХЇХЎЦЂХёХІХЎЦЃХЎХѕ.

– Շատ լավ, շատ լավ, ես այդ մասին կաշխատեմ, – ասաց նա նորան, – դուք անհոգ կացեք:

– Շնորհակալ եմ, ով հասարակաց բարերար, բյուր անգամ շնորհակալ: Դուք միշտ պիտի փառաբանվիք քանի կենդանի եք և ձեր հիշատակը պիտի օրհնվի դարերի ընթացքում, երբ դեպի հանդերձյալ կենաց երանությունը փոխվիք:

Այս ասելով պաստորը բարձրացավ աթոռից և մինչև գետին խոնարհվելով ողջունեց աղա Հովակիմին եւ դուրս գնաց: Փոքր ժամանակից ետ դուրս գնաց տանից և աղա Հովակիմը յուր գեղեցիկ ձիու վերա նստած, որին հետևում էր մի հետևակ ծառա: Նոքա երկուսը միասին դիմում էին դեպի քաղաքի ներքին մասը: Դորանից մի քանի ժամից հետո ոսկերիչ Գրիգորը քաղաքի մի զառիվեր փողոցով բարձրանալով դիմում էր պաստորի տունը: Յուր լութերականություն ընդունելուց ետ առաջին անգամ էր, որ նա օրհնում էր հարստությունը և խոստովանում էր, որ ոսկին ամեն բանից զորեղ է… Այս դեպքից ճիշտ տասն օր հետո, մեր լրագիրներից մեկի մեջ տպված էր հետևյալ լուրը. «Մեզ գրում են Շ. քաղաքից, որ այնտեղի հայ լուսավորչականները խմբովին հարձակվելով մի բողոքական արհեստավորի տան վերա, ծեծել և անպատվել են նրան՝ թե տան տիրոջը և թե նրա ընտանիքին և քարերով կոտորել են տան պատուհանները: Ոստիկանությունը հասնելով հազիվ ազատել է կատաղի ամբոխի ձեռքից անմեղ զոհերին: Այս լուրը յուր ժամանակին իհարկե վրդովել է ընթերցող հասարակության ազնիվ մասի սրտերը և նրանց զայրույթը վառել այդ մոլեռանդ հայ լուսավորչականների դեմ»: Սակայն իմ ընթերցողները տեսան, որ այդ զայրութը անտեղի է եղած: Միայն ցավալին այն է, որ այս տեսակ խեղաթյուրյալ լուրերի մեջ դա առաջինը չէր և վերջինն էլ չէ լինելու:

Ոսկերիչը «տիրոջն կամեցողությամբ այսպես հրաշքով ազատվելուց ետ պաստորի հրամանով շտապեց գտավ «եղբայրներին» և նրանց հետ միասին գնաց իրանց աղոթատեղին գոհություն մատուցանելու աստծուն: Եվ ահա հենց այս միջոցին տեսել էր նրան ոսկերիչներից մեկը և նրա ազատվելու լուրը տարել յուր արհեստակիցներին, որոնք այսումենայնիվ նրան նորեն խանգարել չկարողացան… Պաստորն էլ յուր ժամանակին հասավ «եղբայրների» ժողովարանը: Այստեղ նա հանդիսավոր գովեստներ նվիրեց Գրիգոր եզբորը, որը տիրոջ ընտրյալ հոտը բազմացնելու նպատակով այնքան ջերմեռանդությամբ էր աշխատել, որ յուր կյանքն անգամ ենթարկել էր վտանգի:

– Այսպիսով, – ասում էր նա ոսկերիչին, – դու վարվել ես «տիրոջ» այն պատվերի համաձայն, որ մեզ սովորեցնում է թողնել հայր, մայր, կին և որդիք և մեր խաչն առնելով գնալ յուր ետևից: Դու արել ես այն, ինչ որ ի հնումն անում էին Պետրոս և Պողոս առաքյալները և նրանց պես ենթարկվել ես հալածանքների: Գուցե դեռ «տիրոջ» կամեցողությամբ նրանց պես չարչարանքներ էլ պիտի կրես, բայց իմացած եղիր, որ նրանց չափ էլ պիտի վարձատրվիս հավիտենականության մեջ:

Ф±ХµХЅ Ц‡ ХЅЦЂХЎХ¶ЦЃ Х¶ХґХЎХ¶ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХёХѕ ХєХЎХЅХїХёЦЂХЁ Х­ЦЂХЎХ­ХёЦ‚ХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ«Х¶ Ц‡ ХґХµХёЦ‚ХЅ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«В» ХґХҐХ» ХѕХЎХјХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ХЎХ­ХЎХ¶Х±ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х°ХҐХїЦ‡ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ:

Ф±ХµХЅ Ц…ЦЂХѕХЎХ¶Х«ЦЃ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ, ХЁХЅХїХёЦЂХёЦ‚Хґ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ ХЎХјХЎХ»ХЎХ¤Х«ХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂ ХЎЦЂХҐХ¬ ХЅХёЦ‚ЦЂХў ХЈЦЂХёЦЃ ХЁХ¶Х©ХҐЦЂЦЃХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ», ХЇХЎЦЂХЈХѕХҐЦЃХЎХѕ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« Ц…ХЈХ¶ХЎХЇХЎХ¶: ХЌХЎ ХґХ« ХєХЎХ·ХїХёХ¶ Х§ЦЂ, ХёЦЂ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«В» ХґХёХї Х¶ЦЂХЎ ХєХЎХїХ«ХѕХЁ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ:

Ոսկերիչ Եսավի նման ուրախացել էր այս ոսպաթանով և բնավ չէր մտածում յուր վաճառած անդրանկության, կամենում եմ ասել յուր կորցրած երջանկության յուր կնոջ և երեխայոց վերա…

ФІХЎХµЦЃ ХЎХµХЄХґ ХґХҐХ¶Ц„ Х¤ХЎХјХ¶ХЎХ¶Ц„ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХґХёХї:

ХЋХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХЅХ« ХїХЎХ¶ ХґХ« ХЁХ¶Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХЇ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХ« ХґХҐХ» Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ Ц…ЦЂХЁ ХЎХ¶ХЇХёХІХ¶ХёЦ‚Хґ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤ ХєХЎХјХЇХЎХ® Х§Х«Х¶ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХЁ Ц‡ Х¶ЦЂХЎ ХґХёХї ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХ« ХїХІХЎ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶, ХёЦЂХЁ ХЎХµХЅ ХЎХ¶ЦЃЦ„Х«ЦЃ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« Ц…ЦЂ ХЎХјХЎХ» Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤ХЎЦЃХЎХ® Х§ЦЂ ХєХЎЦЂХЎХ¶ХёЦЃХ« ХёЦ‚ХјХёЦ‚ЦЃЦ„ХёХѕ: Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХЁ ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ Ц‡ ХЈХёЦ‚Х¶ХЎХ©ХЎЦѓ Х¤ХҐХґЦ„ХёХѕ ХЇХ®ХЇХѕХҐХ¬ Х§ЦЂ ХґХёЦЂ ХЅХ¶ХЎЦЂХ¶ХҐЦЂХ« ХґХёХї.

Տանտիկինը և հարսները նույնպես բոլորած էին Մարիամի շուրջը: Խաթուն մայրիկը տեսնելով, թե այս տխուր անցքը որքան մահացու կերպով ազդել էր խեղճ կնոջ վերա, աշխատում էր որքան յուր ճարտարախոսությունը ներում էր մխիթարել նրան: Բայց վերջինս միշտ անմխիթար էր. մանավանդ երբ նրանք խոսում էին ամուսնու դարձի մասին, որի համար նա կորուսած էր բոլոր հույսը, խեղճ կինը խորը հառաչում եւ արցունքներ էր թափում, առանց խոսել կարողանալու: Երբեմն զառանցման մեջ նա մրմնջում էր. «Այս խայտառակությունը միայն ինձ գերեզման կտանե… Ես դարձյալ կարող էի իմ տառապանացը տանել, եթե միայն իմ տան գաղտնիքները այսքան աշկարա հրապարակ չհանվեին…»:

Եվ արդարև նա ավելի մեծամեծ նեղությանց էլ կհամբերեր, եթե միայն յուր ցավերը լոկ իրան հայտնի լինեին, եթե միայն ուրիշները չիմանային, թե յուր երբեմն երջանիկ ընտանիքը թշվառացել է, թե յուր ամուսինը ամբոխի ձեռքով քաշված է դատարան և թե ինքը յուր երեխաներով փախած է սեփական տանից և ապաստանած է յուր դրացուն: Սրանք բոլորը յուր համար մի – մի մահացու հարվածներ էին: Որքան շատ նա տանջվել է, որքան շատ զրկանքներ կրել, բայց նրա ձայնը, նրա տրտունջը ոչ ոք չի լսել: Եվ այս ոչ թե պետք է վերագրել նրա երկչոտության, ո՛չ այլ առաքինի և անստգյուտ պարկեշտության: Մի կին, որ սիրում է յուր ընտանիքը և ապրում է միմիայն նրա համար, երբեք չէ կամենում այդ ընտանյաց խայտառակությունը յուրմով տեսնել: Ամեն գժտություններ, ամեն անբավականություններ նա ծածկում էր յուր համբերության վարագույրի տակ: Նա ինքը միայնակ նահատակ է հանդիսանում ամեն ընտանեկան փոթորիկների ժամանակ, խռովությանց բոլոր ալիքները փշրվում են նրա տկար գլխին, նա բոլորին տանում է արիությամբ, միմիայն նավի ղեկը ալիքներին չմատնելու համար, միմիայն իր տունը կատարյալ քայքայման չհասցնելու համար…

Ф±ЦЂХ¤ХµХёЦ„ Х«ХћХ¶Х№ ХЇХЎЦЂХ®Х«Ц„ ХёЦ‚Х¶ХҐХ«Х¶ ХЎХµХ¤Ц…ЦЂХ«Х¶ХЎХЇ ХЇХЎХ¶ХЎХ¶ЦЃ ХѕХҐЦЂХЎ ХґХҐЦЂ ХґХЎХµЦЂХЎЦ„ХЎХІХЎЦ„Х« Х°ХЎХµ ХїХ«ХЇХ«Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х·ХЎХї ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЈХ¬Х­ХЎЦЂХЇХ¶ХҐЦЂХ« ХґХ« ХёХЅХЇХҐЦѓХЎХµХ¬ ЦѓХҐХїХёЦ‚ЦЂХ« ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ ХїХЎХЇХ¶ХёЦ‚ХѕЦЂХЎ ХҐХ¶ ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХЎХґХўХёХІХ» ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„ХЁ:

ФіХЎХѕХЎХјХҐЦЃХ« Х°ХЎХµ ХЇХЎХ¶ХЎХµЦ„, ХЈХЎХѕХЎХјХҐЦЃХ« Х°ХЎХµ ХґХЎХµЦЂХҐЦЂ, ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ Х·ХЎХї ЦѓХёЦ„ЦЂ ХҐХ¶Ц„ ХіХЎХ¶ХЎХ№ХёЦ‚Хґ ХґХҐХ¶Ц„ Х±ХҐХ¦, ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ Х·ХЎХї ЦѓХёЦ„ЦЂ ХҐХ¶Ц„ Х®ХЎХ¶ХёХ© Х±ХҐЦЂ ХЎЦЂХЄХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ Ц‡ ХЎХјХЎЦ„Х«Х¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ Х°ХҐХї: Х„ХҐЦЂ Х¬ХёЦ‚ХЅХЎХѕХёЦЂХѕХЎХ®Х¶ХҐЦЂХЁ Х·Х¬ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ ХҐЦЂХў Х¦ХЎЦЂХЈХЎЦЃХЎХ® Х°ХЎХЅХЎЦЂХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ ХґХҐХ» Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХєХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ ХґХ« ХЇХ¶ХёХ», ХёЦЂХЁ Х«ЦЂ ХўХ¶ХЎХЇХЎХ¶ ХїХЇХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» ЦЃХёХ¬ХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ ХґХ« Х¦ХёЦЂХҐХІ ХЎХјХЎЦ„Х«Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶, ХЇХЎХґ Х°ХЎЦѓХ·ХїХЎХЇХѕХёЦ‚Хґ ХҐХ¶, ХҐЦЂХў ХўХЎХ¶ХЎХЅХїХҐХІХ®Х« ХҐЦЂЦ‡ХЎХЇХЎХµХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» Х®Х¶ХѕХёХІ Ц‡ ХЎХєЦЂХёХІ ХЇХЎХ¶ХЎХ¶ЦЃ ХєХЎХїХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ¶ ХҐХ¶ ХЇХЎЦЂХ¤ХёЦ‚Хґ: ФІХЎХµЦЃ ХґХ«Х› ХЅХ­ХЎХ¬ХѕХ«Ц„, ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХ¶ХҐХ›ЦЂХЅ, ХЇХЎХґ ХґХ«Х› Х¤ХЎЦЂХ±ЦЂХҐЦ„ Х±ХҐЦЂ ХҐЦЂХҐХЅХЁ ХЎХµХЅ ХЎХІЦ„ХЎХїХ«ХЇ ХїХ¶ХЎХЇХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ, ХёЦ‚ЦЂ Х®Х¶ХѕХҐХ¬ ХҐЦ„ Ц‡ ХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¶ЦЃХёЦ‚ЦЃХҐХ¬ ХҐЦ„ Х±ХҐЦЂ ХґХЎХ¶ХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: Х„ХїХҐХ›Ц„ ХЎХµХЅ Х®Х­ХёХїХЎХ® Х°ХЎЦЂХЇХҐЦЂХ« ХїХЎХЇ, ХёЦ‚ЦЂ Х±ХҐЦЂ ХЇХЎЦЂХ®Х«Ц„ХёХѕ ХёХ№Х«Х¶Х№ ХѕХЅХҐХґ ХёЦ‚ ХўХЎЦЂХ±ЦЂ Х№ХЇХЎ. Ц„Х¶Х¶ХҐЦЃХҐЦ„ ХЎХµХЅХїХҐХІ ХЎХєЦЂХёХІ ХЇХЎХ¶ХЎХ¶ЦЃ, Х±ХҐЦЂ ХґХЎХµЦЂХҐЦЂХ« ХёЦ‚ Ц„ХёЦ‚ХµЦЂХҐЦЂХ« ХЇХµХЎХ¶Ц„ХЁ, ХўХЎЦЂЦ„ХЁ Ц‡ ХЅХёХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ, Ц‡ Х¦ХЎЦЂХґХЎЦЃХґХЎХґХў ХЇХўХЎЦЃХЎХЇХЎХ¶Х№ХҐЦ„. В«Х€ЦЂЦ„ХЎХ¶ ХєХЎХЇХЎХЅХЎХѕХёЦЂ ХҐХ¶ Х¤ХҐХј ХґХҐХ¦ Х·Х¬ХЎЦЃХ¶ХёХІ ХЇХЎХ¶ХЎХµЦ„ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХјХЎЦ„Х«Х¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ», ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ ХєХЎХЇХЎХЅХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ ХёЦ‚Х¶Х« Х¤ХҐХј ХўХЎХ¶ХЎХЅХїХҐХІХ®Х« ХЈЦЂХ«Х№ХЁ Ц‡ ХҐЦЂЦ‡ХЎХЇХЎХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁВ»:

Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ« ХїХЇХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЄХЎХґХҐХЄХЎХґ ХЎХѕХҐХ¬ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ: ФїХҐХЅЦ…ЦЂХ« ХґХёХї Х¶ХЎ ХЅХЎХЅХїХ«ХЇ ХїХҐХ¶Х¤Х« ХґХҐХ» Х§ЦЂ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Ц‡ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ Х¦ХЈХЎХµХЎХ¦ХёЦ‚ЦЂХЇ ХЁХ¶ХЇХЎХ® Х§ЦЂ ХЎХ¶ХЇХёХІХ¶Х« ХѕХҐЦЂХЎ:

Բայց մի ուրիշ վիշտ էլ ավելացավ Խաթուն մայրիկի և մանավանդ նրա որդի Աշոտի համար: Նույն ավուր երեկոյան պահուն գլխի պտույտով և տենդով հիվանդացավ և՛ Մանիշակը, նախընթաց գիշերը ամբողջ մի քանի ժամ սառնամանաց մեջ բարակ հագուստով մնացել էր խեղճ աղջիկը, և ցուրտը թափանցել էր նրա ոսկորների մեջ: Թեպետ հիվանդությունը վտանգավոր ելք էր գուշակում, բայց Աշոտի բերած բժիշկը, մահտեսի Հարությունը, հավատացնում էր բոլորին, որ նրա հիվանդությունը շատ թեթև տեսակին է պատկանում: «Մի փոքր մրսել է, – ասում էր նա, – մի դեղ կտամ և մինչև առավոտ ամեն բան կանցնի»: Սակայն հետևյալ առավոտը հիվանդի դրությունը ավելի վատթարացավ: Սրան էլ կարծես հետևում էր եղբայրը: Նրա պարանոցի ուռուցքը ավելացել էր, գրեթե երեկվա տեղափոխության ժամանակ ցուրտ առնելու պատճառով: Մահտեսի Հարությունը խորհուրդ տվավ, որ թույլ տան իրեն երեխայի ուռուցքը հերյունով (նշտար) պատռելու, նրան ոչ ոք չհանդիմացավ, սակայն այդ գործողությունը ավելի ևս բորբոքեց նրա պարանոցի վերքը, և ուռուցքը ավելացավ:

Ф±ХµХ¶ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХЁ, ХёЦ‚ЦЂ ХєХЎХјХЇХЎХ® Х§Х«Х¶ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤Х¶ХҐЦЂХЁ, ХґХїХ¶ХёХІХ« ХѕХҐЦЂХЎ Х·ХЎХї ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ ХїХєХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂ ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ: Х„ХЎХµЦЂ, ХЎХІХ»Х«ХЇ Ц‡ ХїХІХЎ ХґХ« Х·ХЎЦЂЦ„ХёХѕ ХїХЎЦЂХЎХ®ХѕХЎХ® Х°ХҐХ®ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х®ХЎХ¶ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХїХЎХЇ: Х€Х№ ХґХҐХЇХЁ ХґХµХёЦ‚ХЅХ«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х°ХёЦ‚ХЅХЎХ¬Х« Х¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» Х№Х§ЦЂ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ:

ФЅХЎХ©ХёЦ‚Х¶ ХґХЎХµЦЂХ«ХЇХЁ Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎЦЂХЅХ¶ХҐЦЂХЁ ХЇЦЂХЇХ¶ХЎХєХЎХїХЇХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х»ХЎХ¶Ц„ХҐЦЂХЁ: Х†ЦЂХЎХ¶Ц„ ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ Х©ХҐ ХґХёХјХЎЦЃХҐХ¬ Х§Х«Х¶ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХїХЎХ¶ Х°ХёХЈХЅХҐЦЂХЁ Ц‡ ХґХ«ХґХ«ХЎХµХ¶ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤Х¶ХҐЦЂХёХѕ Х§Х«Х¶ Х¦ХўХЎХІХѕХЎХ®: Х€ЦЂЦ„ХЎХ¶ Х¤ХҐХІ ХёЦ‚ Х¤ХЎЦЂХґХЎХ¶ ХЈХ«ХїХҐХ«Х¶ Х©ХҐ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХўХЄХ«Х·ХЇХЁ, Х©ХҐХ› Х«ЦЂХЎХ¶Ц„ Ц‡ Х©ХҐХ› ХЎХ¦ХЈХЎХЇХЎХ¶ ХЎХµЦЃХҐХ¬ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂХЁ, ХўХёХ¬ХёЦЂХЁ ХЈХёЦЂХ® Х§Х«Х¶ Х¤Х¶ХёЦ‚Хґ: Ф±Х·ХёХїХЁ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ХєХҐХЅ Х©ХёХІХЎХ® Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХєХЎЦЂХЎХєХґХёЦ‚Х¶Ц„ХЁ, ХЎХґХўХёХІХ» Ц…ЦЂХЁ ХЎХµХЅ ХёЦ‚ ХЎХµХ¶ ХЇХёХІХґ Х§ЦЂ ХѕХЎХ¦ХѕХ¦ХёЦ‚Хґ, ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ ХўХЄХ«Х·ХЇ ХґХЎХ°ХїХҐХЅХёЦ‚ ХҐХїЦ‡Х«ЦЃ, ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Х¤ХҐХІХЎХїХёЦ‚Х¶, ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Х·ХёЦ‚ХЇХЎ Ц‡ ХЎХµХ¬Х¶, Х«ХЅХЇ ХЎХµХЅ ХЈХёЦЂХ®ХҐЦЂХЁ ХЇХЎХїХЎЦЂХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХҐХї ХЈХЎХ¬Х«ХЅ Х§ЦЂ Ц‡ Х¬ХёЦ‚Хј ХёЦ‚ ХґХёЦ‚Х¶Х» Х¶ХЅХїХёЦ‚Хґ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХ« ХЎХ¶ХЇХёХІХ¶Х« ХґХёХї: Х†ЦЂХЎ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ ХЎХ¶ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХї ХёЦ‚ХІХІХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х¶ЦЂХЎ Х¤ХҐХґЦ„Х« ХѕЦЂХЎ, ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤ХЁ ХёЦЂЦ‡Х§ ХєХЎХ°ХЎХ¶Х»ХґХёЦ‚Х¶Ц„ ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х«Х¶Ц„ХЁ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХї Х¬Х«Х¶Х«: Х†ХЎ ХЈХ«Х·ХҐЦЂХ¶ХҐЦЂХ¶ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХёЦЂ Х°ХҐХї ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶ ХЎХ¶Ц„ХёЦ‚Х¶ Х°ХЅХЇХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤Х¶ХҐЦЂХ« ХґХёХї, Х№ХЇХЎХґХҐХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ХёХ№ ХёЦ„Х« Х°ХЎХ¶Х±Х¶ХҐХ¬ ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХ« Х­Х¶ХЎХґХЎХїХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

ФёХ¶Х©ХҐЦЂЦЃХёХІХЁ ХЎХ¶Х·ХёЦ‚Х·Хї Х°Х«Х·ХёЦ‚Хґ Х§, ХёЦЂ, ХёЦЂ Х№ХёЦЂХЅ ХїХЎЦЂХ« ХЅХёЦЂХЎХ¶Х«ЦЃ ХЎХјХЎХ» ХѕХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХ«ХЅХЁ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХ« ХґХёХї, Х°ХЎЦЃХЇХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х­Х¶Х¤ЦЂХҐЦЃ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶Х«ЦЃ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХ« Х±ХҐХјЦ„ХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ Ф±Х·ХёХїХ« Х°ХЎХґХЎЦЂ, Ц‡ ХёЦЂ ХЎХµХЅ Х­Х¶Х¤Х«ЦЂХЁ ХЇХЎХїХЎЦЂХѕХҐЦЃХЎХѕ ХўХёХ¬ХёЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ« Х°ХЎХґХЎХ±ХЎХµХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЇХҐХ¶ХЎЦЃ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХўХЎХЄХЎХЇХ¶ХҐЦЂ Х¤ХЎХїХЎЦЂХЇХҐХ¬ХёХѕ: ФѕХ¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХ« Х­ХёХЅХЎХ®Х¶ХҐЦЂХЁ Х¬ХёХЇ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂ Х№ХґХ¶ХЎЦЃХ«Х¶. ХЎХµХ¤ Ц…ЦЂХ«ЦЃ ХЅХЇХЅХЎХ® Ф±Х·ХёХїХЁ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХЎХјХЎХ¶Х±Х«Х¶ Х°ХЎХґХЎХЇЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХѕХҐЦЂХЎХўХҐЦЂХѕХҐХ¬ Х¤ХҐХєХ« ХґХЎХ¶ХЇХЎХ°ХЎХЅХЎХЇ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤ХЁ: Х„Х« Ц„ХЎХ¶Х« ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХ«ЦЃ ХҐХї ХЎХµХ¤ Х°ХЎХґХЎХЇЦЂХЎХ¶Ц„ХЁ ЦѓХёХ­ХѕХҐЦЃХЎХѕ ХЅХ«ЦЂХё, ХёЦЂХЁ Х°ХҐХїХ¦Х°ХҐХїХҐ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХЎХіХҐХ¬ ХєХЎХїХЎХ¶ХёЦ‚ ХЅЦЂХїХ« ХґХҐХ» Ц‡ Х­ХёЦЂХЁ ХЎЦЂХґХЎХїХ¶ХҐЦЂ Х±ХЈХҐХ¬: Ф№ХҐХєХҐХї Х«Х¶Ц„ХЁ Х«ХўЦЂЦ‡ ХЈХЎХѕХЎХјХЎХЇХЎХ¶ Х°ХЎХґХҐХЅХї Ц„ХЎХІХЎЦ„Х« Х®Х¶ХёЦ‚Х¶Х¤, Ц‡ ХёЦЂ ХЎХѕХҐХ¬Х«Х¶ Х§, ХЎЦЂХ°ХҐХЅХїХЎХѕХёЦЂ Х¤ХЎХЅХ«Х¶ ХєХЎХїХЇХЎХ¶ХёХІ, ХҐЦЂХўХҐЦ„ Х№Х§ЦЂ ХЇХЎЦЂХёХІХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХєХЎЦЂХЇХҐХ·ХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЅХЎХ°ХґХЎХ¶Х«ЦЃ ХҐХ¬Х¶ХҐХ¬ХёХѕ ХґХ« ХёЦЂЦ‡Х§ Х­ХёХЅХїХёХѕХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХЎХ¶ХҐЦЂ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х«Х¶ ХЇХЎХґ Х¶ЦЂХЎ ХґХёЦЂХЁ, ХЅХЎХЇХЎХµХ¶ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х« ХѕХҐЦЂХЎХўХҐЦЂХґХЎХґХў ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХЎХ® ХѕХЎЦЂХґХёЦ‚Х¶Ц„ХЁ ХЎХµХЅ Ц„ХЎХ¶Х« ХїХЎЦЂХёЦ‚Хґ ХёХ№Х«Х¶Х№ ХЇХЎХЅХЇХЎХ® Х№Х§Х«Х¶ Х©ХёХІХҐХ¬ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ« ХґХҐХ», ХёЦЂ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ ХЇХЎХїХЎЦЂХҐХ¬ХЎХєХҐХЅ Х¶ХѕХ«ЦЂХѕХЎХ® Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХІХ»ХЇХЎХ¶: Х„Х«ХЎХµХ¶ Х¶ХЎ Х±ХЎХ­ХёХІ Ц‡ ХѕХҐЦЂХЎХ°ХЎХЅ Х°ХЎХ¶ХЈХЎХґХЎХ¶Ц„Х¶ХҐЦЂХЁ ХґХ«Х·Хї ХЎХ№Ц„Х« ХЎХјХЎХ» ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХЎХ¬ХёХѕХќ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х№Х°ХЎХЅХЇХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂ ХїХЎХ¬Х«ХЅ: Ф»Х¶Х№ ХЇХѕХҐЦЂХЎХўХҐЦЂХѕХ« Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХ«Х¶, Х¶ХЎ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ХєХҐХЅ ХЎХ¶ХїХЎЦЂХўХҐЦЂ Х№Х§ЦЂ Х¤ХҐХєХ« ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ Ф±Х·ХёХїХ« Х¦ХЈХЎЦЃХґХёЦ‚Х¶Ц„ХЁ, ХЅХЎХЇХЎХµХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХѕХЎЦЂХґХЎХ¶Х¤ ХґХҐХ» ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ Х§ЦЂ Х°ХЎХґХҐХЅХї ХёЦЂ ХґХёЦЂ ХЅЦЂХЎХїХҐХЅ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХ¶ ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х¶ЦЂХЎ ХґХҐХ» ХёХ№Х«Х¶Х№ ХЇХЎХЅХЇХЎХ®ХҐХ¬Х« Х°ХҐХїЦ„ХҐЦЂ Х№Х§Х«Х¶ Х¶Х·ХґХЎЦЂХёЦ‚Хґ:

ФіХЎХ¬ХёХѕ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х«Х¶, Х¶ХЎ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ Х§ЦЂ Х¦ХўХЎХІХѕХЎХ® ХµХёЦ‚ЦЂ В«ХЏХ«ЦЂХёХ» Х°ХёХїХ«В» ХЈХёЦЂХ®ХҐЦЂХёХѕ, ХёЦЂ ХЎХµХЅ ХїХҐХЅХЎХЇ ХўХЎХ¶ХҐЦЂХёХѕ ХўХ¶ХЎХѕ Х№Х§ЦЂ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХѕХёЦ‚Хґ, Х«ХЅХЇ ХѕХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХЅХ«Х¶ ХЎЦЂХЎХ® Х­ХёХЅХїХёЦ‚ХґХЁ ХѕХЎХІХёЦ‚ЦЃ Х©ХјХҐХ¬ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎ Х°Х«Х·ХёХІХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ:

Ф±ХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ ХѕХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХ«ХЅХЁ Ц‡ ФЅХЎХ©ХёЦ‚Х¶ ХґХЎХµЦЂХ«ХЇХЁ Х°ХЎХіХЎХ­ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХїХЎХ¶ХЁ Х­ХёХЅХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХ« ХѕХҐЦЂХЎ, Х«ХўЦЂЦ‡ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХєХЎХЈХЎ Х°ХЎЦЂХЅХ«, ХЈХёХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х©ХҐ Х«ХўЦЂЦ‡ ХЇХЎХїХЎЦЂХµХЎХ¬ ХїХ¶ХїХҐХЅХёЦ‚Х°Х« Ц‡ Х©ХҐХ› Ц„ХЎХ» Х±ХҐХјХЎХЈХёЦЂХ®ХёХІ Ц‡ Х°ХёЦЂХ¤ХёЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Ф±Х·ХёХїХ«Х¶ ХЎХ·Х­ХЎХїХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХЎЦЂХЄХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ ЦѓХҐХЅХЎ Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚:

Չնայելով, որ Աշոտի ծնողների համար այս ամուսնության խնդիրը մի վճռված գործ էր, այնուամենայնիվ նրանք էլ այս մասին ոչինչ չէին խոսում Մանիշակի ծնողաց հետ, այլ սպասում էին, մինչև որ Աշոտի համար առանձին խանութ կբանային և նա կսկսեր յուր եղբարանց պես առանձին հաց աշխատել, իբր յուր գերդաստանի մի կարող անդամ: Այս վերջին ակնկալությունն էլ կատարված էր: Վարպետ Սարգիսը և յուր կինը պատրաստվում էին այդ օրերը իրանց հարսներից և ազգականուհիներից մի քանիսին պաշտոնապես խնամախոս զրկել ոսկերիչի տունը Մանիշակի համար, երբ ահա մեզ ծանոթ աղետալի անցքը մեջ ընկավ և բոլորի հույսը խափանեց…

Ф±ХµХЄХґ Ф±Х·ХёХїХЁ ХўХҐХЇХѕХЎХ® ХЅЦЂХїХёХѕ Х¶ХЅХїХЎХ® Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤ ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х°ХёЦ‚ ХґХёХї, Х¤Х«ХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎ ХЎХ¶Х¦ХёЦЂ Х·ХЎЦЂХЄХёЦ‚ХґХ¶ХҐЦЂХЁ, Х¶ЦЂХЎ Х¤ХЎХ¬ХЇХЎЦЃХЎХ® Х¤ХҐХґЦ„ХЁ, Х¬ХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎ Х¶ХѕХЎХ¦ХЎХ® Х±ХЎХµХ¶ХЁ, Х¶ЦЂХЎ Х°ХҐХ®ХҐХ®ХЎХ¶Ц„ХЁ Ц‡ Х°ХЎХјХЎХ№ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х­ХёЦЂХ«Х¶ Х°ХёЦ‚ХЅХЎХ°ХЎХїХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў:

Х„Х« Ц…ЦЂ, ХҐЦЂХў Х¶ХЎ ХЁХЅХї ХЅХёХѕХёЦЂХЎХЇХЎХ¶Х«Х¶ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤Х« ХґХёХї, Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХЁ Х»ХёЦ‚ЦЂ Х­Х¶Х¤ЦЂХҐЦЃ, Х¶ХЎ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎЦЃХЎХѕ ХїХҐХІХ«ЦЃ Ц‡ ХЈХЎХѕХЎХ©ХЁ ХґХёХїХҐЦЃЦЂХЎХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶:

Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХЁ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ ХўХЎЦЃХЎХѕ Х»ХёЦ‚ЦЂХЁ ХЎХјХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Ц‡ Ф±Х·ХёХїХ«Х¶ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ Х¶ХѕХЎХ¦ Х±ХЎХµХ¶ХёХѕ ХЎХЅХЎЦЃ.

– Դարձյալ դո՞ւ ես, Աշո՞տ:

– Այո, ես եմ, Մանիշակ, նեղանո՞ւմ ես, որ ես եմ քեզ ջուր տալիս, – պատասխանեց երիտասարդը:

– Այո՛, նեղանում եմ, շա՛տ եմ նեղանում: Հապա դու ե՞րբ պետք է հանգստանաս, մի՞թե խեղճ չեն քո ծնողները, մի՞թե մեզ համար բարություն արած կլինես, երբ դու էլ հիվանդանաս:

– Եթե դուք հիվանդացել եք, ի՞նչ մեծ բան է, եթե ես էլ հիվանդանամ:

– Մենք մեր հոր մեղաց համար տանջվում ենք, իսկ դու ինչու համար պիտի տանջվես, խեղճ տղա:

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХҐХї Х¶ХЎ ХґХ« ЦѓХёЦ„ЦЂ Х¬ХјХҐЦЃ Ц‡ ХЎХєХЎ Х°ХЎЦЂЦЃЦЂХЎХѕ.

– Ուրիշ ո՞վ կա սենյակում, Աշո՞տ:

– Ո՛չ ո՞ք:

– Իսկ մայրս արթուն չէ՞:

– Ոչ, մի ամբողջ ժամ է արդեն, որ նա հանգիստ քնած է:

– Լավ է, որ քնել է, նա այս գիշեր շատ է տանջվել:

– Այստեղ կանգ առավ օրիորդը և դարձյալ փոքր լռությունից ետ նորեն սկսավ.

– Աշոտ, մի՞թե կասկածում ես, թե ինձանից ծածուկ է, որ դու ինձ սիրում ես:

– Ի՞նչպես, Մանիշակ, – կարմրելով և շփոթված հարցրավ երիտասարդը:

– Այնպես, դու ինձ սիրում ես, ես այդ վաղուց գիտեմ, գիտեմ նույնպես, որ շատ ես սիրում, շնորհակալ եմ, Աշոտ, բայց մի բան կա, որը դու մինչև այսօր դեռ չգիտես, ես պետք է այն էլ ասեմ քեզ:

– Ի՞նչ բան, – մի փոքր սիրտ առնելով, բայց համեստությամբ հարցրավ Աշոտը:

– Այն, որ ես էլ քեզ եմ սիրում և շատ ժամանակ է, որ սիրում եմ, այսինքն այն օրից, երբ մեզ ամուսնացնելու համար միմյանց խոսք տվին մեր հայրերը:

Ф±Х·ХёХїХ« ХҐЦЂХҐХЅХЁ ХЇЦЂХЇХ«Х¶ Х·ХЎХјХЎХЈХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХЎХѕ, Х¶ХЎ Х№Х§ЦЂ Х°ХЎХґХЎЦЂХ±ХЎХЇХѕХёЦ‚Хґ ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х°ХёЦ‚ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХ«Х¶ Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚, ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХёЦЂ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ ХЇЦЂХЇХ«Х¶ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х­ХёХЅХҐХ¬:

– Բայց գիտե՞ս, Աշո՛տ, թե ինչու համար այս խոսակցությունը արի քեզ, այդ նրա համար, որ ես շուտով պետք է մեռնիմ, ուստի չուզեցի որ իմ այդ գաղտնիքը ինձ հետ գերեզման տանեմ, և որ դու հավիտյան երկմիտ չմնայիր թե արդյոք Մանիշակն էլ սիրում էր քեզ…

– Մանիշակ, ինչո՞ւ այդպես տխուր բաներ ես խոսում, ինչու պետք է մեռնիս դու… – բայց երիտասարդը չկարողացավ շարունակել յուր խոսքերը, արտասուքը խեղդեց նրան, և նա սկսավ լալ:

– Դու լալիս ես, Աշոտ, երանի քեզ, գոնե մի փոքր կհանգստանաս, բայց իմ արտասուքներս վաղուց, արդեն շատ լալուց ցամաքել են…

– Ախ, Մանիշակ, Մանիշակ… այս ի՞նչ արիր դու ինձ, – հեկեկալով խոսում էր երիտասարդը, – երանի թե ինձ ոչինչ չհայտնեիր, երանի թե ես միշտ այնպես կարծեի, թե դու ինձ երբեք չես սիրել, գոնե այն ժամանակ ես մի փոքր հանգիստ կունենայի, իսկ ա՛յժմ… այժմ փոքր է մնում, որ խելքս գլխես թռցնեմ…

– Բնավ, սիրելի Աշոտ, բնավ մի՛ նեղսրտիր, թշվառը ես եմ, ես կմեռնեմ, մի փոքր ժամանակ, ինձ համար կարելի է սուգ կպահես, այնուհետև իմ հիշատակը քո սրտից էլ կկորչի…

– Մանիշակ, դարձյալ նույն խոսքերն ես ասում, Մանիշակ, մի՞թե ինձ չես խղճում…

– Թո՛ղ, մի կտրիր խոսքս: Ասում եմ, որ իմ հիշատակը քո սրտից էլ կկորչի, այն ժամանակ դու քեզ համար ուրիշ հարսնացու կընտրես, դու կամուսնանաս, դու երջանիկ կլինես… բայց մի վերջին խնդիր ունիմ, նա էլ պետք է կատարես, այսինքն այն, որ երբեմն – երբեմն իմ գերեզմանին այցելության գաս, քո կինն էլ հետդ կբերես և կասես նրան թե «այս խեղճ աղջիկը սիրում էր ինձ»… Հետո կպատմես նրան իմ դժբախտությունները, որովհետև դու բոլորը տեսել ես, դու բոլորը գիտես, գուցե նա էլ խղճա և մի անգամ «ողորմի» կասի ինձ…

ФµЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х« ХЅХ«ЦЂХїХЁ ХЇХЅХЇХ®Х«ЦЃ ХґХёЦЂХґХёЦ„ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ:

Նա նմանվում էր այն թշվառ ծնողին, որը եկել էր տեսնելու նավաստիների ձեռքով ցամաք հանվող խեղդվածներին և նոցա մեջ ճանաչում է յուր յոթ տարիների վեր կորսուած միամոր զավակը: Անլուր թշվառություն, նա գտնում է յուր որդին, բայց ավաղ հավաստիանալու համար միայն որ նա հավիտյան կորած է յուր համար…:

Այս դրության մեջ էր գտնվում և Աշոտը յուր սիրուհու խոստովանությունը լսելուց հետո, նա տանջվում էր, նրա երակների մեջ արտասուք էին հոսում, բայց ոչինչ չէր կարողանում անել, ոչինչ չէր կարողանում խոսել, նա լալիս էր…

ХЋХҐЦЂХ»ХЎХєХҐХЅ ФЅХЎХ©ХёЦ‚Х¶Х« Х°ХЎЦЂХЅХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХҐХЇХ« Х¶ХҐЦЂХЅ ХЈХЎХ¬ХёХѕ ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶ХЁ ЦѓХЎХЇХѕХҐЦЃХЎХѕ: Ф±Х·ХёХїХЁ Х·ХЎХї ХЎХµХ¬ХЎХµХ¬ХѕХЎХ® Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃ ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХ«ЦЃ:

Այն օրից սկսած մեր խեղճ սիրահարը ամեն բան մոռացավ: Նա այժմ ավելի դժբախտ էր համարում իրան, քան այն ժամանակ, երբ դեռ չգիտեր, թե Մանիշակը սիրում էր իրան: «Երանի թե նա այդ խոստովանությունը չաներ ինձ», հաճախ կրկնում էր նա: Որովհետև Մանիշակի հետ ամուսնանալու հույսով յուր ունեցած ցնորքները, երջանիկ ապրելու նախագծերը, – բոլորը յուր սիրուհու արած տխուր գուշակություններով ցնդվում էին օղի մեջ: Նա այժմ իրան զգում էր աշխարհի մեջ միայնակ և ամեն բարեմասնություններից զուրկ…

ФµХ©ХҐ Х°ХЎХµЦЂХЁ ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Х°ХёЦЂХ¤ХёЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЈХ¶ХЎХ¬ Х·ХёЦ‚ХЇХЎ Ц‡ Ц…ЦЂХѕХЎ ХґХҐХ» ХЈХҐХ© ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХЄХЎХґ Х­ХЎХ¶ХёЦ‚Х© ХўХЎХ¶ХЎХ¬, Х¶ХЎ Х¤ХЎХјХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ:

– Այսուհետև այդ ո՞ւմ համար անեմ, իմ աստղը ջուրն է ընկել:

ФЅХҐХІХі ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х°ХёЦ‚Х¶ ХЇЦЂХЇХ«Х¶ ХЎХјХёХІХ» ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХўХёХ¬ХёЦЂ Х°ХёЦ‚ХµХЅХЁ ХЇХёЦЂХёЦ‚ХЅХҐХ¬ Х§ЦЂ: Х‡ХЎХї ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХґХЎХµЦЂХЁ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х°ХёЦ‚ХЅХЎХ¤ЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХЅХ«ЦЂХї Х§ЦЂ ХїХЎХ¬Х«ХЅ, Х¦ХЎХ¶ХЎХ¦ХЎХ¶ Ц…ЦЂХ«Х¶ХЎХЇХ¶ХҐЦЂ Х§ЦЂ ХўХҐЦЂХёЦ‚Хґ ХЎХµХ¤ ХїХҐХЅХЎХЇ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤ХЎЦЃХёХІХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЎХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ Ц„Х«Х№ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХ«ЦЃ Х°ХҐХї ХЇХЎХїХЎЦЂХµХЎХ¬ ХЎХјХёХІХ»ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХҐХ¶ ХЅХїХЎЦЃХҐХ¬, ХўХЎХµЦЃ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ХЁ ХґХ«Х·Хї ХЎХ¶ХґХ­Х«Х©ХЎЦЂ Х§ЦЂ: Х†ХЎ ХЎХµХЄХґ Х°ХЎХѕХЎХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХ« ХЎЦЂХЎХ® ХЈХёЦ‚Х·ХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ ХҐЦЂХў ХїХҐХЅХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ХҐЦЂХҐЦ„ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤Х¶ХҐЦЂХ¶ Х§Х¬ Ц…ЦЂХЅХїЦ…ЦЂХҐ ХѕХЎХїХ©ХЎЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶, Ц‡ ХґХЎХ°ХїХҐХЅХ« ХЂХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЎХјХЎХ»ХѕХЎХ¶ ХєХҐХЅ Х°ХёЦ‚ХЅХёХѕ Х№Х§ЦЂ Х­ХёХЅХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХјХёХІХ»ХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ:

ХЂХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„Х«ЦЂ ХЁХ¶Х©ХҐЦЂЦЃХёХІХЁ ХЇЦЃХЎХ¶ХЇХЎХ¶ХЎ Х«ХґХЎХ¶ХЎХ¬, Х©ХҐ ХЎХµХ¤ ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХ¶ХёЦ‚ЦЂ Х¤ХЄХўХЎХ­ХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХёЦ‚ЦЂ Х§ЦЂ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ ФіЦЂХ«ХЈХёЦЂХЁ Х«ХћХ¶Х№ХёХѕ Х§ЦЂ Х¦ХўХЎХІХѕХЎХ® Ц‡ ХЎЦЂХ¤ХµХёЦ„ Х№Х§ХћЦЂ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХѕХёЦ‚Хґ Х«ХґХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ, Х©ХҐ ХёЦ‚ЦЂ ХҐХ¶ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХ«Х¶ХЁ, ХЎХІХ»Х«ХЇХЁ Ц‡ ХҐЦЂХҐЦ„ ХёЦЂХ¤Х«Х¶ХҐЦЂХЁ: Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ ХЎХµХ¶ Ц…ЦЂХ«ЦЃ, ХҐЦЂХў Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« Ц…ХЈХ¶ХЎХЇХЎХ¶ Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ, ХЁХ¶ХЇХҐЦЂ Х°ХЎЦЂЦ‡ХЎХ¶Х« Х¶ХЎХ­ХЎХїХ«Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХЎХ¦ХЎХїХѕХҐХ¬ХёЦ‚ Ц‡ В«ХїХ«ЦЂХёХ» Х°ХёХїХ«Х¶В» ХЎХ¶Х±Х¶ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х®ХЎХјХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ, В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«В», Х­ХёЦЂХ°ЦЂХ¤ХёХѕ Х°ХЎХѕХЎЦ„ХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ Х­ХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХЁ, Х«ХЅХЇ ХµХёЦ‚ЦЂ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХЎХ® ХҐЦЂХҐЦ„ Х°ХЎХ¦ХЎЦЂ ХјХёЦ‚ХўХ¬Х«Х¶ Х°ХЎХ¶Х±Х¶ХҐЦЃ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ«Х¶, ХёЦЂ Х¶ХЎ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ ХІЦЂХЇХҐ ХґХЎХµЦЂХЎЦ„ХЎХІХЎЦ„Х« ХўХЎХ¶ХЇХЁ Х·ХЎХ°ХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ: ХЋХҐЦЂХ»Х«Х¶ ХЎХ¶ЦЃЦ„ХҐЦЂХ«ЦЃ ХҐХї, Х¶ХЎ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ ХЎХґХўХёХІХ» Ц…ЦЂХҐЦЂХЁ ХЎХ¶ЦЃЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ«, Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« Ц‡ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«В» Х°ХҐХї: Ф»ХЅХЇ ХЅЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ Ц‡ ХёХ№ ХґХҐХЇХЁ Х¶ЦЂХЎ ХЁХ¶ХїХЎХ¶ХµХЎЦЃ ХґХЎХЅХ«Х¶ Х¶ЦЂХЎ Х°ХҐХї ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№Х§ЦЂ Х­ХёХЅХёЦ‚Хґ: Ф»Х¶Ц„ХЁ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ Х°ХЎХґХёХ¦ХѕХЎХ® Х§ЦЂ, ХёЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ Х©ХҐХєХҐХї ХЎХµХЅЦ…ЦЂ Х¦ХЎХµЦЂХЎЦЃХЎХ® Ц‡ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃХЎХ® ХҐХ¶, ХЅХЎХЇХЎХµХ¶ ХѕХЎХІХЁ ХЎХ¶Х·ХёЦ‚Х·Хї ХЇХ¤ХЎХјХ¶ХЎХ¶ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ: Ф±ХµХ¤ Х°ХёЦ‚ХµХЅХёХѕ Х¶ХЎ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХѕХЎХІХ«ХѕХ¶ХҐЦЂ ХЎХ¶ЦЃХЇХЎЦЃЦЂХЎХѕ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЁХ¶ХїХЎХ¶ХµХЎЦЃ Х¤ХЎЦЂХ±ХЁ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚: Ф±ХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ Х¤ХҐХј Х°ХёЦ‚ХµХЅХЁ Х№Х§ЦЂ ХЇХїЦЂХёЦ‚Хґ, ХёЦЂХєХҐХЅХ¦Х« ХЎХ¶ХґХ«Х»ХЎХЇХЎХ¶ ХґХ«Х»ХёЦЃХ¶ХҐЦЂ ХЈХёЦЂХ® Х¤Х¶ХҐЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХҐХї Х¤ХЎЦЂХ±Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ: Х„Х« ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х§Х¬ Х¶ХЎ ХЎХµХЅХєХҐХЅ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х°ХЎХ¶ХЈХ«ХЅХї Х§ЦЂ ХЈХїХ¶ХёЦ‚Хґ Х«ЦЂХЎХ¶, ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ ХҐЦЂХў В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂВ» ХЄХёХІХёХѕХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХёХї: В«ФіХёХ¶ХҐ Х°ХЎХ¶ХЈХЎХґХЎХ¶Ц„Х« ХўХҐЦЂХёЦ‚ХґХ«ЦЃ Ц…ХЈХёЦ‚Хї Ц„ХЎХІХҐХґ, Ц„ХЎХ¶Х« ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ХёЦ‚Х¶Х«Хґ, ХЎХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ХЎ, ХЈХ«ХїХҐХґ, ХёЦЂ ХѕХҐЦЂХ»Х«ХѕХҐЦЂХ»Хё ХЈХ¬Х­Х«ХЅ ХєХҐХїЦ„ Х§ Х©ХЎЦѓХѕХ«Х¶В»:

ФІХЎХµЦЃ ХЎХµХЅХїХҐХІ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤Х¶ХҐЦЂХ« Х¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц…ЦЂХҐЦЃЦ…ЦЂ Х®ХЎХ¶ЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХёЦ‚Х© Ц…ЦЂХ«ЦЃ ХҐХї ХѕХҐЦЂХ»ХЎХєХҐХЅ ХґХЎХ°ХїХҐХЅХ« ХЂХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х­ХёЦЂХ°ХёЦ‚ЦЂХ¤ ХїХѕХЎХѕ ХѕХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХЅХ«Х¶ ХјХёЦ‚ХЅХ« Х¤ХёХЇХїХёЦЂХЁ ХўХҐЦЂХҐХ¬ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚:

– Ուրեմն դու քո բժշկության բոլոր պաշարը սպառեցի՞ր, – հարցրավ մահտեսուն վարպետ Սարգիսը:

– Ինչ որ գիտեի գործ դրի, բայց ի՞նչ անեմ, որ լավանալու նշույլ չէ երևում:

– Ինչո՞ւ առաջ չէիր ասում այդ:

– Առաջ երեքի հիվանդություններն էլ ինձ ծանոթ էին երևում, և ես հույս ունեի, թե կառողջացնեմ, բայց այժմ տեսնում եմ, որ մինակ ինձմով բան չէ դառնալու:

ХЋХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХ«ХЅХЁ ХўХЎЦЂХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХЈХ¬ХёЦ‚Х­ХЁ Х·ХЎЦЂХЄХҐХ¬ХёХѕ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃ Ц‡ Ф±Х·ХёХїХ«Х¶ ХІЦЂХЇХҐЦЃ Х¤ХёХЇХїХёЦЂХ« ХҐХїЦ‡Х«ЦЃ:

Х„Х« ХЄХЎХґХ«ЦЃ ХҐХї Х¤ХёХЇХїХёЦЂХЁ ХҐХЇХЎХѕХќ ХґХ« ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ°ХЎХЅХЎХЇ Ц‡ ХЎХ¦Х¶ХѕХЎХ¤ХҐХґ ХґХЎЦЂХ¤: Х†ХЎ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХЎХѕХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХЎХјХЎХ» ХґХёХїХҐЦЃХЎХѕ Х„ХЎЦЂХ«ХЎХґХ«Х¶, Х°ХЎЦЂЦЃЦЂХЎХѕ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХёЦЂХєХ«ХЅХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХѕХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХЅХ«ЦЃ Ц‡ ХґХЎХ°ХїХҐХЅХ« ХЂХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤Х« ХґХҐХ» Х­ХёХЅХҐХ¬ХёЦ‚ ХЇХЎЦЂХёХІХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х№ХЇХЎЦЂ, Х°ХҐХїХё ХўХјХ¶ХҐЦЃ Х¦ХЎЦЂХЇХҐЦЂХЎХЇХЁ, ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Ц„Х¶Х¶ХҐЦЃ ХЇХёЦ‚ЦЂХ®Ц„ХЁ, Ц‡ ХЎХєХЎ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ Х©ХҐХ©Ц‡ Х·ХЎЦЂХЄХҐЦЃ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­ХЁ Ц‡ ХЎХ¶ЦЃХЎХѕ Х¤ХҐХєХ« Х„ХЎХ¶Х«Х·ХЎХЇХЁ: Х†ХёЦ‚ХµХ¶ Ц„Х¶Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЇХЎХїХЎЦЂХҐЦЃ Ц‡ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х« ХѕХҐЦЂХЎ: ХЂХҐХїХ¦Х°ХҐХїХҐ ХўХЄХ·ХЇХ« Х¤ХҐХґЦ„ХЁ ХґХјХЎХµХ¬ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, Х¶ЦЂХЎ ХЄХєХїХёХІ ХҐЦЂХҐХЅХЁ ХЎХµХЄХґ ХЎЦЂХїХЎХ°ХЎХµХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¦ХЎХµЦЂХёЦ‚ХµХ© Ц‡ ХўХЎЦЂХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶: В«Х‡ХЎХї ХёЦ‚Х· Х§, Х«Хґ ХєХЎЦЂХёХ¶Х¶ХҐЦЂ, Х·ХЎХї ХёЦ‚Х· Х§В», Ц„ЦЂХ©ХґХ¶Х»ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ХЎ: ХЋХҐЦЂХ»ХЎХєХҐХЅ Х¶ХЎ ХґХёХїХҐЦЃХЎХѕ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХµХ«Х¶, Ц„Х¶Х¶ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎ ХєХЎЦЂХЎХ¶ХёЦЃХ« ХёЦ‚ХјХёЦ‚ЦЃЦ„ХЁ Ц‡ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ Х°ХҐЦЂХµХёЦ‚Х¶Х« ХєХЎХїХјХѕХЎХ®Ц„ХЁ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХµХ« ХєХЎЦЂХЎХ¶ХёЦЃХ« ХѕХҐЦЂХЎХќ ХґХ« Х¤ХЎХјХ¶ ХЄХєХ«Хї ХЎХ¶ЦЃХЎХѕ Х·ЦЂХ©ХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ:

– Ո՞վ է հերյունով արյուն հանել երեխայի ուռուցքից, – հարցրավ նա ներկա եղողներից: Նրանք ցույց տվին մահտեսի Հարությունին:

ФІХЄХ«Х·ХЇХЁ ХЇХЎХ¶ХЈХ¶ХҐЦЃ Ц‡ ХґХ« ХўХЎЦЂХЇХЎЦЃХЇХёХї Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„ Х±ХЈХҐХ¬ХёХѕ Х¶ЦЂХЎ ХѕЦЂХЎ Х°ХЎЦЂЦЃЦЂХЎХѕ.

– Երեք հիվանդներին էլ դո՞ւ էիր բժշկում:

– Այո, – երկյուղով պատասխանեց մահտեսին:

– Քանի օր է, որ հանձն ես առել հիվանդների բժշկությունը:

– Երկու, – պատասխանեց նա:

– Ո՛չ, ութերորդ օրն է այս, – մեջ մտավ Աշոտը, – մահտեսին չէ կամենում ճշմարիտը խոսել:

– Պարոն, – բարկությամբ դարձավ բժիշկը դեպի մահտեսին, – դու հիշում ես, որ մենք մի անգամ էլ հանդիպեցինք միմյանց հետ, և ես քեզ հրամայեցի չհանդգնել այսուհետև բժշկություններ անել, իսկ դու մոռացե՞լ ես իմ խոսքերը, լա՞վ, ես այժմ քեզ հետ ուրիշ կերպ կվարվիմ:

Х„ХЎХ°ХїХҐХЅХ« ХЂХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЈХёЦ‚Х¶ХЎХ©ХЎЦѓХѕХҐЦЃХЎХѕ, Х«ХЅХЇ Х¤ХёХЇХїХёЦЂХЁ ХѕХҐЦЂХЎЦЂХЇХёЦ‚Х¶ ХЎХјХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХўХЎЦЂХЇХЎЦЃХЎХ® Ц‡ ХЎХ¶Х­ХёХЅ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃ:

ХЋХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХ«ХЅХЁ, ФЅХЎХ©ХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ Ф±Х·ХёХїХЁ ХѕХЎХ¦ХҐЦЃХ«Х¶ Х¶ЦЂХЎ ХҐХїЦ‡Х«ЦЃ Ц‡ ХЎХјХЎХ»ХЁ ХЎХјХ¶ХҐХ¬ХёХѕХќ Х­Х¶Х¤ЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶, ХёЦЂ, ХҐХ©ХҐ Х№Х§ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х¤ХҐХІХЎХїХёХґХЅ ХЈЦЂХҐХ¬ ХЈХёХ¶ХҐ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ, Х©ХҐ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤Х¶ХҐЦЂХЁ ХЇХЎХјХёХІХ»ХЎХ¶ХЎХ¶, Х©ХҐ ХёХ№:

– Երեքին էլ վաղը կթաղեք, – դառնությամբ պատասխանեց բժիշկը և դուրս գնաց բակից:

ФЅХЎХ©ХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ ХѕХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХ«ХЅХЁ ХґХ¶ХЎЦЃХ«Х¶ ХЎЦЂХ±ХЎХ¶ХЎЦЃХЎХ® Ц‡ ХЎХЇХ¶ХЎХєХ«Х· Х¶ХЎХµХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ, Х«ХЅХЇ Ф±Х·ХёХїХЁ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х©ХёЦ‚Х¬ХЎХ¶ХЎХ¬ Ц‡ ХЁХ¶ХЇХЎХѕ Х¤ХјХЎХ¶ Ц„ХЎЦЂХ« ХѕЦЂХЎ: ФѕХ¶ХёХІХ¶ХҐЦЂХЁ Ц‡ Х°ХЎЦЂХЅХ¶ХҐЦЂХЁ ХґХҐХ® Х»ХЎХ¶Ц„ Х¤ЦЂХ«Х¶, ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХёЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХёЦ‚Х·Ц„Х« ХўХҐЦЂХ«Х¶: Ф±ХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ Х¶ХЎ Х¤ХҐХј Х©ХґЦЂХЎХ® Х¶ХЅХїХҐХ¬ Х§ЦЂ Ц„ХЎЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ Ц‡ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х№Х§ЦЂ Х·ХЎЦЂХЄХѕХёЦ‚Хґ ХЎХµХ¶ ХїХҐХІХ«ЦЃ: Х†ХЎ ХЎХ¶Х¦ХЈХЎ Х§ЦЂ Х©ХҐХ› Х®Х¶ХёХІХЎЦЃ Ц‡ Х©ХҐХ› ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎЦЂХЅХ¶ХҐЦЂХ« ХЎХІХЎХ№ХЎХ¶ЦЃХЁ, Х¶ХЎ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№Х§ЦЂ Х¬ХЅХёЦ‚Хґ: ФІХЎХµЦЃ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХѕХЎХµЦЂХЇХµХЎХ¶Х«ЦЃ Х°ХЎХ¶ХЇХЎЦЂХ® Х¶ХЎ ХїХҐХІХ«ЦЃ ХѕХҐЦЂ Х©ХјХЎХѕ, Х°ХЎЦѓХ·ХїХЎХЇХҐЦЃ ХЈХҐХїХ¶Х« ХѕЦЂХЎ ХЁХ¶ХЇХЎХ® ХѕХЎХ¶Х¤ХЎХЇХ« Х±ХёХІХЁ Ц‡ Х­ХҐХ¬ХЎХЈХЎЦЂХ« ХєХҐХЅ ХѕХЎХ¦ХҐЦЃ ХїХёЦ‚Х¶.

– Ո՞ւր է այն անզգամը, – կատաղությամբ գոչում էր նա, – նա սպանեց այս խեղճերին, ես էլ նրան պետք է սպանեմ:

Х†ХЎ ХёЦЂХёХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХЎХ°ХїХҐХЅХ« ХЂХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«Х¶, ХўХЎХµЦЃ Х¶ХЎ ХѕХЎХІХёЦ‚ЦЃ ЦѓХЎХ­ХёЦ‚ХЅХї Х§ЦЂ ХїХѕХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХ«ЦЃ:




Фё


ФґХҐХЇХїХҐХґХўХҐЦЂХ« Х±ХґХҐХјХЎХµХ«Х¶ ХЎХјХЎХѕХёХї Х§ЦЂ: Х”ХЎХІХЎЦ„Х« ХЎЦЂЦ‡ХҐХ¬ХµХЎХ¶ Х°ХёЦЂХ«Х¦ХёХ¶ХЁ ХЎХґЦѓХёЦѓХёХІ Х¬ХҐЦЂХЎХ¶ЦЃ ХҐХїЦ‡Х«ЦЃ Х¤ХҐХј Х¶ХёЦЂ Х®ХЎХЈХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЎЦЂХҐХЈХЎХЇХЁ Ц‡ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎХ¶ХЎХґХє Ц‡ ХѕХіХ«Хї ХҐЦЂХЇХ¶ХЎХЇХЎХґХЎЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ: ХЌЦЂХЎ Х»ХҐЦЂХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ Х¦ХёЦ‚ЦЂХЇ ХіХЎХјХЎХЈХЎХµХ©Х¶ХҐЦЂХ« ХЎХјХЎХ» Х·ХёХІХ·ХёХІХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХїХ¶ХҐЦЂХ« ХЅЦЂХЎХ®ХЎХµЦЂ Х±ХµХёЦ‚Х¶ХЎХєХЎХї ХїХЎХ¶Х«Ц„Х¶ХҐЦЂХЁ: ФІХёХ¬ХёЦЂ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХЁ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЅХёХѕХёЦЂХЎХЇХЎХ¶ Х·ХЎЦЂХЄХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» Х§ЦЂ:

Այս միջոցին արհեստավորների թաղում վարպետ Սարգսի տունը ներկայացնում էր մի անսովոր կերպարանք: Նրա բակի և տան մեջ խռնված էր խառնիճաղանճ ամբոխ: Այստեղ, այնտեղ երևում էին խաչվառներ, մոմեր, աշտանակներ, որոնք մի տեղից մյուս տեղն էին փոխադրում, լսվում էին բուրվառների շաչյուն, քահանաների հաստ և համոզկեր ձայներ, իսկ սենյակների ներսից ողբ և լաց…

ФІХЎХµЦЃ Х«ХћХ¶Х№ Х§ ХєХЎХїХЎХ°ХҐХ¬ ХЎХµХЅХїХҐХІ: Х„ХҐЦЂ ХҐЦЂХҐЦ„ Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤Х¶ХҐЦЂХЁ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ ХЈХ«Х·ХҐЦЂХЁ ХЎХѕХЎХ¶Х¤ХҐХ¬ Х§Х«Х¶ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХёХЈХ«Х¶ХҐЦЂХЁ ХґХҐХЇХЁ ХґХµХёЦ‚ХЅХ«ЦЃ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХЄХЎХґ Х°ХҐХїХё: ХЌХЎЦЂХЅХЎЦѓХҐХ¬Х« Х¤ХЄХўХЎХ­ХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х¬ХёЦ‚ЦЂХЁ ХґХ« ЦЂХёХєХҐХёЦ‚Хґ ХїХЎЦЂХЎХ®ХѕХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЎХґХўХёХІХ» Х©ХЎХІХ« ХґХҐХ» Ц‡ ХЄХёХІХёХѕХҐХ¬ ХЎХµХЅХїХҐХІ ХЎХ°ХЎХЈХ«Х¶ ХўХЎХ¦ХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶: Ф№ХҐХ› Х¤ЦЂХЎЦЃХ«, Х©ХҐХ› ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґ Ц‡ Х©ХҐХ› Ц…ХїХЎЦЂ ХЅХЎЦЂХЅХЎЦѓХёХѕ Х§Х«Х¶ Х¬ХЅХёЦ‚Хґ Х°ХЎХЅХЎХ® Х¤ХЄХўХЎХ­ХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХЎХ¶ЦЂХЎХґХЎХЅХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ Ц‡ ХЎХґХҐХ¶Ц„ХЁ ХЎХµХЅ ХґХ« ХЎХјХЎХ¶Х±Х«Х¶ ХҐЦЂХЇХ¶ХЎХµХ«Х¶ ХєХЎХїХ«ХЄ Х§Х«Х¶ Х°ХЎХґХЎЦЂХёЦ‚Хґ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х­ЦЂХЎХїХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХЎХЅХїХ®ХёЦ‚ЦЃ ХїЦЂХѕХЎХ®:

– Մարդիկ մեռնում են, – ասում էին նրանք, – բայց այսպիսի թշվառություն մինչև այսօր տեսած չունեինք: Մայր, աղջիկ և տղա երեքը միասին միևնույն գիշերի մեջ մեռած, ո՞վ է տեսել կամ ո՞վ է լսել… ի՞հարկե սա մի երկնային պատիժ է:

– Ընդհակառա՛կը, մի երկնային բարություն, – պատասխանում էր մի քանիսին վարպետ Սարգիսը, – որովհետև այսպիսով աստված կամեցել է միանգամից ազատել հանգուցյալներին այն անողորմ լութերականի ձեռքից: – Նա խոսում էր ոսկերիչ Գրիգորի մասին, որը մինչև անգամ ոչինչ չգիտեր դեռ յուր ընտանյաց հասած դժբախտության մասին: Նախընթաց գիշերը ոսկերիչը անցրել էր քարոզիչ Ավետիքի տանը և դեռ առավոտը տուն չէր վերադարձել: Իսկ քարոզիչը որովհետև վաղ առավոտ շուկա էր եկել պաշարեղեն գնելու համար, այդտեղ նա լսել էր ոսկերիչի կնոջ և որդկերանց մահը: Այդ լուրը նրա վրա շատ վատ ազդեց: Բայց սառնությամբ և հեռատեսությամբ գործելն յուր սովորություն արած լինելով՝ նա չայլայլվեցավ, այլ իսկույն ևեթ «եղբայրներից» մի քանիսին ղրկեց տուն, Որ Գրիգորին զբաղեցնեն մինչև յուր տուն դառնալը: Հետո մի քանի հոգու համար գնած իրեղենների վերա դարձյալ պաշար ավելացնելով՝ հանձնեց ծառային և պատվիրեց տասն և երկու հյուրերի համար ճաշի պատրաստություն տեսնել: Այս ամենից ետ ինքը շտապեց պաստորին և մյուս «եղբայրներից» մի քանիսին տեսնելու: Մի ժամից ետ նա վերադարձավ ութ հոգի էլ յուր հետ ունենալով: Նա ոսկերիչին հայտնեց, որ այսօր մտադիր է մի փոքր խնջույք սարքել, որովհետև յուր քարոզիչ նշանակելու տասներորդ տարին հենց այդ օրը լրանում է:

– Իսկ վաղը, – ավելացնում էր նա, – քեզ հետ միասին շատ առավոտ պիտի ճանապարհվինք Ծառաձագ գյուղը մեր հոտին վերաբերյալ մի քանի գործերի համար:

Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ ХЈХёХѕХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎ ХґХїХЎХ¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХЎХЇХЎХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х°ХҐХїЦ‡ХҐХ¬ХёЦ‚:

Х”ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« ХЎХ¶ХЈХёЦ‚Х© ХґХїХЎХ¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х°ХҐХїЦ‡ХµХЎХ¬Х¶ Х§ЦЂ: Х†ХЎ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎХµХ¤ Х°Х¶ХЎЦЂХ¶ХҐЦЂХёХѕ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ Ц…ЦЂХЁ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х«Х¶ Х¦ХўХЎХІХҐЦЃХ¶ХҐХ¬, ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ ХёЦЂ Х¶ХЎ Х№ХЇХЎЦЂХёХІХЎХ¶ХЎЦЂ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХЎХ¬ Ц‡ ХЇХ¶ХёХ» ХёЦ‚ ХёЦЂХ¤ХЇХҐЦЂХЎХ¶ЦЃ ХґХЎХ°ХЁ Х¬ХЅХҐХ¬, Х«ХЅХЇ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ Х¶ХЎ Х°ХЎХґХёХ¦ХѕХЎХ® Х§ЦЂ, ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х«Х¶ ЦѓХ¶ХїЦЂХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХҐХЇХёХІ Х№Х§ЦЂ Х¬Х«Х¶Х«, Х°ХҐХїХё ХѕХЎХІ ХЎХјХЎХѕХёХїХµХЎХ¶ Х¶ХЎ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ« Х­ХёЦЂХ°ЦЂХ¤ХёХѕ, ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х«Х¶ ХЎХјХЎХ® ХЇХҐЦЂХ©ХЎЦЂ ФѕХЎХјХЎХ±ХЎХЈ, ХёЦЂ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х«ЦЃ 60 ЦѓХЎЦЂХЅХЎХІ Х°ХҐХјХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ: Х†ХЎ ХЎХµХ¤ХїХҐХІ Х¦ХЎХ¶ХЎХ¦ХЎХ¶ ХєХЎХїЦЂХѕХЎХЇХ¶ХҐЦЂХёХѕ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х«Х¶ ХєХ«ХїХ« ХёЦ‚Х·ХЎЦЃХ¶ХҐЦЂ ХґХ« ХЎХґХ«ХЅ, Х«ХЅХЇ ХЎХµХ¤ ХґХ«Х»ХёЦЃХёЦ‚Хґ ХєХ«ХїХ« Х¶ХЎХ­ХЎХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХҐЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЁХ¶ХїХЎХ¶ХµХЎЦЃХЁ Х°ХЎХЅХЎХ® Х¤ХЄХўХЎХ­ХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЈХёЦ‚ХµХЄХЁ Х°ХҐХ¶ЦЃ ХЎХµХ¤ ХЈХµХёЦ‚ХІХёЦ‚Хґ ХЎХјХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚, ХЁХЅХї ХёЦЂХёЦ‚Хґ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ« ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ ХҐХ©ХҐ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ Ц…ЦЂХЁ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЎХµХ¤ ХўХЎХ¶ХЁХќ В«ХїХ«ЦЂХёХ»В» Х°ХёХїХ« Х°ХЎХґХЎЦЂ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§Х«Х¶ ХѕХ¶ХЎХЅХЎХЇХЎЦЂ ХЎХ¶ХєХЎХїХҐХ°ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ ХїХҐХІХ« ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХЎХ¬:

ФІХЎХµЦЃ ХєХЎХЅХїХёЦЂХ«ЦЃ Ц‡ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х«ЦЃ Х¶ХЎХ­ХЎХїХҐХЅХѕХЎХ® Х°ХЎХ·Х«ХѕХ¶ХҐЦЂХЁ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃВ» ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х«ХЅХЁ Х­ХЎХ¶ХЈХЎЦЂХҐЦЃХ«Х¶: Х”ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« ХїХёЦ‚Х¶ Х°ХЎХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХЄХЎХґ Х°ХҐХїХё ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ ХєХЎХїХЎХ°ХґХЎХґХў ХЇХЎХґХҐЦЃХЎХѕ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ, ХЈХ¶ХЎХ¬ ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґХў: Х†ХЎ Х¤ХҐХј ХёХїЦ„ХЁ ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґХўХЁ Х°ХЎХ¶ХёХІ Х¤ХјХЎХ¶ХЁ Х№Х§ЦЂ ХЇХёХ­ХҐХ¬, ХҐЦЂХў ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґХўХёЦ‚Хґ ХґХ« ХЈХЎХІХїХ¶Х« Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х·Х·ХёЦ‚ХЇ Х¦ХЎЦЂХЇХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХЇХЎХ¶Х»Х«Х¶: Х†ХЎ Х«ХўЦЂ ХЇХЎХїХЎХЇ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХѕХҐЦЃХЎХѕ Х¬ХјХҐХ¬, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХЎХ¶Х·ХЎЦЂХЄ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХҐХІХЁ ХЇХЎХ¶ХЈХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХЎХЇХЎХ¶Х»ХЁ ХёЦ‚ХІХІХҐЦЃ Х¤ХҐХєХ« Х·Х·Х¶Х»ХёХІ ХЇХёХІХґХЁ Ц‡ ХёЦЂХёХ·ХЎХЇХ« Х¬ХЅХҐЦЃ Х°ХҐХїХҐЦ‚ХµХЎХ¬ХЁ.

– Ճշմարի՞տ, որ երեքն էլ վախճանվել են, – հարցնում էր «եղբայրներից» մեկը:

– Այո , թե՛ կինը, թե՛ աղջիկը և թե՛ որդին:

– Երեքն էլ ա՞յս գիշեր, – զարմացմամբ հարցնում էր մի երրորդը:

– Այո, երեքն էլ այս գիշեր:

– Իսկ եղբայր Գրիգորը ոչինչ չգիտե՞:

– Ոչ, նա այս գիշեր այստեղ է անցրել…

Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ ХЎХµХ¬Ц‡ХЅ Х№ХЇХЎЦЂХёХІХЎЦЃХЎХѕ Х¬ХЅХҐХ¬, Х¶ЦЂХЎ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­ХЁ ХєХїХїХѕХҐЦЃХЎХѕ, ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ ХЅХЇХЅХЎХ¶ ХґХ©ХЎХЈХ¶ХҐХ¬, Х¶ХЎ ХЈХёХ№ХҐХ¬ХёХѕ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃ ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґХўХЁ,

– Ո՞ւմ համար եք խոսում, այդ ի՞նչ է պատահել, ո՞վ է մեռածը, ինչու՞ ինձանից ծածկում եք, կի՞նս, որդի՞քս…

Х†ХЎ Х¤ХёХІХЎХ¬ХёХѕ Ц‡ ХЈХёЦ‚Х¶ХЎХ©ХЎЦѓ Х°ХҐХїХ¦Х°ХҐХїХҐ Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂ Х§ЦЂ ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ: ФІХЎХµЦЃ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХЁВ» Х°ХЎХ¶ХЇХЎЦЂХ®ХЎХЇХ« ХЈХЎХ¬ХёХѕ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№Х§Х«Х¶ ХЇХЎЦЂХёХІХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶, ХЎХµХ¬ Х·ХѕХЎЦЂХЎХ® Х¶ХЎХµХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶:

Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ ХЈХЄХѕХЎХ®Х« ХєХҐХЅ ХґХїХЎХѕ ХїХёЦ‚Х¶, Х¶ХЎ ХєХЎХїХЎХ°ХҐЦЃ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х«Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХЎЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ:

– Այս ի՞նչ են խոսում, Ավետի՛ք, – գոչեց նա դեպի քարոզիչը, ո՞ւր է կինս, ո՞ւր են որդիներս, նրանք մեռել են… տա՛ր ինձ նրանց մոտ, տար ինձ… Դուք ինձ քնացրիք, դուք ինձ ամեն բան մոռացնել տվիք, տա՛ր, ասում եմ, ինձ նրանց մոտ…

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ Х¶ХЎ ХўХјХ¶Х« Ц„ХЎХ·ХҐЦЃ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« Х©Ц‡Х«ЦЃ Ц‡ ХЎХјХЎХ» Х±ХЈХҐЦЃ:

– Ի՞նչ ես անում, այ մարդ, սպասիր, ես ոչինչ չգիտեմ, ո՞վ է մեռել…

– Ո՞վ է մեռել, կատաղությամբ գոչեց ոսկերիչը, կինս, որդիքս ասում եմ քեզ… Արի՛, արի՛, տար ինձ նրանց մոտ, ես միայնակ չեմ կարող գնալ…

Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« Ц‡ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« Х±ХЎХµХ¶ХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ Х¶ХҐЦЂХЅ Х©ХЎЦѓХѕХҐЦЃХЎХ¶ В«ХҐХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂХЁВ» Ц‡ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ Х©Х·ХѕХЎХј ХґХЎЦЂХ¤ХёЦ‚ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЇХЎХїХЎХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х°ХЎХЅХЎХ® ХЎХµХ¬ХЎХµХ¬ХґХёЦ‚Х¶Ц„ХЁХќ Х­ХёЦЂХ°ХёЦ‚ЦЂХ¤ ХїХѕХ«Х¶ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х«Х¶ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎХ¶ХЎХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЈХҐХ© ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ:

Х”ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ХЁ ХҐЦЂХЇХµХёЦ‚ХІХ«ЦЃ Х¤ХёХІХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХЅХЎХЇХЎХµХ¶ Х°ХЎЦЂХЇ Х§ЦЂ ХїХѕХЎХ® Х­ХёЦЂХ°ХёЦ‚ЦЂХ¤ХЁ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬: Х†ХЎ Ц‡ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃХ«Х¶: ХЋХҐЦЂХ»Х«Х¶ХЅ ХєХ«Х¶Х¤ ХўХјХ¶ХЎХ® Х§ЦЂ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« Х©Ц‡Х«ЦЃ Ц‡ ХЎЦЂХЎХЈХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Ц‡ Х°ХЎХїХЇХ¬ХµХЎХ¬ Х·Х¶Х№ХёХѕ ХЎХјХЎХ» Х§ЦЂ ХЈХ¶ХёЦ‚Хґ, ХґХ«Х·Хї ХҐХїЦ‡Х«ЦЃ Ц„ХЎЦЂХ· ХїХЎХ¬ХёХѕ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХёХ»:

ХѓХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХЁ Х·ХЎХї ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х№Х§ЦЂ: Х†ЦЂХЎХ¶Ц„ ХґХїХЎХ¶ Х©ХҐ Х№Х§ ХЎХµХ¶ ЦѓХёХІХёЦЃХЁ, ХёЦЂХ« Х®ХЎХµЦЂХёЦ‚Хґ Х·Х«Х¶ХѕХЎХ® Х§Х«Х¶ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¤ЦЂХЎЦЃХ« ХѕХЎЦЂХєХҐХї ХЌХЎЦЂХЈХЅХ« ХїХ¶ХҐЦЂХЁ, Ц‡ ХЎХ°ХЎ Х¬ХЅХѕХҐЦЃХЎХ¶ Х°ХёХЈЦ‡ХёЦЂ ХҐЦЂХЈХҐЦЃХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х±ХЎХµХ¶ХҐЦЂХЁ:

– Կանգնի՛ր այստեղ, – հրամայական ձայնով դարձավ ոսկերիչը դեպի քարոզիչը. և նրա թևից քաշելով յուր հետ կանգնեցրավ մի ցանկապատի տակ:

ФµЦЂХЈХҐЦЃХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х±ХЎХµХ¶ХҐЦЂХЁ Х°ХҐХїХ¦Х°ХҐХїХҐ ХґХёХїХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶: ХЋХҐЦЂХ»ХЎХєХҐХЅ ЦѓХёХІХёЦЃХ« ХЎХ¶ХЇХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ ХҐЦЂЦ‡ХЎЦЃХЎХ¶ ХґХёХґХҐЦЂХЁ Ц‡ Х­ХЎХ№ХѕХЎХјХ¶ХҐЦЂХЁ, ХҐХїХё ХҐЦЂХЈХҐЦЃХёХІ ХґХЎХ¶ХЇХїХ«Х¶, Ц„ХЎХ°ХЎХ¶ХЎХ¶ХҐЦЂХЁ Ц‡ ХѕХҐЦЂХ»ХЁ Х­ХёЦ‚ХјХ¶ ХўХЎХ¦ХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЎЦЂХ°ХҐХЅХїХЎХѕХёЦЂХ¶ХҐЦЂХ« Ц‡ ХґХЎХ¶ЦЂ ХѕХЎХіХЎХјХЎХЇХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ«, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЇЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХҐЦЂХҐЦ„ Х©Х·ХѕХЎХјХ¶ХҐЦЂХ« Х¤ХЎХЈХЎХІХ¶ХҐЦЂХЁ: Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ ХЎХµХ¤ ХЎХґХҐХ¶ХЁ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х¬ХЎХµХ¶ ХўХЎЦЃХЎХ® ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХёХѕ, ХёЦЂХёХ¶ЦЃ ХґХҐХ» Х°ХЎХ¶ХЇХЎЦЂХ®ХЎХ°ХЎХЅ Х©Х·ХѕХЎХјХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЈХёЦ‚ХµХЄХЁ ЦЃХЎХґХЎЦ„ХЎЦЃЦЂХҐХ¬ Х§ЦЂ ХЎЦЂХїХЎХЅХѕХЎЦЃ ХЎХІХўХµХёЦ‚ЦЂХ¶ХҐЦЂХЁ, ХЎХ¶Х¦ХЈХЎХµХЎХўХЎЦЂ ХЎХјХЎХ» ХЈХ¶ХЎЦЃ Х¤ХҐХєХ« Х¤ХЎХЈХЎХІХ¶ХҐЦЂХЁ: ФІХЎХµЦЃ ХЎХµХЅХїХҐХІ Х¶Х·ХґХЎЦЂХҐХ¬ХёХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХµХёЦ‚ХЅ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ ХёЦЂХ¤Х«Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЇХёХІХЇХёХІХЎХЈХ«Х¶ Х¬ХЎХ¬Х«ХЅ Х§Х«Х¶ ХґХҐХЇХЁ ХґХёЦЂ Ц‡ ХґХµХёЦ‚ХЅХЁ Ц„ЦЂХёХ» Х¤ХЎХЈХЎХІХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХЈЦЂХЇХЎХ®, Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ ХЅХёХЅХЇХЎХ¬ХёХѕ Ц‡ ХЅХЎЦЂХЅХЎЦѓХЎХ® ХҐХї Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ Х¤ХҐХєХ« Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ХЁ Ц‡ ХЈХёХ№ХҐЦЃ.

– Նրանք են, կինս և երեխաներս, դու և ես՝ երկուսս միասին սպանեցինք նրանց…

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ Х¶ХЎ ХЇХЎХ¶ХЈХ¶ХҐЦЃХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХјХЎХ»Х« ХїХҐХІХЁ, ХѕХҐЦЂЦЃЦЂХЎХѕ ХЈХ¤ХЎХЇХЁ, Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ХЁ ХЎХ¶ХҐХ¬ ХїХѕХЎХѕ Ц‡ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х«Х¶ Ц‡ ХЅХєХЎХЅХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х°ХёЦ‚ХІХЎЦЂХЇХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЎХ¶ЦЃХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚Х¶: ФµЦЂХў Х°ХЎХ¶Х¤ХҐХЅХЁ ХґХёХїХҐЦЃХЎХѕ, Х¶ХЎ ХЇЦЂХЇХ«Х¶ Х­ХҐХ¬ХЎХЈХЎЦЂХ« Х¶ХґХЎХ¶ ХѕХЎХ¦ХҐЦЃ Х¤ХҐХєХ« Х¤ХЎХЈХЎХІХ¶ХҐЦЂХЁ.

– Այդ ո՞ւր եք տանում իմ կինը և որդիները… թողեք, որ խոսեմ նրանց հետ…:

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ Х¶ХЎ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЁХ¶ХЇХ¶ХҐХ¬ Х¤ХЎХЈХЎХІХ¶ХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ, ХўХЎХµЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЎЦЂХЈХҐХ¬ХҐЦЃХ«Х¶:

– Հեռու, հեռու այստեղից, թշվառական, – սպառնալից դեմքով դարձավ դեպի նա քահանաներից մինը, – այդ անիծյալ ձայնովդ այժմ է՞լ սրանց մահվան հանգստությունն ես կամենում վրդովել:

Х€ХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ ХЅЦЂХїХЎХўХҐХЇ Ц‡ ХЈХёЦ‚Х¶ХЎХ©ХЎЦѓ ХҐХї Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ Ц‡ ЦЃХЎХ¶ХЇХЎХєХЎХїХ«Х¶ Х°ХҐХ¶ХѕХҐХ¬ХёХѕ ХґЦЂХґХ¶Х»ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ.

– Այո՛, ես անիծյալ եմ… տեր – հայրը իրավունք ունի… ես անիծյալ եմ…

Ф±ХµХЅ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶ХЁ Х·ХЎХї ХґХёЦЂХґХёЦ„Х«Х№ ХЎХ¦Х¤ХҐЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХЎЦЂХЎХѕ ХЄХёХІХёХѕЦЂХ¤Х« ХѕХҐЦЂХЎ, Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ Х·ХЎХїХҐЦЂХЁ Х­ХІХіХЎХ°ХЎЦЂХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х« Х©Х·ХѕХЎХј Х¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХѕХҐЦЂХЎ: ФІХЎХµЦЃ ХЇХЎХµХ«Х¶ ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х№ХЇХЎЦЂХёХІХЎЦЃХЎХ¶ ХіХЎХ¶ХЎХ№ХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎ Х°ХёХЈХёЦ‚ ХѕХ·ХїХЎХ°ХЎЦЂ Х¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ ХЇХЎЦЂХ®ХҐЦЃХ«Х¶ Х©ХҐ Х¶ХЎ ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХўХјХ¶Х« ХµХёЦ‚ЦЂ Х¶Х¶Х»ХҐЦЃХµХЎХ¬Х¶ХҐЦЂХЁ Х­Х¬ХҐХ¬ Х«ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х±ХҐХјЦ„Х«ЦЃ, ХёЦ‚ХЅХїХ«Хќ В«Х„ХҐХ¶Ц„ Х¤ХЎХјХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ЦЃ Ц„ХҐХ¦ ЦЃХёЦ‚ХµЦЃ ХЇХїХЎХ¶Ц„, ХЎХ¶Х¦ХЈХЎХґВ», ХЇХЎХґХЎЦЃХёЦ‚ХЇ ХЅХєХЎХјХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„Хќ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХЎХµХ¶ Х§Х¬ Х°ХЎЦЂХѕХЎХ®Х« ХЅХЎХЅХїХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХїХЎХЇ ХЇХёЦЂХ®ХЎХ¶ХѕХЎХ® Х©Х·ХѕХЎХјХЎХЇХЎХ¶Х«Х¶:

Բայց ոսկերիչը լուռ և անզգա էր յուր դեմ ուղղված բոլոր հայացքներին ու սպառնալիքներին: Նա այնքան սպասեց այնտեղ, մինչև որ հուղարկավորությունը անցավ և հետո ապուշ – ապուշ հարցրավ քարոզչին:

– Այս ննջեցյալները ճանաչեցիր դո՞ւ:

– Ճանաչեցի, – ցած ձայնով պատասխանեց նրան քարոզիչը:

– Նրանք իմ կինը, աղջիկս ու որդիքս են, գիտե՞ս:

– Գիտեմ:

– Լավ ուրեմն, տար այժմ ինձ իմ տունը:

Х”ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ХЁ Х°Х¶ХЎХ¦ХЎХ¶Х¤ХѕХҐЦЃХЎХѕ: ФµЦЂХў Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ Х°ХЎХЅХЎХ¶ ХїХёЦ‚Х¶, ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХѕ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х«Х¶:

– Այժմ դու կարող ես գնալ:

– Իսկ դո՞ւ, – հարցրավ քարոզիչը:

– Ես պետք է մնամ իմ տանը:

– Իսկ եղբայրների մոտ ե՞րբ կգաս…

В«ФµХІХўХЎХµЦЂХ¶ХҐЦЂВ» ХўХЎХјХЁ ЦЃХ¶ЦЃХҐЦЃ ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№Х«Х¶ ХЎХґХўХёХІХ» ХґХЎЦЂХґХ¶ХёХѕ, Х¶ХЎ ХЇХЎХїХЎХІХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х°ХЎЦЂХ±ХЎХЇХѕХҐЦЃХЎХѕ Ц„ХЎЦЂХёХ¦Х№Х« ХѕХҐЦЂХЎ.

– Դու դեռ համարձակվում ես ինձ մոտ այդ անիծյալ անունը կրկնելու, – այս ասելով նա երկու ձեռքով բռնեց քարոզչի մազերից և ուժգին զարկավ մոտ եղող պատին:

Х”ХЎЦЂХёХ¦Х«Х№ХЁ ХґХ« ХіХ«Х№ ХЎЦЂХ±ХЎХЇХҐЦЃ Ц‡ ХЈХ¬ХёЦЂХѕХҐЦЃХЎХѕ ХЈХҐХїХ«Х¶:

– Այդ դեռ շատ փոքր է, – կատաղությամբ գոչեց ոսկերիչը և վազեց վերցնելու բակի մեջ ընկած որձաքարի բեկորը: Բայց քարոզիչը մի ակնթարթում բարձրացավ ընկած տեղից և բակի ցանկապատի վրայով թռավ փողոց: Ոսկերիչը ետ դարձավ, բայց նրա փախչելու ոտնաձայնը միայն լսեց,

– Ես ուրեմն սատանաների հետ գործ ունեի մինչև այժմ, – ասաց նա և քարը ձգեց գետին: Հետո մի փոքր լռելով շարունակեց ձողացող ձայնով: – Բայց ո՞վ է մեղավորը, ի՞հարկե ես, միմիայն ես, անզգամս: Ի՞նչ ունեի ես այդ դևերի հետ, այդ անգութ, այդ անսիրտ խաբեբաների հետ, ինչու շուտով չճանաչեցի նորանց, ինչո՞ւ խելքս կորցրի, ինչո՞ւ իմ ընտանիքը մոռացա… իմ կինը, իմ զավակները… Հա՛, հու քեզ համար նոր հավա՞տ էիր որոնում, թշվառական, – շարունակում էր նա ինքն իրեն խոսելով, – դու որ մի խեղճ արհեստավոր էիր և իսկապես չգիտեիր, թե որոնք են քո հավատի պակասությունները և որոնք էին ուրիշների առավելությունները: Քո պապերի հավատով դու քեզ բավական երջանիկ չէի՞ր զգում, նորանով քո ընտանիքը բավական բախտավոր չէր. թե՞ կամենում էիր հանկարծ արքայություն մտնել… գնա այժմ, անմիտ, գնա և տես, ո՞ր դժոխքը սորանից ավելի սարսափելի է, ո՞ր դժոխքը սորանից ավելի խիստ հարվածներ կարող էր տալ քեզ…

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ Х¶ХЎ ХЎХ¶Х­Х¶ХЎ Х°ХЎЦЂХѕХЎХ®ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­ХЁ: ХЂХҐХїХё ХҐЦЂХҐЦЂХЎХ¬ХёХѕ Х¶ХЅХїХЎХѕ Х¤ХјХЎХ¶ Ц„ХЎЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ Ц‡ ХЁХ¶ХЇХЎХѕ ХґХїХЎХ®ХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ»: ФµЦЂХўХҐХґХ¶ Х¶ХЎ Х­ХёЦЂХЁ Х°ХЎХјХЎХ№ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¬ХЎХµХ¶ ХўХЎЦЃХѕХЎХ® ХјХ¶ХЈХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ, Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ Х®ХёЦ‚Х­ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х§ЦЂ ЦѓХ№ХёЦ‚Хґ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¶ХҐЦЂХЅХёЦ‚Хґ ХЇЦЂХЎХЇХѕХёХІ Х·ХёЦ‚Х¶Х№ХЁ, ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Х¶ХЎ ЦЃХ¶ЦЃХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­ХЁ Ц‡ ХЇХЎХїХЎХІХЎХўХЎЦЂ Х·ХЎЦЂХЄХёЦ‚Хґ Ц…Х¤Х« ХґХҐХ» ХµХёЦ‚ЦЂ ХўХјХёЦ‚Х¶ЦЃЦ„Х¶ХҐЦЂХЁ ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХјХЎХ» ХґХҐХ¶ХЎХґХЎЦЂХїХёХІХ¶ХҐЦЂХ« ХўХЎХ¶ХЎХЇ ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ ХЇХЎХ¶ХЈХ¶ХЎХ®, Ц‡ ХҐЦЂХўХҐХґХ¶ Х°ХёЦ‚ХЅХЎХ°ХЎХї Ц‡ ХЅЦЂХїХЎХўХҐХЇ ХЈХ¬ХёЦ‚Х­ХЁ Х­ХёХ¶ХЎЦЂХ°ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЇХёЦ‚ЦЂХ®Ц„Х« ХѕХҐЦЂХЎ Ц‡ ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ ХґХ¶ХёЦ‚Хґ ХҐЦЂХЇХЎЦЂ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ: ХЋХҐЦЂХ»ХЎХєХҐХЅ Х¶ХЎ Х¶ХёЦЂХҐХ¶ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х«Х¶Ц„Х¶Х«ЦЂХҐХ¶ Х·Х·Х¶Х»ХЎХ¬.

«Բայց մի՞թե ես մեղավոր եմ. մի՞թե ես գիտությամբ արի այդ ամենը, երբեք: Ես մինչև այժմ էլ չգիտեմ, թե ինչպես եղավ, որ այդ խաբեբաների որոգայթի մեջ բռնվեցա, չգիտեմ ինչպե՞ս եղավ, որ իմ Մարիամին, իմ երեխաներին մոռացա, այո, ես ոչինչ չգիտեմ, այդ ամենը ինձ համար բոլորովին անհասկանալի ձևով կատարվեցան, այո, անհասկանալի, ես ոչինչ չիմացա, ես ոչինչ չզգացի, այդ դևերը ինձ կախարդեցին, այո, ես մեղավոր չեմ…»: Այս ասելով նա լռեց մի փոքր ժամանակ և հետո նորեն սկսավ.

«Բայց ինչպե՞ս թե մեղավոր չեմ, ես չէի որ երբ առաջին անգամ կամենում էի գնալ այն խաբեբա Կարոյի տունը և Մարիամը եկավ ինձ արգելելու, նա բռնեց իմ ձեռքից, նա խնդրում, աղաչում և արտասվում էր, որ ես նրա մոտ գայի, բայց ես, ոհ, ես՝ անզգամս վայրենությամբ մի կողմ բերեցի նրան և դուրս փախա… Ես չէի՞, որ չորս տարի շարունակ տանջեցի նորան արգելելով կատարել յուր հավատո վերաբերյալ պարտավորությունները և վերջապես ես չէի, որ սպանեցի նորան և նորա հետ էլ իմ երկու զավակներին…»:

Ф±ХµХЅХєХҐХЅ Х­ХёХЅХҐХ¬ХёХѕ Х¶ХЎ ХѕХҐЦЂ Х©ХјХЎХѕ Х¶ХЅХїХЎХ® ХїХҐХІХ«ЦЃ Ц‡ Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇХҐЦЃ Х°ХёЦ‚ХЅХЎХ°ХЎХї ХЇХЎХїХЎХІХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў.

«Ո՛չ, ո՛չ, ապրել այսուհետև անկարելի է, և ո՞ւմ համար պիտի ապրեմ. Մարիամը մեռավ և տարավ յուր հետ աղջիկս և որդիս. մնում են երկու փոքրիկներս. թող նոքա էլ թշվառանան… իմ բարեպաշտ հայրը անշուշտ իր գերեզմանում անիծեց ինձ իմ անիրավությանց համար, ուրեմն իմ անունը պիտի ջնջվի. իմ տունը հիմնովին պիտի կործանվի, որպեսզի իմ պատիժը կատարյալ լինի… այո՛, ես արժանի չեմ աստծո արեւը տեսնելու, նորա օդը շնչելու… և ես փոխանակ քարոզչի գլուխը պատին զարկելու, ինչու՞ իմը չեմ զարկում»:

Այս ասելով նա կատաղաբար առաջացավ դեպի դուռը և ձախ երեսով սաստիկ խփվեցավ տան պատին, նրա դեմքը ընդհարվելով քարի հետ պատռվեցավ և քթից սկսավ հոսել հորդ արյուն: «Ոչ, այսպես չի կարելի շուտ մեռնել, այնպես շուտ՝ որ իմ կնոջը և երեխաներին հասնեմ, ես գիտեմ, թե ինչպե՞ս պետք է մեռնել…»: Նա ներս մտավ տուն: Առաջին անգամ նրա աչքին զարկավ նախագավթի մեջ կշեռքի համար կախված չվանը:

«Ահա, – գոչեց նա խելագարվածի պես, – ահա մեռնելու հարմար միջոցը»: Եվ առանց ուշանալու բարձրացավ գավթի անկյունում դրված սնդուկի վերա, քաշեց յուր մոտ առաստաղից կախված չվանը և նրա վերա կրկնածալ հանգույց շինելով՝ անցրավ պարանոցը, «Այժմ ես ձեզ հետ եմ, սիրելիներս»:

Նա թափ տվավ ոտքերին և շրջվելով կախվեցավ օդի մեջ… Երկու անզոր ցնցումներից ետ լրթագույնը պատեց նրա երեսը, բերանից և ռունգերից սկսավ ժայթքիլ խեղդվող արյունը, և մի խուլ հռնդյունից ետ… նա հոգին փչեց…

Հուղարկավորության ժամանակ ոսկերիչին սպառնացող երիտասարդները տուն դառնալով բոլորը միասին վճռեցին գնալ նրա մոտ և երեք զոհերի վրեժը հանել նրանից…

ФІХЎХµЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х¦ХЎХµЦЂХёЦ‚Х©ХЁ ЦѓХёХ­ХѕХҐЦЃХЎХѕ ХЅХЎЦЂХЅХЎЦѓХ«, ХҐЦЂХў Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЇХЎХ­ХѕХЎХ® ХЈХїХЎХ¶ Х¶ХЎХ­ХЎХЈХЎХѕХ©Х« ХґХҐХ»:

Հայ անհիշաչար հոգևորականությունը առավ բողոքականության չորրորդ և ավելի թշվառ զոհի մարմինը և ամփոփեց յուր ընտանյաց հանգստարանում…

Ф»ХЅХЇ ХґХҐХ®ХЎХєХЎХїХ«Хѕ ХєХЎХЅХїХёЦЂХЁ Х·ХЎХї ХЎХ¶ХїХЎЦЂХўХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х¬ХЅХҐЦЃ ХЎХµХ¤ ХўХёХ¬ХёЦЂ Х©Х·ХѕХЎХјХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХєХЎХїХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХѕХҐЦЂХ»ХёЦ‚ХґХЁ ХўХЎЦЂХҐХ°ХЎХіХҐЦЃ ХЎХЅХҐХ¬, ХёЦЂ В«ХёХЅХЇХҐЦЂХ«Х№ХЁ Х°Х«ХґХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ ХЎЦЂХҐХ¬ Х«ЦЂХЎХ¶ Х­ХҐХІХ¤ХҐХ¬ХёХѕВ»:

Ոսկերիչի երկու որդիներին յուր հովանավորության տակ առավ վարպետ Սարգիսը, իսկ նրա ունեցած երեք հազար ռուբլին, որը պաստորի ձեռքով գրկված էր մայրաքաղաքի բանկը շահեցնելու, մինչև այսօր էլ չիմացվեցավ, թե աստծո ո՞ր պաշտոնյայի գրպանը մտավ…




Ф»Х„ ФїФ±Ф№Х€ФјФ»Фї ХЂФ±ХђХЌХ†Ф±Х‘Х€Х’Х†





ФѕХ€ХЋФ» ХЋФµХђФ±


1876В Х©ХѕХЎХЇХЎХ¶Х¶ Х§ЦЂ. ХґХЎХµХ«ХЅХµХЎХ¶ ХґХ« Х°ХёХѕХЎХ·ХёЦ‚Х¶Х№ ХҐЦЂХҐХЇХё: Х„ХҐЦЂ Х·ХёХЈХҐХ¶ХЎХѕХЁ Х°ХЎХ¶Х¤ХЎЦЂХї ХЅХ¬ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ФїХЎХЅХєХ«ЦЃ Х®ХёХѕХ« Х­ХЎХІХЎХІ ХЎХ¬Х«Ц„Х¶ХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ: ФІХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХҐХ¦ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ЦЂХЎХ·ХЎХ¬Х«Ц„Х¶ХҐЦЂХёХѕ: Х†ХЎХѕХ« Х±ХЎХ­ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ ХҐЦЂЦ‡ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХҐЦЂХ© ХЇХЎХ¶ХЎХ№ХЎХ¦ХЎЦЂХ¤ ХўХ¬ЦЂХЎХЇХ¶ХҐЦЂ` ХҐХ¦ХҐЦЂХѕХЎХ® ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ ХЈХҐХїХЎХЇХ¶ХҐЦЂХёХѕ, ХґХҐЦЂХ© ХЁХ¶Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХЇ Х¤ХЎХ·ХїХҐЦЂХќ ХёЦЂХёХ¶ЦЃ Х®ХЎХ¶ЦЂХЎХўХҐХјХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х°ХЎХЅХЇХЎЦѓХёЦ‚Х¶Х» ХЎЦЂХїХёЦЂХЎХ¶ХҐЦЂХЁ, ХґХҐЦЂХ© Х¬ХЎХµХ¶ХЎХ¶Х«ХЅХї Х°ХёХѕХ«ХїХ¶ХҐЦЂ, ХёЦ‚ЦЂ Х¦ХҐХІХёЦ‚Хґ Ц‡ ХЎЦЂХЎХ®ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХёХ№Х­ХЎЦЂХ« ХўХЎХ¦ХґХЎХ©Х«Хѕ Х°ХёХїХҐЦЂХЁ Х­ХЎХјХЁ ХїХЎХѕХЎЦЂХ« Х¶ХЎХ­ЦЂХ« Х°ХҐХї Ц‡ Х°ХЎХіХЎХ­Хќ ХґХЎХ¶ЦЂ ХёЦ‚ Х­ХёХ·ХёЦЂ Х¬ХҐХјХЎХ¶ЦЃ ХЎХєХЎХјХѕХЎХ®Х¶ХҐЦЂХЁХќ Х®ХЎХјХЎХ¦ХЎЦЂХ¤ ХЅХїХёЦЂХёХїХ¶ХҐЦЂХёХѕ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЎХ¶ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХї ХґХҐХЇХЁ ХґХµХёЦ‚ХЅХ« ХҐХїЦ‡Х«ЦЃ ХѕХЎХ¦ХёЦ‚Хґ ХЎХ¶Х°ХҐХїХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХҐЦЂ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХ«ЦЃ: ХЌЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х°ХҐХјХёЦ‚ Х¶Х·ХґХЎЦЂХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ФїХёХѕХЇХЎХЅХ« Х·ХІХ©ХЎХµХЎХ·ХЎЦЂ Х¬ХҐХјХ¶ХҐЦЂХЁХќ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЇХёХ°ХЎХЇХЎХѕХҐХї ХЈХЎХЈХЎХ©Х¶ХҐЦЂХёХѕ` ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х¤ХҐХјЦ‡ХЅ Х®ХЎХ®ХЇХѕХЎХ® Х§Х«Х¶ Х±ХµХёЦ‚Х¶Х« ХЅХєХ«ХїХЎХЇ ХЅХЎХѕХЎХ¶ХёХѕ: Ф»ХЅХЇ ХЎХ» ХЇХёХІХґХ«ЦЃ ХїХЎЦЂХЎХ®ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х®ХёХѕХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¶ХЅХЎХ°ХґХЎХ¶ ХЎХ¬Х«Ц„Х¶ХҐЦЂХёХѕ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х°ХҐХ¦Х«ХЇ Х°ХёХѕХ« ХЎХјХЎХ» ХЎХ¶ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХї Х®ЦѓХ®ЦѓХёЦ‚Хґ Ц‡ ХїХЎХїХЎХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х°ХЎХ¦Х«Хѕ Х¬ХЅХҐХ¬Х« ХіХёХІЦѓХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХёХѕ: Ф±ЦЂХҐХЈХЎХЇХЁ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ЦЂХҐХІХҐХ¶ ХЈХёЦ‚Х¶Х¤ХЁ Х°ХҐХјХЎХѕХёЦЂ Х¬ХҐХјХ¶ХҐЦЂХЁ ХҐХїЦ„ХёЦ‚Хґ Х®ХЎХ®ХЇХҐХ¬ХёЦ‚ Ц‡ Х¶ЦЂХЎ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ ХіХЎХјХЎХЈХЎХµХ©Х¶ХҐЦЂХЁХќ ХЎХ¶Х¦ХёЦЂ ХЎХµХ¬Ц‡ХЅ ХґХЎЦЂХ¤ХЇХЎХ¶ЦЃ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ Х­ХїХїХІХҐХ¬ХёЦ‚ ХёХЅХЇХҐХ¦Ц…Х®ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХ«ХЎХµХ¶ Х®ХёХѕХ« Х¤ХЎХ¬ХЎЦЂХЎХЈХҐХІ ХЎЦѓХҐЦЂХЁ Ц‡ ХґХҐЦЂ Х¶ХЎХѕХ« ХїХЎХ­ХїХЎХЇХЎХґХЎХ®ХЁ, ХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¶ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХї ХѕХЎХ¦ХѕХ¦ХёЦ‚Хґ Ц‡ ХЎХ¶ЦЃХёЦ‚Х¤ХЎЦЂХ± Х§Х«Х¶ ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х¶ХЎХѕХЎХЅХїХ«Х¶ХҐЦЂХЁ Ц‡ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХЁ:

Այդ ժամանակ ես կանգնած էի նավի ետևում, ուր սովորաբար ծածանում է եռագույն դրոշակը, և երեսս դեպի նավի ցռուկը դարձրած զմայլմամբ դիտում էի Կասպյան ծովակի գեղազվարճ ափերը: Մի սրբազան հափշտակություն տիրել էր իմ հոգվույն. նավը սլանում էր, և ես հետզհետե խորասուզվում էի հեռու հեռու հնադարյան անցյալի մեջ, երբ մարդկային կյանքը դեռ այս քան կերպարանափոխված չէր, երբ լուսավորությունը դեռ չէր հղացել յուր հրաշալիքները և ծովի ալիքների մեջ դեռ չէր վառվում Հեփեստոս հնոցը, որը այսօր յուր հսկայական և սոսկալի ուժով հաղթահարում է ծովի կատաղությունը և տիրում Պոսիդոնի ժառանգական թագավորությանը… Ես հոգվով սլանում էի դեպի այն երանելի ժամանակները երբ մեր առաջ տարածվող այս կուսական ափանց վերա ապրում էր մի նահապետական ժողովուրդ, ասպետական սրտի տեր, բռնության անսովոր և աշխատության սիրահար, մի ժողովուրդ, որ չէր ճանաչում թշվառությունը և չէր ստեղծում նրան, որովհետև շատանում էր յուր պարզ և անպաճույճ կյանքով… նրա տղամարդիկ հերկագործում էին իրենց դաշտերը և սևաչյա կանայք դալարագեղ հովիտների մեջ իրենց խաշներն էին արածացնում, նրա քաջ երիտասարդներ ուրախ և անհոգ որսում էին լեռների վերա, և գեղանի աղջկունք՝ գետափանց մոտ դեգերելով՝ երգում էին նրանց: Հին լեռնականների երկիրը և՛ խաղաղ, և՛ գեղեցիկ էր… բայց լուսավորությունը ո՞ր բնական գեղեցկությունը չէ աղավաղել, երբ նա բնության այդ ստեղծագործության ձգտել է տիրապետել: Այսօր այստեղ սովորում են խոսել ապագայի վերա և դողդողալով հոգում էին վաղվան համար… Սեփականությունը վտանգվում է, խաղաղանիստ գյուղի խրճիթները էլ չեն ապահովում բնակիչների կյանքը և անցյալին ծանոթ ծերունիները սկսում են հառաչել…

ХЏХЎХЇХЎХѕХ«Х¶ ХЎХµХЅ ХґХїХЎХ®ХґХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХ« ХґХҐХ» Х§Х«, ХҐЦЂХў ХґХҐЦЂ Х·ХёХЈХҐХ¶ХЎХѕХЁ ХґХ« Х°ХЎХ¶ХЇХЎЦЂХ®ХЎХЇХЎХ¶ ХєХїХёЦ‚ХµХї ХЎЦЂХЎХѕ Ц‡ ХўХёХ¬ХёЦЂ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХЎХ¶Х°ХҐХїХЎЦЃХЎХ¶ Х«Хґ ХЎХ№Ц„Х«ЦЃ: ФїХЎХ¶ХЎХ№ХЎХ¦ХЎЦЂХ¤ ХЎЦѓХҐЦЂХ« ЦѓХёХ­ХЎЦЂХҐХ¶ Х«Хґ ХЎХјХЎХ»Ц‡ ХўХЎЦЃХѕХҐЦЃХЎХѕ Х®ХёХѕХ« Х¬ХЎХµХ¶ХЎХїХЎЦЂХЎХ® ХґХЎХЇХҐЦЂЦ‡ХёЦ‚ХµХ©ХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЈХҐХІХЎХ®ХёЦ‚Цѓ ХЇХёХ°ХЎХЇХ¶ХҐЦЂХёХѕ: Х„Х« ЦЂХёХєХҐ ХҐХЅ ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ ХЇХЎЦЂХ®ХҐЦЃХ«, Х©ХҐ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХµХ¶ Х«Хґ ХїХҐХЅХЎХ®Х¶ХҐЦЂХЁ ХҐЦЂХЎХ¦ Х§Х«Х¶: ФІХЎХµЦЃ Х°ХҐХ¶ЦЃ ХёЦЂ ХҐЦЂХҐХЅХЅ Х¤ХЎЦЂХ±ЦЂХ«, ХЎХ°ХЎ Х«Хґ ХЎХјХЎХ»Ц‡ Х¶ХЇХЎЦЂХѕХҐЦЃХЎХ¶ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ ХїХҐХЅХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ Х°ХҐХї ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶ ХґХ« ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¤Х«ЦЂ ХўХ¬ЦЂХЎХЇХ« ХЅХїХёЦЂХёХїХёЦ‚Хґ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ Х®ХёХѕХҐХ¦ХҐЦЂХµХЎ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ Х±ХµХёЦ‚Х¶Х« ХєХҐХЅ ХЅХєХ«ХїХЎХЇ ХїХ¶ХҐЦЂХёХѕ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЎЦЂХЎХЈ ХЎЦЂХЎХЈ ХґХёХїХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х¤ХҐХєХ« ХґХҐХ¦:

ХЂХ«Х¶ХЈ ЦЂХёХєХҐХ«ЦЃ ХҐХї Х¶ХЎХѕХЁ Х®ХЎХ¶ЦЂХЎЦ„ХЎХµХ¬ ХґХїХЎХѕ Х¶ХЎХѕХЎХ°ХЎХ¶ХЈХ«ХЅХїХЁ: Ф±Х°ХЎХЈХ«Х¶ Х­ХЎЦЂХ«ХЅХ­ХЁ, ХёЦЂ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХµХ¶ ХЇХЎХ­ХѕХЎХ® Х§ЦЂ Х·ХёХЈХҐХ¶ХЎХѕХ« Х®ХЎХµЦЂХ«ЦЃ, ХґХҐХ® Х¤ХІЦЂХ¤ХµХёЦ‚Х¶ХёХѕ Х«Х»ХЎХѕ Х®ХёХѕХЁ, ХЎХ°ХЎХўХҐХЇХҐХ¬ХёХѕ Х¶ЦЂХЎ. Х°ХЎХґЦЂ ХўХ¶ХЎХЇХ«Х№Х¶ХҐЦЂХ«Х¶: ХЌЦЂХЎХ¶ Х°ХҐХїЦ‡ХҐЦЃ Х·ХёХЈХҐХґХҐЦ„ХҐХ¶ХЎХµХ« ХЅХёЦ‚ЦЂ Х°Х¶Х№ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, Ц‡ Х¶ХЎХѕХ« ХЎХґХҐХ¶ Х­ХёЦЂХ·ХҐЦЂХ«ЦЃ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х©ХЎЦѓХѕХҐЦЃХЎХ¶ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХЁ: ХЌХЇХЅХЎХѕ ХґХҐХ® Х·ХЎЦЂХЄХёЦ‚ХґХ¶: Х†ХЎХѕХЎХЅХїХ«Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХёХґХЎХ¶Ц„, ХЎХ¶ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХї ХѕХЎХ¦ХѕХ¦ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЎХ» ХёЦ‚ Х±ХЎХ­. ХёЦ‚ЦЂХ«Х·Х¶ХҐЦЂХЁ ХЇХЎХєХЇХ« Х¶ХґХЎХ¶ ХґХЎХЈХ¬ЦЃХҐХ¬ХёХѕ ХЅХёЦ‚ЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХєХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ Ц‡ ХёЦ‚ХІХІХЎХ±Х«ХЈ ХЇХЎХµХґХ« Х®ХЎХµЦЂХЁ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕХќ ХєЦЂХЇХёЦ‚Хґ ХЇХЎХґ Х©ХёЦ‚Х¬ХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ, ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х«ХЅХЁ ХїХЎХ­ХїХЎХЇХЎХґХЎХ®Х« ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХѕХЎХ¶Х¤ХЎХЇХЁ Х©ХјХ№ХҐХ¬ХёХѕ Х«Х»ХҐЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х®ХёХѕХ« ХґХҐХ» ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ Х¶ХЎХѕХЎХЇХ¶ХҐЦЂХЁ, Ц‡ ХґХ« ХёЦ‚ЦЂХ«Х· Х­ХёЦ‚ХґХў Х¦ХўХЎХІХѕХЎХ® Х§ЦЂ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХ« Х«ЦЂХҐХІХҐХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ Х¦ХЎХїХҐХ¬ХёХѕ Ц‡ ХўХЎХЄХЎХ¶ХҐХ¬ХёХѕ:

Х„Х« Ц„ХЎХ¶Х« ЦЂХёХєХҐХ« ХґХҐХ» Х·ХёХЈХҐХ¶ХЎХѕХЁ Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХҐЦЃХ«Х¶ ХўХЎХ¦ХґХЎХ©Х«Хѕ Х¶ХЎХѕХЎХЇХ¶ХҐЦЂ, ХЈХёЦ‚ХµХ¶Х¦ХЈХёЦ‚ХµХ¶ Х­ХҐХ¬ХҐЦЂХёХѕ Ц‡ Х©Х«ХЎХЇХ¶ХҐЦЂХёХѕ: ФµЦЂХЇХЎХ©ХҐ ХЅХЎХ¶Х¤ХёЦ‚ХІЦ„Х¶ХҐЦЂХЁ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХµХ¶ ХЎХґЦЂХЎЦЃХЎХ® Х§Х«Х¶ Х¶ХЎХѕХ« ХЇХёХІХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ, ХіХјХ¶Х№ХЎХ¬ХёХѕ Х¤ХҐХєХ« Х®ХёХѕХЁ ХЇХЎХ­ХѕХҐЦЃХЎХ¶: ХѓХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХЁ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Х«ЦЂХҐХІХҐХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХѕХҐЦЂЦЃЦЂХЎХ® Х·ХїХЎХєХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ ХҐХїЦ‡Х«ЦЃ Х¶ХЎХѕХЎХЇХ¶ХҐЦЂХ« ХґХҐХ» ХґХїХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚: Ф»ХЅХЇ ХҐХЅ Х¤ХҐХј ХЇХЎХ¶ХЈХ¶ХЎХ® Х¶ХЎХѕХ« ХҐХ¬Ц„Х« ХґХёХї ХЎХ¶Х­ХёХЅ Ц‡ ХЎХ¶Х·ХЎЦЂХЄ Х¤Х«ХїХёЦ‚Хґ Х§Х« ХЎХµХ¤ ХґХЎЦЂХ¤ХЇХЎХ¶ЦЃ Х·ХЎЦЂХЄХёЦ‚ХґХ¶ХҐЦЂХЁ: Х†ЦЂХЎХ¶Ц„ Х¶ХґХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х·ХЎХї ХїХЎЦЂХ«Х¶ХҐЦЂХёХѕ ХўХЎХ¶ХїХ« ХґХҐХ» ЦѓХЎХЇХѕХЎХ® ХЈХҐЦЂХ«Х¶ХҐЦЂХ«, ХёЦЂХёХ¶ЦЃ ХґХ« ХЈХ©ХЎХЅХҐЦЂ Х«Х·Х­ХЎХ¶Х« Х±ХҐХјЦ„ХЁ ХѕХҐЦЂХ»ХЎХєХҐХЅ ХЎХ¦ХЎХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ ХїХЎХ¬Х«ХЅ:




ФІ

ХЉФ±ХЏФµХђ ХЌФ»Х„Х€Х†Фё


Х„Х« Ц„ХЎХ¶Х« ЦЂХёХєХҐ Х№ХЎХ¶ЦЃХЎХ® ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХЎХґХҐХ¶ ХёЦ„ Х¶ХЎХѕХЎХЇ Х§ЦЂ ХѕХЎЦЂХ±ХҐХ¬ Ц„ХЎХІХЎЦ„ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХЎХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ, ХўХЎХµЦЃ ХҐХЅ Х·ХѕХЎЦЂХЎХ® Х№ХЈХ«ХїХҐХ« Х«Х¶Х№ ХєХҐХїЦ„ Х§ЦЂ ХЎХ¶ХҐХ¬: ФµХЅ ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ ХЎХ¶ХЈХЎХґХ¶ Х§Х« Х®ХёХѕХёХѕ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤ХёЦ‚Хґ Ц‡ ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ ХЎХ¶Х®ХЎХ¶ХёХ© Х§Х« ХЎХµХЅ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х«Х¶, Х№Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёХѕ ХёЦЂ ХµХёХ© ХїХЎЦЂХ«Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Х« ХѕХҐЦЂ ХўХ¶ХЎХЇХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЎХµХЅХїХҐХІ Х«Хґ Ц„ХёЦ‚ХµЦЂХЁ, ХёЦЂХ«Х¶ ХҐХЅ ХЎХјХЎХ»Х« ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХЈХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х« ХЎХµЦЃХҐХ¬ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶:

– Դուք չե՞ք կամենում քաղաք դուրս գնալ, – հնչեց ետևիցս մի հաստ և խռպոտ ձայն: Ես իսկույն հետ դարձա և տեսնում եմ երկար լոդիկով, լայն շրջանավոր գլխարկով և սափրված ընչացքով ու ծնոտով մի հաղթանդամ և բարձրահասակ մարդ, որ յուր պայուսակը և մի քանի փոքրիկ կապոցներ ձեռքն առած, պատրաստվում էր երկաթե սանդուղքից դեպի սպասող նավակը իջնելու: Ես փոխանակ պատասխանելու սկսա հետաքրքրությամբ նայել նրա տարօրինակ հագուստի և դեմքի վերա: Առաջինը նմանում էր մեր քահանաների հագուստին, բայց նրա դեմքը բոլորովին հակապատկերն էր ներկայացնում:

– Դուք չե՞ք պատասխանում, – կրկին հարցրեց տարօրինակ դեմքով և հագուստով մարդը:

– Ինչպես չէ, պետք է դուրս գնամ, – պատասխանեցի ես:

– Ուրեմն շտապենք, միայն մի նավակ է մնացել, – հարեց նա և առաջ անցավ:

ФµХЅ Х°ХҐХїЦ‡ХҐЦЃХ« Х¶ЦЂХЎХ¶ Ц‡ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ХЅХЅ ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶ Х«Х»ХЎХ¶Ц„ Х¶ХЎХѕХЎХЇХЁ:

– Ամենից առաջ ես կամենում եմ ձեզ հետ ծանոթանալ, կշնորհե՞ք ինձ ձեր անունը, – հարցրեց անծանոթը, երբ մենք մեր իրեղենները տեղավորելով նստանք նավակի մեջ:

– Արամ Բյուրատյան, – պատասխանեցի ես և սպասում էի, որ ինքն էլ յուր անունը հայտներ, բայց նա բոլորովին ուրիշ կերպ սկսավ յուր խոսակցությունը:

– Շատ լավ, շնորհակալ եմ. ուրեմն Արամ Բյուրատյան, կաշխատեմ չմոռանալ: Բայց գիտե՞ք ինչ ցավալի բան պատահեց շոգենավում:

– Ոչինչ չգիտեմ, – պատասխանեցի ես և սկսա հետաքրքրությամբ լսել նրան:

– Զարմանալի բան պատահեց:

ФµХЅ ЦѓХёЦ„ЦЂ ХёЦ‚Х·ХЎЦЃХЎ ХЎХµХ¶ХїХҐХІ, Ц‡ ХЇХЎЦЂХ®ХёЦ‚Хґ Х§Х«, Х©ХҐ ХЎХµХ¬Ц‡ХЅ Х¶ХЎХѕХЎХЇ Х№ХҐХґ ХЈХїХ¶Х«Х¬ Ц„ХЎХІХЎЦ„ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХЎХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ Ц‡ ХЇХЎХґ ХґХ«ХЎХµХ¶ХЎХЇ ХґХ¶ХЎХ¬ХёХѕ Х©ХЎХ¶ХЇ ХЇХѕХіХЎЦЂХҐХ« Х¶ХЎХѕХЎХЇХ«Х¶. ХўХЎХµЦЃ Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХҐЦЂЦ‡ХѕХёЦ‚Хґ Х§ ХЅХёЦ‚ЦЂХў ХЏХ«ЦЂХЎХґХёЦЂ ХЎХ№Ц„ХЁ Ц„ХЎХІЦЃЦЂ Х§ ХµХёЦ‚ЦЂ Х®ХЎХјХЎХµХ« ХѕХҐЦЂХЎ Х¶ХЎ Х±ХҐХ¦ Х¶ХґХЎХ¶ ХґХ« ХўХЎЦЂХ« ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х«Х¶ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂ ХїХѕХЎХѕ Х«Х¶Х±:

ФµХЅ ХїХҐХЅХЎ ХёЦЂ Х«Хґ ХЎХ¶Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЁ ХўХ¶ХЎХЇХЎХ¶ Х¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» Х№Х§ЦЂ, ХўХЎХµЦЃ ЦЃХЎХ¶ХЇХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ХґХ« ХўХЎХ¶ХёХѕ ХѕХЎЦЂХ±ХЎХїЦЂХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎ Х°ХЎХіХёХµХЎХ­ХёХЅХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХґХҐЦ„ХҐХ¶ХЎХµХЎХўХЎЦЂ Х°ХЎЦЂЦЃЦЂХ«.

– Ինչո՞ւ համար էիք ուշացել շոգենավում:

– Օ՛, դրա պատմությունը խիստ հետաքրքիր է. ես իսկույն կասեմ ձեզ: նավապետը առանձին ճաշ էր պատրաստել յուր սենյակում և ինձ հրավիրել էր: Մենք շատ լավ ճաշեցինք, պետք է խոստովանել, և շատ երկար նստանք սեղանի շուրջը: Երևակայեցեք. ժամը մեկից սկսած մինչև այժմ մենք խմում էինք, և գիտե՞ք որքան շատ խմեցինք… Օ՛, երևակայել չեք կարող: Շա՛տ պատվական մարդ է նավապետը, դուք ծանո՞թ եք նրա հետ:

– Ո՛չ, – պատասխանեցի ես:

– Ափսո՛ս, շատ ցավում եմ, պետք է որ ծանոթանայիք. նա շատ պատվական մարդ է և զարմանալի հյուրասեր: Գիտե՞ք. նա յուր մառանի ամենալավ գինին էր հանել ինձ համար, և ի՞նչ գինի, կարո՞ղ եք միթե երևակայել: Ես նրան ասում եմ, Իվան Պավլովիչ, շատ մի խմացնիր ինձ, ես կարող եմ հարբել և նավակից գլորվիլ ծովի մեջ, բայց նա այս խոսքի վերա ծիծաղից թուլանում է և անդադար նեկտարը լցնում է բաժակիս մեջ: Իհարկե, նա գիտեր, որ ես հարբողը չեմ, բայց ինչ որ էլ որ լինի, հոգևորականը մի քիչ չափավոր պետք է լինի արբեցության մեջ, այնպես չէ՞:

ХЋХҐЦЂХ»Х«Х¶ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХЁ, ХёЦЂ Х¶ХЎ Х·ХЎХї ЦЃХЎХ® Ц‡ Х­ХёЦЂХ°ЦЂХ¤ХЎХѕХёЦЂ Х±ХЎХµХ¶ХёХѕ ХЎЦЂХїХЎХЅХЎХ¶ХҐЦЃ, Х«Х¶Х± Х¦ХЎЦЂХґХЎЦЃЦЂХ«Х¶:

– Ինչպե՞ս. մի թե դուք հոգևորական եք, – շտապով հարցրի ես:

– Իհարկե, մի՞թե դուք չգիտեիք: Ես քահանա եմ, և ինձ անվանում են պատեր – Սիմոն:

– Քահանա՞… – զարմացմամբ հարցրի ես և աչքերս սևեռեցի նրա դեմքին:

– Իհարկե քահանա, միթ՞ե չեք տեսնում, հա՛, հա՛, հա… և սկսավ նա այնպես բարձր ձայնով ծիծաղել, որ նավաստին ետ շրջվեցավ և մի րոպե թիակները անշարժ թողնելով սկսավ մեծ մեծ աչքերով նայել տարօրինակ քահանայի վերա:

– Ի՞նչ բանի ես նայում, ապուշ, – գոռաց նրա վերա պատեր – Սիմոնը, – թիակներդ շարժի՛ր, ամբողջ երկու ժամ հո մեզ չի պիտի պահես ջրի մեջ:

Х†ХЎХѕХЎХЅХїХ«Х¶ Х°ХҐХї Х¤ХЎЦЂХ±ЦЂХҐЦЃ ХҐЦЂХҐХЅХЁ Ц‡ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХЎЦЂХЎХЈ ХЎЦЂХЎХЈ Х·ХЎЦЂХЄХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ Х©Х«ХҐЦЂХЁ:

– Ներեցեք ինձ, տե՛ր – հայր, միթե…

– Ամենից առաջ թույլ տվեք նկատել, – ընդհատեց ինձ պատերը, – որ ինձ տեր՛ – հայր կանչելու իրավունք ունիք, այդ անունը տալիս են հայոց քահանաներին, իսկ մեզ հետ խոսում են «պատվելի» տիտղոսով:

– Բայց դուք էլ հայերեն եք խոսում…

– Այդ ապացույց չէ, որ ես էլ ուրեմն հայոց քահանա եմ: Ես… այո, ես քահանա եմ, բայց կաթոլիկների քահանա, այսինքն ավելի մեծ եկեղեցվո պատկանող: Դեհ, այժմ ասացեք, ի՞նչ էիք ուզում հարցնել:

– Ես ուզում էի հարցնել, թե մի՞թե անմորուք և առանց ընչացքի քահանա կա աշխարհում, (խոստովանում եմ, ես այն ժամանակ դեռ այդ չգիտեի, որովհետև տեսած չէի):

– O՛, տգե՛տ, տգե՛տ, ինչե՞ր է հարցնում, հա՛, հա՛, հա՛…

ФµХѕ ХЎХµХЅ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХєХЎХїХѕХҐХ¬Х«Х¶ ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ Х©ХёЦ‚Х¬ХЎЦЃХЎХѕ Х®Х«Х®ХЎХІХ«ЦЃ, ХёЦЂ ХЅХїХ«ХєХѕХҐЦЃХЎХѕ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ Х±ХҐХјЦ„ХёХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХЎХЇХЎХјХЎХ¶ХґХЎХ¶ ЦѓХёЦЂХЁ ХўХјХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚, ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ Х¶ЦЂХЎ Х°ХЎХ¶ХЇХЎЦЂХ®ХЎХЇХЎХ¶ ХєХЎХµХ©ХёЦ‚ХґХ«ЦЃ ХѕХЎХ­ХҐХ¶ХЎХ¬ХёХѕ:

Ես մնացել էի ապշած, բայց մի դեպք հանկարծ իմ ծիծաղն էլ շարժեց: Պատեր – Սիմոնը, որ սաստիկ ծիծաղելուց թեքվել էր մեջքի վերա, կորցնելով յուր շոգելից գլխի հավասարակշռությունը, կքեց նրան դեպի ծովը և յուր լայն շրջանավոր գլխարկը ընկավ ջրի մեջ:

– Սպասի՛ր, սպասի՛ր. ապո՛ւշ, անասո՛ւն, – սկսավ նա բարկանալ և գոռալ նավաստիի վերա, որը աչքը ափին տնկած անընդհատ առաջ էր վարում մակույկը, – սպասիր գլխարկս վերցնեմ, գլխարկս… – Այս ասելով նա պատրաստվում էր կարծես մակույկից դուրս թռչելու և ալիքների վերա սուրալով յուր գլխարկը բռնելու, որին փոքրիկ կոհակները հեռացել էին իսկույն:

Х†ХЎХѕХЎХЅХїХ«Х¶ Х°ХҐХї Х¶ХЎХµХҐЦЃ Ц‡ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХєХЎХїХѕХҐХ¬Х«Х« ХЈХ¬Х­ХЎЦЂХЇХЁ ХЎХ¬Х«Ц„Х¶ХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎХќ Х№ХЇХЎЦЂХёХІХЎЦЃХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ Х®Х«Х®ХЎХІХЁ Х¦ХЅХєХҐХ¬:

– Դու՞ էլ ես ծիծաղում, անզգամ, – գոչեց վայրենի ձայնով պատերը և հարձակվեցավ նավաստիի վերա. բայց վերջինս չգիտեմ ինչ մի ճարպիկ հարված տվավ ալիքներին, որ նավակը սաստիկ երերաց և պատվելին, որ առանց այն էլ ուղիղ կանգնելու ընդունակությունը Բաքոսին էր նվիրել, կորցրեց յուր հավասարակշռությունը և գլորվեցավ նավակի մեջ:

Ф±ХµХЄХґ Х®Х«Х®ХЎХІХ«ЦЃ Х©ХёЦ‚Х¬ХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ Х°ХҐЦЂХ©ХЁ Х«Х¶Х± Х°ХЎХЅХЎХѕ:

Х†ХЎХѕХЎХЅХїХ«Х¶ ХЎЦЂХЎХЈХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х¤ХЎЦЂХ±ЦЂХҐЦЃ Х¶ХЎХѕХЎХЇХЁ Ц‡ Х°ХЎХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХЎХєХЅХїХЎХґХў ХЈХ¬Х­ХЎЦЂХЇХ«Х¶Хќ Х°ХЎЦѓХ·ХїХЎХЇХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х©Х«ХЎХЇХ« Х®ХЎХµЦЂХёХѕ Ц‡. ХїХѕХЎХѕ ХєХЎХїХѕХҐХ¬Х«Х«Х¶, ХёЦЂХЁ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХЁХ¶ХЇХЎХ® ХїХҐХІХ«ЦЃ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎЦЃХҐХ¬ Ц‡ Х¦ХЎХµЦЂХЎЦЃХЎХ® Х¤ХҐХґЦ„ХёХѕ Х¶ХЅХїХҐХ¬ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¶ХЅХїХЎЦЂХЎХ¶Х« ХѕХҐЦЂХЎ: ФІХЎХµЦЃ ХЁХЅХї ХҐЦЂЦ‡ХёЦ‚ХµХ©Х«Х¶ Х¶ХЎ Х«Х¶Х±ХЎХ¶Х«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х§ ХѕХ·ХїХЎЦЃХЎХ®, Ц„ХЎХ¶ Х¶ХЎХѕХЎХЅХїХ«Х«ЦЃ, Х©ХҐХєХҐХї ХҐЦЂХЇХёЦ‚ХЅХЅ Х§Х¬ ХёХ№Х¶Х№ХёХѕ ХґХҐХІХЎХѕХёЦЂ Х№Х§Х«Х¶Ц„ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЈХ¬Х­ХЎЦЂХЇХ« ХЎХєХЅХїХЎХґХўХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЈХёЦЂХ®ХёЦ‚Хґ: Ф±ХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ ХєХЎХїХѕХҐХ¬Х«Х¶ Х§Х¬ ХЇХЎХґХҐЦЃХЎХѕ Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇХҐХ¬ Х«Х¶Х± Х°ХҐХї ХµХёЦ‚ЦЂ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Ц‡ Х¤ХҐХґЦ„ХЁ Х¤ХҐХєХ« Х·ХёХЈХҐХ¶ХЎХѕХЁ Х¤ХЎЦЂХ±Х¶ХҐХ¬ХёХѕ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х¶ХЎХѕХЎХєХҐХїХ« ХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХёЦ‚Хґ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХ«ХЅХЎХї Х©ХёХІХЎХ® Х·Х«Х·ХҐЦЂХЁ ХҐЦЂХЎХ¦ХҐХ¬:

Ճշմարիտը խոստովանած, ուրիշ անգամ այս տեսակ մի անծանոթ անձնավորությունը ինձ կհետաքրքրեր. և որքան էլ անբնական դրության մեջ լիներ նա, դարձյալ ես չէի թողնել նրան, մինչև որ իմ մանրակրկիտ հարցուփորձով չտեղեկանայի նրա ո՞վ և ո՞ր տեղացի լինելը, ո՞ր քաղաքից և ի՞նչ գործով այստեղ գալը, ի՞նչ գաղափարների և համոզմանց տեր լինելը և այլն, և այլն: Բայց այս անգամ ես բավականացա միայն իմանալով, որ նա մի հայ կաթոլիկ քահանա է և որ նրան անվանում են պատեր – Սիմոն: Էլ ուրիշ ոչնչով չհետաքրքրվեցա, որովհետև նույն րոպեին ինձ ուրիշ մարդիկ էին զբաղեցնում, որի համար և առիթ էի պտրում քաղցվալից ընկերոջս շաղակրատությունից ազատվելու:

Х€Ц‚ХЅХїХ« ХҐЦЂХў Х¶ХЎ Х¬ХјХҐЦЃ, ХҐХЅ Х§Х¬ ХЈХёХ° ХЅЦЂХїХёХѕ Х¤ХЎЦЂХ±ЦЂХ« ХҐЦЂХҐХЅХЅ Х°ХЎХЇХЎХјХЎХЇ ХЇХёХІХґХЁ Ц‡ ХЎХ¶ХёЦ‚Х·ХЎХ¤Х«ЦЂ Х¤ХҐХєХ« Х¶ЦЂХЎ ХЈХёХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЅХЇХЅХЎ ХЎХµХ¶ ХґХїХЎХ®ХґХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХёХѕ Х¦ХўХЎХІХѕХ«Х¬, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ ЦЂХёХєХҐХ«Х¶ Ц„ХЎХІЦЃЦЂХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«Хґ ХЇХЎЦЂХі, ХўХЎХµЦЃ ХЎХ¶Х°ХЎХ¶ХЈХ«ХЅХї ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:




Фі

Ф±ХЊФ±Х‹Ф»Х† ХЂФ±Х…Ф±Х‘Х”Фё


Նավակը փոքր առ փոքր մոտենում էր ափին, սիրտս կամացուկ սկսում էր տրոփել, և մի անհանգստացնող ուրախություն հետզհետե լցվում էր նրա մեջ: Ես մտածում էի, որ ահա մի քանի րոպեից հետ պիտի տեսնեմ իմ քրոջը, որին այնքան սիրում էի, բայց որին յոթ երկար տարիներից ի վեր տեսած չէի: Ո՛չ հեռավորությունը և ո՛չ տարիների անջրպետը չէին բաժանել մեր սրտերը միմյանցից, ընդհակառակը, երկարամյա կարոտը ավելի զգայուն և ավելի խանդակաթ էր դարձրել նրանց: Օ՛, որքա՛ն քաղցր, որքա՛ն գողտրիկ և մանավանդ թե որքա՛ն անկեղծ է այն սերը, որ կապում է միմյանց հետ մի քույր և եղբայր… Եվ ով չէ ունեցել այդ սերը, նա չէ վայելել կյանքի ամենաքնքուշ քաղցրություններից մինը – հարազատության քաղցրությունը: Այն մի քանի րոպեները, որոնք բաժանում էին ինձ իմ քրոջից, մի մի ժամերի չափ երկարում էին ինձ համար: Ես գիտեի, որ միևնույն անհանգստությամբ սպասում էր նա ինձ, ըստ որում առաջուց դիտեր իմ գալուստը, գիտեի, որ ափին մոտեցող յուրաքանչյուր նավակը անշուշտ թունդ է հանում նրա սիրտը:

Հիսուն քայլ հազիվ էր մնացել, որ մենք ափը իջնեինք: Այն տեղի վերա, ուր դիմում էր մեր նավակը, ժողովված էր կանանց և մարզիկների մի բազմություն: Ըստ երևույթին նրանցից ոմանք եկել էին իրենց բարեկամներին դիմավորելու, իսկ ուրիշները, լոկ հետաքրքրությամբ կամ, շոգենավի գալուստը տեսնելու… Ես հեռվից սկսա որոնել իմ քրոջը, բայց այն բազմության մեջ անհնար եղավ ինձ ճանաչել նրան:

Վերջապես նավակը մոտեցավ ափին, ես դուրս ցատկեցի ավազի վերա և հենց պատրաստվում էի պայուսակս վերցնել հանկարծ տեսի, որ մի նորատի տիկին կանանց միջից դուրս վազեց և «եղբայրս…» ճչալով դիմեց գրկաբաց դեպի ինձ և պլլվեցավ իմ պարանոցին: Նա իմ քույրն էր, ես իսկույն ճանաչեցի, նա շատ քիչ էր փոխվել: Երկար մենք չկարողացանք ասել միմյանց հետ. մենք գրկվում, համբուրվում և ուրախությունից արտասվում էինք… Սա այն վայրկյաններից մինն էր, երբ մարդ մոռանում է վշտերի գոյությունը և ամբողջապես հոգիանալով՝ լուծվում է հրճվանքի և երջանկության մեջ…: Տխրությունը յուր սև պատկերով չքանում է նրա աչքերից. մարդկանց դեմքերը էլ չարություն չեն արտահայտում, ամեն կողմ տիրապետում է բերկրանք և ուրախություն, և բոլոր շրջապատող առարկաները ժպտում են նրան… Ահա այստեղ է զգում մահացուն կյանքի քաղցրությունը, այստեղ է նա ճանաչում կյանքի հրապույրները:

ХЋХҐЦЂХ»ХЎХєХҐХЅ ХґХёХїХҐЦЃХЎХѕ Х«Х¶Х± Х«Хґ ЦѓХҐХЅХЎХ¶, ХёЦЂХЁ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХµХ¶ ХїХҐХІХ« Х§ЦЂ ХїХѕХҐХ¬ Х«Хґ Ц„ЦЂХёХ» ХЈХЈХѕХЎХ¶ХЎЦЃХЁ, ХЈЦЂХЇХҐЦЃ Ц‡ Х°ХЎХґХўХёЦ‚ЦЂХҐЦЃ Х«Х¶Х± Ц‡ ХЎХєХЎ ХЇХЎХјЦ„ ХЇХЎХ¶Х№ХҐХ¬ХёХѕ Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХҐЦЃ Х«Х¶Х± Х¶ХЅХїХҐХ¬ ХїХёЦ‚Х¶ ХЈХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ:

Մինչև այն ես գրեթե մոռացել էի իմ ընկերոջը՝ պատեր – Սիմոնին: Երբ ուղղվեցի դեպի կառքը, հանկարծ աչքիս զարկավ նրա լայն շրջանավոր գլխարկը և սափրած ծնոտը: Նա կանգնած էր մի քանի քայլ մեզանից հեռու շրջապատված կանանց ու աղջիկների մի փոքրիկ խմբակով: Պատեր – Սիմոնը այնպիսի մի համեստ և պատկառելի կերպարանք էր առել, որ ես մի վայրկյան վարանեցի ընդունել նրան իմ արբած ընկերոջ տեղ, և սկսա զննել նրան: Նա քնքշաբար ողջունում էր յուր շրջապատողներին, հարցնում էր նրանց և իրենց ընտանիքների առողջությունը, իսկ յուր ձեռքերը համբուրող մի երկու փոքրիկներին փայփայում և օրհնում էր: Երբ կառքը նստանք, ես պատրաստվում էի հարցնել իմ փեսային թե ո՞վ էր արդյոք այս պատերը և ի՞նչ գործ ուներ նա այս քաղաքում, բայց մի ուրիշ ավելի հետաքրքիր անձնավորություն գրավեց իմ ուշադրությունը: Սա մի գեղեցկահասակ, սիրուն դեմքով, մեծ և սևորակ աչքերով աղջիկ էր, որ պատերին շրջապատող խմբակից դուրս գալով մոտեցավ մեր կառքին և շնորհալի ու ժպտադեմ դիմեց քրոջս, «Շուշան, թույլ տուր, որ ամենից առաջ ես շնորհավորեմ քեզ եղբորդ գալուստը»: Այս ասելով սեղմեց քրոջս ձեռքը և գլխի թեթև շարժումով ողջունեց փեսայիս և ինձ:

Х”ХёЦ‚ХµЦЂХЅ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐЦЃ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ Х·Х¶ХёЦЂХ°ХЎХЇХЎХ¬ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: ФµХЅ ХЅХєХЎХЅХёЦ‚Хґ Х§Х«, ХёЦЂ Х¶ХЎ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ ХЎХІХ»ХЇХЎ Х°ХҐХї Х§Х¬ ХЇХ®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃХ¶ХҐЦЂ Х«Х¶Х±, ХўХЎХµЦЃ Х¶ХЎ ХЎХµХ¤ Х№ХЎЦЂХЎХѕ, Ц‡ ХҐЦЂЦ‡Х« Х«Хґ ЦЃХЎХ¶ХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЈХёЦ‚Х·ХЎХЇХҐХ¬ХёХѕ, ХЎХЅХЎЦЃ.

– Ես քեզ չեմ ծանոթացնում իմ եղբոր հետ, ես կսպասեմ քո այցելությանը:

– Ուրախությամբ, – պատասխանեց գեղեցիկ աղջիկը և շնորհալի ժպիտով մեզ ողջունելով հեռացավ, նրա վերջին հայացքը հանդիպեց իմ աչքերին, բայց մեր կառքը արդեն հեռանում էր…

– Ինչո՞ւ չհրավիրեցիր օրիորդին մեզ հետ կառք նստելու, – հարցրեց փեսաս քրոջս:

– Նրա մայրը այստեղ էր, նա նրան միայն թողնել չէր կարող, – պատասխանեց քույրս և սկսավ կրկին զբաղվել ինձմով: Առաջին տեսակցությունից նա յուր կարոտը դեռ չէր առել, նա ուզում էր խոսել ինձ հետ, հարցափորձել ինձ. և որքան շատ բաներ ունեինք մենք միմյանց հաղորդելու:

ФІХЎХµЦЃ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ ХЎХІХ»ХЇХЎ ХЎХ¶Х±Х¶ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ХєХҐХЅ ХЅХЇХЅХЎХѕ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХҐХ¬ Х«Х¶Х±:

– Ո՞վ էր այդ աղջիկը, – հարցրի քրոջս:

– Դա օրիորդ Լուսինյանն է:

– Ինչպե՞ս է նրա անունը:

– Մարգարիտա, – պատասխանեց քույրս և ապա ժպտալով նկատեց, – ըստ երևույթին իմ բարեկամուհին քեզ շատ է հետաքրքրել, լավ, ես վաղը կծանոթացնեմ քեզ նրա հետ:

Х”ЦЂХёХ»ХЅ ХЎХµХЅ Х­ХёХЅХїХёЦ‚ХґХЁ Х«Х¶Х± ХЎХ¶Х°ХЎХіХё Х№Х©ХѕХЎЦЃ, Ц‡ ХҐХЅ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐЦЃХ« Х«Хґ ХЎХ¶ХЇХҐХІХ® Х·Х¶ХёЦЂХ°ХЎХЇХЎХ¬ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХёЦЂХЁ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ Х¦ХѕХЎЦЂХіХЎЦЃЦЂХҐЦЃ Х«Хґ ХўХЎЦЂХ« ЦѓХҐХЅХЎХµХ«Х¶:




Фґ

Ф»Х„ Х”ХђХ€Х‹ ХЏФ±Х†Фё


Х‡ХёЦ‚ХїХёХѕ ХґХҐХ¶Ц„ Х°ХЎХЅХЎХ¶Ц„ ХїХёЦ‚Х¶: Х”ХёЦ‚ХµЦЂХЅ ХµХёЦ‚ЦЂ ХўХёХ¬ХёЦЂ Ц„Х¶Ц„Х·ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХЄХёХІХёХѕХҐХ¬ Х§ЦЂ Х« ХґХ«Хќ Х«Х¶Х± ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХЎХ¶ ХґХҐХ» ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ: Х†ХЎ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ Х№ХЈХ«ХїХҐЦЂ Х«Х¶Х№ ХЎХ¶ХҐЦЂ: ФїХЎХґ Х®ХЎХјХЎХµХ«Х¶ Х§ЦЂ ХєХЎХїХѕХҐЦЂХ¶ХҐЦЂ ХїХЎХ¬Х«ХЅ ХЎХµХЅ ХёЦ‚ ХЎХµХ¶ ХўХЎХ¶ХЁ Х«Х¶Х± Х°ХЎХґХЎЦЂ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХҐХ¬ХёЦ‚, ХЇХЎХґ ХЎХІХЎХ­Х¶Х«Х¶ Х§ЦЂ Х°ЦЂХЎХґХЎХµХёЦ‚Хґ Х«Х¶Х± ХЅХєХЎХЅХЎХѕХёЦЂХҐХ¬ХёЦ‚, Ц‡ ХЇХЎХґ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХѕХҐЦЂХЎ Х№ХѕХЅХїХЎХ°ХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ХЎХµХЅ ХёЦ‚ ХЎХµХ¶ ХЇХёХІХґХ¶ Х§ЦЂ ХѕХЎХ¦ХѕХ¦ХёЦ‚Хґ ХЎХ¶Х±ХЎХґХў Х«Хґ Х°ХЎХіХёЦ‚ХµЦ„Х¶ХҐЦЂХЁ ХЇХЎХїХЎЦЂХҐХ¬ХёЦ‚, Х°ХЎХіХёЦ‚ХµЦ„Х¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶ЦЃ ХҐХЅ Х№Х§Х« ХЎЦЂХїХЎХ°ХЎХµХїХёЦ‚Хґ, ХўХЎХµЦЃ Х«Х¶Ц„ХЁ ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐЦЂЦ‡ХЎХЇХЎХµХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» ХЅХїХҐХІХ®ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х«Х¶Х± Х°ХЎХґХЎЦЂ: ХЋХҐЦЂХ»ХЎХєХҐХЅ Х¶ХЎ Х«Х¶Х± ХїХЎЦЂХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¬ХѕХЎЦЃХЎЦЂХЎХ¶Х« ХґХёХї Ц‡ Х¶ХҐЦЂЦ„Х¶ХЎХїХЎХ¶Х«ЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ Х±ХҐХјЦ„ХёХѕ Х°ХЎХ¶ХЎХ® Х©ХЎЦЂХґ Ц‡ ЦЃХёЦ‚ЦЂХї Х»ЦЂХёХѕ ХЅХїХ«ХєХҐЦЃ Х«Х¶Х± Х¬ХѕХЎЦЃХѕХҐХ¬ХёЦ‚: Ф±ХєХЎ ХєХЎХµХёЦ‚ХЅХЎХЇХЅ ХўХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ Х°ХЎХ¶ХҐЦЃ Х«Х¶Х± Х°ХЎХґХЎЦЂ Х¶ХёЦЂ Х°ХЎХЈХёЦ‚ХЅХїХ¶ХҐЦЂ Ц‡ Х«Х¶Ц„ХЁ Х·ХїХЎХєХҐЦЃ Х«Хґ ХґХµХёЦ‚ХЅ ХєХҐХїЦ„ХҐЦЂХЁ Х°ХёХЈХЎХ¬ХёЦ‚, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х¶ЦЂХЎ ХЇХЎЦЂХ®Х«Ц„ХёХѕ ХўХЎХ¦ХґХЎХ©Х«Хѕ Х§Х«Х¶:

ФµЦЂХў ХҐХЅ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ Х°ХЎХЈХ¶ХѕХҐХ¬ Х§Х«, Х¶ХҐЦЂХЅ ХґХїХЎХѕ ЦѓХҐХЅХЎХЅ Ц‡ Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХҐЦЃ Х«Х¶Х± ХїХЎХ¶ ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґХў Х©ХҐХµ Х­ХґХҐХ¬ХёЦ‚: Х„ХҐХ¶Ц„ ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХ¶ХЎЦЃХ«Х¶Ц„: ФІХЎХµЦЃ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХёЦЂ Ц„ХёЦ‚ХµЦЂХЅ ХґХҐХ¦ ХЇХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎХ¶ХЎЦЂ, ХҐХЅ ХЇХЎХґХҐЦЃХЎ Х¶ЦЂХЎ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ Х°ХҐХїХЎХ¦ХёХїХҐХ¬, ХёЦ‚ХЅХїХ« ЦѓХҐХЅХЎХµХ«ХЅ Х°ХҐХї ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶ ХЅХЇХЅХҐЦЃХ« ХЎХґХҐХ¶ ХЇХёХІХґ Х·ЦЂХ»ХЎХЇХЎХµХҐХ¬:

Х”ЦЂХёХ»ХЅ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ, ХёЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚ ХЅХҐЦѓХЎХЇХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ Х§ЦЂ: ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х« ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ ЦѓХёХІХёЦЃХ« ХѕХҐЦЂХЎ Х®ХёХѕХЎЦѓХ« ХґХёХї: Х†ХЎ ХґХҐХ® Х№Х§ЦЂ, ХўХЎХµЦЃ ХєХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХҐХ» ХґХ« Х°ХЎХґХҐХЅХї ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„Х«Х¶ ХЎХ¶Х°ЦЂХЎХЄХҐХ·Хї ХўХёХ¬ХёЦЂ ХўХЎХЄХЎХ¶ХґХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХЁ: Х„Х« Х№ХЎЦѓХЎХѕХёЦЂ ХґХҐХ®ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х¤ХЎХ°Х¬Х«Хі, ХёЦЂХЁ ХґХ«Ц‡Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХЎЦЂХЎХ¶Х¶ Х§ЦЂ, ХґХ« ХЅХҐХІХЎХ¶ХЎХїХёЦ‚Х¶, ХҐЦЂХЇХёЦ‚ Х¶Х¶Х»ХЎЦЂХЎХ¶Х¶ХҐЦЂ Ц‡ ХґХ« ХЈЦЂХЎХЅХҐХ¶ХµХЎХЇ, Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Х¶ХЎХ­ХЎХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХёХѕ, Х­ХёХ°ХЎХ¶ХёЦЃХёХѕ, ХҐЦЂХЇХёЦ‚ Х¶ХҐЦЂЦ„Х¶ХЎХїХ¶ХҐЦЂХёХѕ Ц‡ ХёХ№ ХЁХ¶Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХЇ ХўХЎХЇХёХѕ ХЇХЎХ¦ХґХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХЎХµХ¤ ХїХЎХ¶ ХЎХґХўХёХІХ»ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: ФёХ¶Х¤Х°ХЎХ¶ХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„ХёХѕ ХЎХµХ¤ ХїХЎХ¶ Х·Х«Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х·Ц„ХҐХІ Ц‡ Х¦ХЎЦЂХ¤ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ Х№Х§ЦЂ, ХўХЎХµЦЃ ХєХЎЦЂХ¦ Х§ЦЂ Ц‡ ХѕХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚Х№: Х†ЦЂХЎ ХЎЦЂХїХЎЦ„Х«Х¶ ХЈХҐХІХҐЦЃХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЇХЎХ¦ХґХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ Х±ХµХёЦ‚Х¶Х« ХєХҐХЅ ХЅХєХ«ХїХЎХЇ ХєХЎХїХҐЦЂХЁХќ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЁХ¶Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХЇ Ц‡ Х¬ХёЦ‚ХЅХЎХѕХёЦЂ ХєХЎХїХёЦ‚Х°ХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХёХѕ Ц‡ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ ХҐЦЂХЇХ¶ХЎХЈХёЦ‚ХµХ¶ ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґХўХ¶ХҐЦЂХќ Х·Х«Х¶ХѕХЎХ® ХїХЎХ¶ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ Х°ХЎХЇХЎХ¤Х«ЦЂ ХіХЎХЇХЎХїХ¶ХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ, ХёЦЂХёХ¶ЦЃХ«ЦЃ ХґХҐХЇХЁ Х¶ХЎХµХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХёЦ‚ХІХІХЎХ±Х«ХЈ ЦѓХёХІХёЦЃХ«, Х«ХЅХЇ ХґХµХёЦ‚ХЅХЁ Х®ХёХѕХ« Ц‡ Х¶ХЎХѕХЎХ°ХЎХ¶ХЈХЅХїХ« ХѕЦЂХЎ: ХЏХЎХ¶ Х©ХҐ Х¤ЦЂХЅХёЦ‚Хґ Ц‡ Х©ХҐ Х¶ХҐЦЂХЅХёЦ‚Хґ ХїХ«ЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХ«Ц…ЦЂХ«Х¶ХЎХЇ ХґХЎЦ„ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶: ФІХЎХЇХ« ХґХҐХ» Х№Х§ЦЂ Х¶Х·ХґХЎЦЂХѕХёЦ‚Хґ ХёХ№ ХґХ« Х­ХјХ«Хѕ, Ц„ХЎЦЂХ« ХЇХЎХґ ХЎХІХµХёЦ‚ХЅХ« ХЇХїХёЦЂ, ХЎХґХҐХ¶ ХўХЎХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХҐХІХёЦ‚Хґ, ХЎХґХҐХ¶ Х«Х¶Х№ ХЇХЎХ¶ХёХ¶ХЎХѕХёЦЂ: ХЌХҐХ¶ХµХЎХЇХ¶ХҐЦЂХЁ ХЇХЎХ¶ХёХ¶ХЎХѕХёЦЂХѕХЎХ® Х§Х«Х¶ ХєХЎХїХ·ХЎХіХЎХѕХёЦЂ ХЇХЎЦЂХЎХЅХ«Ц„Х¶ХҐЦЂХёХѕ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ Х·ХјХЎХµХ¬ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Ц‡ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХЈХ®ХёЦ‚Х® Х­Х¶ХЎХµХёХІХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶: Ф±ХµХ¶ ХєХЎЦЂХ¦ Х¦ХЎЦЂХ¤ХЎЦЂХЎХ¶Ц„Х¶ХҐЦЂХЁ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХґХ« ХїХЎХ¶ ХїХ«ХЇХ«Х¶ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХҐХ¬, Х¤ЦЂХЅХ«ЦЃ Х№Х§Х«Х¶ Х°ХЎХµХ©ХЎХµХ©ХѕХЎХ®: ХЋХЎЦЂХЎХЈХёЦ‚ХµЦЂХ¶ХҐЦЂ, ХЅХҐХІХЎХ¶Х« ХЅЦѓХјХёЦЃХ¶ХҐЦЂ, Ц…Х©ХёЦЃХ¶ХҐЦЂХ« Ц‡ ХўХЎЦЂХ±ХҐЦЂХ« ХҐЦЂХҐХЅХЇХЎХ¬Х¶ХҐЦЂ Ц‡ ХЎХµХ¬ ХЎХјХїХ¶Х«Х¶ ХєХЎХіХёЦ‚ХіХЎХ¶Ц„Х¶ХҐЦЂ ХўХёХ¬ХёЦЂЦ„ Ц„ХёЦ‚ХµЦЂХЅ ХµХёЦ‚ЦЂ Х±ХҐХјЦ„ХёХѕ Х§ЦЂ ХЇХЎХўХҐХ¬ ХЇХЎХґ ХЎХЅХҐХІХ¶ХЎХЈХёЦЂХ®ХҐХ¬, ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХЎХµХ¤ ХЎХґХҐХ¶Х« Х°ХЎХґХЎЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ¶ХёЦ‚ ХўХµХёЦ‚Х»ХҐХ¶ Х®ХЎХ¶ЦЂХЎХўХҐХјХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚: Х„Х«Х¶Х№Х¤ХҐХј ХҐХЅ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХЎХЅХҐХ¶ХµХЎХЇХ« ХґХҐХ» Х¦Х¶Х¶ХёЦ‚Хґ Х§Х« Х«Хґ Ц„ЦЂХёХ» Х±ХҐХјХЎХЈХёЦЂХ®Х¶ХҐЦЂХЁ Х¶ХЎ Х¶ХҐЦЂХЅ ХґХїХЎХѕ:

– Որքա՛ն գեղեցիկ ձեռագործներ ունիս դու, քույրիկս, – բացականչեցի ես դիմելով դեպի նրան, – ես բոլորովին հիացած եմ:

– Ճշմարի՞տ, դու չե՞ս շողոքորթում, – ժպտալով մոտնցավ նա ինձ և քնքշաբար յուր թեւը պարանոցս պատելով նայեց իմ աչքերին այնքան բարի և այնքան ուրախ հայացքով, որ կարծես յուր դեպի ինձ ունեցած խանդաղատանքը կրկնապատկվում էր իմ նրան ուղղած մի երկու գովասանական բառերով:

– Շողոքորթե՞լ, ինչու համար, մի՞թե ճշմարտությունը ասել նշանակում է շողոքորթել, – պատասխանեցի ես, ցանկանալով այս խոսքերով ավելի ես գոհացնել նրան:

ФµХѕ Х«Хґ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХЁ ХЎЦЂХ¤ХЎЦЂЦ‡ ХґХҐХ® ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХєХЎХїХіХЎХјХҐЦЃ Ц„ЦЂХёХ»ХЅ: Х†ХЎ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХґХ« ХЎХј ХґХ« ЦЃХёЦ‚ХµЦЃ ХїХЎХ¬ Х«Х¶Х± ХµХёЦ‚ЦЂ ХїХ¶ХїХҐХЅХЎХЇХЎХ¶ Х°ХҐХІХ«Х¶ХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Ц‡ ХёЦ‚ЦЂХ«Х· Х·ХЎХї ХўХЎХ¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХµХ¶ ХҐХЅ ХїХҐХЅХЎХ® Х№Х§Х«, Ц‡ ХєХЎХїХґХҐХ¬ ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХ¶ХЈХЎХґ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХґХҐХ¶ ХґХҐХЇХ« Х°ХЎХґХЎХјХёХї ХєХЎХїХґХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: ФµХЅ ХґХҐХ® ХЈХёХ°ХёЦ‚Х¶ХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х¬ХЅХёЦ‚Хґ Х§Х« Ц„ЦЂХёХ»ХЅ Ц‡ Х¦ХѕХЎЦЂХіХЎХ¶ХёЦ‚Хґ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХєХЎЦЂХ®ХҐХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ ХЎХµХ¤ ХЎХ¶ХґХҐХІ ЦЃХЎХ¶ХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХёХ№ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХўХ¶ХЎХЇХЎХ¶ Х§Х« ХЈХїХ¶ХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎ ХґХҐХ», ХЎХµХ¬Ц‡ Х«Х¶Ц„ХЅ Х«ЦЂХЎХѕХёЦ‚Х¶Ц„ Х§Х« ХїХЎХ¬Х«ХЅ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХєХЎЦЂХ®ХҐХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚:

ФїХЎХ¶ ХґХЎЦЂХ¤Х«ХЇ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ Х№ХЎЦѓХ«ЦЃ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х­ХЅХїХЎХєХЎХ°ХЎХ¶Х» ХҐХ¶ Ц‡ Х№Х¶ХЎХµХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ ХЎХєЦЂХёЦ‚Хґ ХҐХ¶ ХЎХµХ¶ХєХ«ХЅХ« ХґХ« ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХёЦ‚Хґ, ХҐЦЂХў ХєХЎЦЂХїЦ„ ХіХЎХ¶ХЎХ№ХҐХ¬Х¶ ХёЦ‚ ХЇХЎХїХЎЦЂХҐХ¬ХЁ ХёХ№ ХґХ«ХЎХµХ¶ Х©ХёЦ‚Х¬ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х¶Х·ХЎХ¶ Х§ Х°ХЎХґХЎЦЂХѕХёЦ‚Хґ, ХЎХµХ¬Ц‡ Х®ХЎХІЦЂХёЦ‚ ХЎХјХЎЦЂХЇХЎ Х§ Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХ®, ХЎХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ ХєХЎХ°ХЎХ¶Х»ХёЦ‚Хґ ХҐХ¶, ХёЦЂ ХєХЎЦЂХїХЎХіХЎХ¶ХЎХ№ ХґХЎЦЂХ¤ХЁ Х¦ЦЂХЇХѕХ« ХґХ«Х¶Х№Ц‡ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХЎХµХ¶ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ ХґХ­Х«Х©ХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ, ХёЦЂХЁ Х¶ХЎ ХЅХїХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ ХµХёЦ‚ЦЂ Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХёХІХ¶ХҐЦЂХ« Х­ЦЂХЎХ­ХёЦ‚ХµХЅХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ: В«Ф±ХµХ¤ ХґХЎЦЂХ¤ХЁ ХґХ«ХЎХµХ¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХєХЎЦЂХїЦ„Х¶ Х§ ХЇХЎХїХЎЦЂХҐХ¬В» ХЎХЅХёЦ‚Хґ Х§ Х­ХЅХїХЎХЅХ«ЦЂХї ХўХЎЦЂХёХµХЎХ­ХёХЅХЁ Ц‡ Х¦ХЎХµЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Хќ ХҐЦЂХў Х¬ХЅХёЦ‚Хґ Х§ Х¶ЦЂХЎ ХґХЎХЅХ«Х¶ ХЈХёХѕХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХЎЦЂХ®Х«Ц„ХёХѕ ХЎХѕХҐХ¬ХёЦЂХ¤ ХўХЎХ¶ХҐЦЂ ХҐХ¶: ФІХЎХµЦЃ Х№Х§Хћ ХёЦЂ Х­ХЎХѕХЎЦЂХ« ХґХҐХ» Х®ХЎХІХ«ХЇХ¶ХҐЦЂ Х№ХҐХ¶ ХЎХіХёЦ‚Хґ Ц‡ Х®ХЎХµЦЂХЎХ°ХҐХІ Х°ХЎХґХҐХЅХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Х¶ХҐЦЂЦ„Хё Х©ХЎХјХЎХґХёЦ‚Хґ Х§ ХіХ·ХґХЎЦЂХ«Хї ХЎХјХЎЦ„Х«Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: Х”ХЎХ¶Х« ХёЦЂ ХЎЦЂХҐХЈХЎХЇХ« ХїХЎХЇ Х°ХЎХѕХЎХЅХЎЦЂ Х«ЦЂХЎХѕХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХёХѕ ХҐХ¶ Ц…Х¤ Х·Х¶Х№ХёЦ‚Хґ Х°ХёХЈХЎХ®ХёЦ‚Х¶ Ц‡ ХЎХ¶Х°ХёХЈ ХґХЎЦЂХ¤ХЁ, ХЎХ·Х­ХЎХїХЎХѕХёЦЂХЁ Ц‡ Х°ХЎЦѓХ·ХїХЎХЇХёХІХЁ, Х­Х¶ХЎХµХЎХЅХҐЦЂХЁ Ц‡ Х·ХјХЎХµХ¬ХёХІХЁ, ХЈХёХ¶ХҐ ХґХЎЦЂХ¤Х«ХЇ ХЎХµХ¶Ц„ХЎХ¶ Х­ХҐХ¬Ц„ Ц‡ ХЅХ«ЦЂХї ХєХ«ХїХ« ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХЎХ¶, ХёЦЂ ХўХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЎХµХ¤ ХЎХ¶Х«ЦЂХЎХѕ Х°ХЎХѕХЎХЅХЎЦЂХЎХЅХ«ЦЂХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ Х№ХЎЦѓХЎХѕХёЦЂХҐХ¶, ХїХЎХ¬ХёХѕ В«ХёЦЂХёЦ‚Хґ Х¦Х°ХЎЦЂХЇХЅ Х°ХЎЦЂХЇХЅ Ц‡ ХёЦЂХёЦ‚Хґ Х¦ХєХЎХїХ«Ц‚Хќ ХєХЎХїХ«Ц‚В»:

Ահա հենց այս տեսակետից նայելով ես ա՛յն կարծիքին եմ, որ թույլ բնավորությունները մանավանդ, որպիսիք են կանանցը, պետք ունին ավելի քաջալերության և խրախուսանքի, երբ նրանց մեջ երևան է գալիս գործունեության ուժը և պարտաճանաչության արդյունավոր զգացմունքը: Այն կինը, որ ըմբռնում է յուր կոչումը և բարձր է պահում նրան – արժանի է հարգանքի և քաջալերության, իմաստակ անտարբերությունը կարող է վհատեցնել նրան, իսկ մի վհատյալ կինը անպետք է իր ընտանիքի համար:

ХЉХЎЦЂХ¦ Х§ ХёЦ‚ЦЂХҐХґХ¶, Х©ХҐ Х«Х¶Х№ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХҐХЅ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х« Ц„ЦЂХёХ»ХЅ ХЎХ·Х­ХЎХїХЎХЅХ«ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ Ц‡ Х©ХҐ Х«Х¶Х№ХёЦ‚ ХҐХЅ Х«ЦЂХЎХѕХёЦ‚Х¶Ц„ Х§Х« ХїХЎХ¬Х«ХЅ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХєХЎЦЂХ®ХҐХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ ХµХёЦ‚ЦЂ ХєХЎЦЂХїХЎХіХЎХ¶ХЎХ№ ХїХЎХ¶ХїХ«ХЇХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў:

ФІХёХ¬ХёЦЂ ХїХёЦ‚Х¶ХЁ Х·ЦЂХ»ХЎХЈХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХї ХґХҐХ¶Ц„ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХҐХЇХЎХ¶Ц„ ХЎХµХ¶ ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґХўХЁ, ХёЦЂХЁ Х¶ХЎХµХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х®ХёХѕХ« Ц‡ Х¶ХЎХѕХЎХ°ХЎХ¶ХЈХЅХїХ« ХѕХҐЦЂХЎ: Ф±ХµХЅХїХҐХІ ХґХЎЦ„ХёЦ‚ЦЂ ХЅЦѓХјХёЦЃХёХѕ Х®ХЎХ®ХЇХѕХЎХ® ХЅХҐХІХЎХ¶Х« ХѕХҐЦЂХЎ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХї Х§ЦЂ ЦѓХЎХµХ¬ХёЦ‚Х¶ Х«Х¶Ц„Х¶ХЎХҐХјХЁ, Х©ХҐХµХ« ХўХёХ¬ХёЦЂ ХєХЎЦЂХЎХЈХЎХ¶ХҐЦЂХёХѕ: Х”ХёЦ‚ХµЦЂХЅ Х«ХЅХЇХёЦ‚ХµХ¶ Х±ХҐХјЦ„ ХЎХјХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХєХЎХ·ХїХёХ¶ХЁ ХґХ« ХЎХјХЎХ¶Х±Х«Х¶ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Ц‡ Х°ЦЂХіХѕХЎХ¶Ц„ХёХѕ: Х†ЦЂХЎ Х·ЦЂХ©ХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ ХЎХґХўХёХІХ» ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ ЦѓХЎХµХ¬ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХ« Ц„ХЎХІЦЃЦЂ ХЄХєХ«Хї, ХёЦЂ Х¶Х·ХЎХ¶ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЅЦЂХїХ« ХЎХ¶ХЅХЎХ°ХґХЎХ¶ ХЈХёХ°ХёЦ‚Х¶ХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶: Ф»ХЅХЇ Х«Хґ ХўХЎЦЂХ« Х“ХҐХЅХЎХ¶, ХёЦЂ Х·ХЎХї Ц„Х«Х№ ХўХЎХ¶ Х§ЦЂ ХЇХЎЦЂХ¤ХёЦ‚Хґ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХ¶ХёХ» Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„Х¶ХҐЦЂХ« ХґХҐХ», Ц‡ Х«ХўЦЂ ХЎХµЦЂ ХґХЎЦЂХ¤, ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХЎХЇ Х№Х§ЦЂ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶Х№ХЎЦѓ Ц„Х¶Ц„Х·ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХµХёЦ‚ЦЂ ХЅЦЂХїХ« ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЎЦЂХїХЎХ°ХЎХµХїХҐХ¬ХёЦ‚, Х·ХЎХїХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХ«ХЎХµХ¶ Х¦ХЎХ¶ХЎХ¦ХЎХ¶ Х®ХЎХјХЎХµХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ ХЎХ¶ХҐХ¬ХёХѕ Х«Х¶Х±: Х†ХЎ Х«Х¶Ц„Х¶ Х§ЦЂ ХЎХ¶Х±ХЎХґХў Х©ХҐХµ ХўХҐЦЂХёЦ‚Хґ Х«Х¶Х± Х°ХЎХґХЎЦЂ, Х«Х¶Ц„Х¶ Х§ЦЂ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХёЦ‚Хґ ХЇХЎХ© ХЇХЎХґ ХЅХҐЦЂ Ц‡ ХЁХ¶ХїЦЂХҐХ¬ХёХѕ Х·ХЎЦ„ХЎЦЂХЎХ°ХЎЦЃХҐЦЂХ«ЦЃ Х¬ХЎХѕХЎХЈХёЦ‚ХµХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХЎХ¶ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХї Х°ЦЂХЎХґХҐЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х«Х¶Х±: Ф±ХµХ¤ ХґХ«Х»ХёЦЃХ«Х¶ ХҐХЅ ХѕХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚Хґ Х§Х« ХЇХҐХ¶ЦЃХЎХІХЎХЅХҐЦЂ ХґХЎЦЂХ¤ХЇХЎХ¶ЦЃ ХЅХ«ЦЂХҐХ¬Х« ХўХёХ¬ХёЦЂ ХЈЦЂХЈХЎХ¶Ц„Х¶ХҐЦЂХЁ, Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХЇХЎХїХЎЦЂХµХЎХ¬ Ц„ХЎХІЦЃЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХёХѕ:

Ф±ЦЂХҐХЈХЎХЇХЁ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХґХЎХµЦЂ Х§ЦЂ ХґХїХҐХ¬ Ц‡ ХҐЦЂХҐХЇХёХ¶ ХЇХЎХґХЎЦЃ ХЇХЎХґХЎЦЃ ХїХЎЦЂХЎХ®ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЈХёЦЂХ·ХЎХЈХёЦ‚ХµХ¶ ХґХ©ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: Х„Х« Ц„ХЎХІЦЃЦЂ Х°ХёХѕХ«ХЇ Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇ ЦѓХ№ХҐХ¬ХёХѕ Х®ХёХѕХ« ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х¤ХҐХєХ« ХґХҐХ¦ Х­Х«ХЅХї ХЎХ­ХёЦЂХЄХҐХ¬Х« Х§ЦЂ ХЇХЎЦЃХёЦ‚ЦЃХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХЎХґХЎХјХЎХµХ«Х¶ ХҐЦЂХҐХЇХёХ¶, Х«ХЅХЇ Х¬ХёЦ‚ХЅХ¶Х« ХҐХІХ»ХµХёЦ‚ЦЂХЁ, ХёЦЂ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎЦЃХҐХ¬ Х§ЦЂ ХҐЦЂХЇХ¶ХЎХЇХЎХґХЎЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ, ХёЦ‚ХІХІХЎХЇХ« Х¶ХЎХµХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¤ХҐХєХ« ХґХҐХ¦ Ц‡ Х±ЦЂХ« Х¬ХёЦ‚ХЅХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂ Х­ХёХЅХїХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХґХҐЦЂ ХєХЎХїХ·ХЈХЎХґХ«Х¶:

Ф±ХµХЄХґХЅ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ Х°ХЎХ¶ХЈХ«ХЅХї Х¦ЦЂХёЦ‚ЦЃХЎХїЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇХ¶ Х§ЦЂ: Х”ХёЦ‚ХµЦЂХЅ Ц‡ ЦѓХҐХЅХЎХЅ ХЅХЇХЅХҐХ¬ Х§Х«Х¶ ХЅХёХѕХёЦЂХЎХЇХЎХ¶ Х°ХЎЦЂЦЃХЎЦѓХёЦЂХ±ХЁ, ХҐХћЦЂХў ХЎЦЂХ¤ХµХёЦ„ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХҐХЇХЎ ХїХ¶Х«ЦЃ, Ц„ХЎХ¶Х«Хћ Ц…ЦЂ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°ХёЦЂХ¤ХҐЦЃХ«. ХЎЦЂХ¤ХµХёЦ„ Х№Х°Х«ХѕХЎХ¶Х¤ХЎЦЃХЎ ХЇХЎХґ ХґХ« ХёЦЂЦ‡Х§ ХѕХїХЎХ¶ХЈ Х№ХєХЎХїХЎХ°ХҐХћЦЃ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х«Х¶: ХЂХҐХїХё Х©ХҐ Х«ХћХ¶Х№ХєХҐХЅ Х§ЦЂ ХґХЎХµЦЂХЅ, ХЎХјХёХћХІХ» Х§Х«Х¶ ХґХҐЦЂ ХҐЦЂХҐХ­ХЎХ¶ХҐЦЂХЁ, ХёХћЦЂХ№ХЎЦѓ ХҐХ¶ ХґХ¶ХЎЦЃХҐХ¬ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„, Х«ХћХ¶Х№ ХЎХєХЅХєХЎЦЂХҐЦЃХ«Х¶ Х«Х¶Х± Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Х°ХЎХІХёЦЂХ¤ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ. Ц‡ ХЇХЎХґ Х«ХћХ¶Х№ ХҐХ¶ Х·Х«Х¶ХёЦ‚Хґ ХґХҐЦЂ ХґХµХёЦ‚ХЅ ХЎХ¦ХЈХЎХЇХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ, Х°ХёЦЂХЎЦ„ХёЦ‚ХµЦЂ, ХґХёЦЂХЎЦ„ХёЦ‚ХµЦЂ, Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХІХ»ХЇХҐЦЂЦ„ХЁ, ХїХІХЎХ¶ХҐЦЂХЁ, ХЎЦЂХ¤ХµХёЦ„ ХўХёХ¬ХёЦЂХ¶ Х§Х¬ ХЎХјХёХћХІХ» ХҐХ¶. ХўХёХ¬ХёЦЂХ¶ Х§Х¬ Х¬ХЎХѕ ХЎХєЦЂХёЦ‚Хґ ХҐХ¶. ХѕХҐЦЂХ»ХЎХєХҐХЅ Х©ХҐ ХёХћХѕ Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХєХЅХЎХЇХѕХҐЦЃ, ХёХћХѕ Х«Х¶Х№ Х¦ХЎХѕХЎХЇ ХёЦ‚Х¶Х«, ХёХћ Хѕ Ф±ХўЦЂХЎХ°ХЎХґХёЦ‚ ХЈХёХЈХЁ ХЈХ¶ХЎЦЃ Ц‡ ХЎХµХ¬Х¶, Ц‡ ХЎХµХ¬Х¶, Ц‡ ХЎХµХ¬Х¶:

Ф±ХµХЅ ХўХёХ¬ХёЦЂ Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂХ«Х¶ ХҐХЅ ХґХ« ХЎХј ХґХ« ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Хќ ХЎХ·Х­ХЎХїХҐХ¬ХёХѕ ХёЦЂЦ„ХЎХ¶ ХЇХЎЦЂХҐХ¬Х« Х§ ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ ХЇХЎХґ ХЎХ¶ХґХ­Х«Х©ХЎЦЂХЎХЇХЎХ¶ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№Х°ХЎХІХёЦЂХ¤ХҐХ¬: Х€ЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х©ХҐХєХҐХї Х«Хґ Х°ХЎХµЦЂХҐХ¶Х«Ц„ХёЦ‚Хґ Х·ХЎХї ХўХЎХ¶ Х«Хґ ХєХЎХїХґХЎХ®Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХїХЎЦЂХўХҐЦЂ Х¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» Х§ЦЂ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ, ХЅХЎХЇХЎХµХ¶ ХҐХЅ Х№Х§Х« ХЇХЎХґХҐХ¶ХёЦ‚Хґ Х«Хґ ХїХ­ХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХµХїХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХёХѕ Х­ХЎХ¶ХЈХЎЦЂХҐХ¬ ХЎХµХ¶ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХёЦЂ Х¶ХёЦ‚ХµХ¶ ХґХ«Х»ХёЦЃХ«Х¶ ХїХ«ЦЂХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х«Хґ Ц„ЦЂХёХ» ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„ХёЦ‚Хґ, ХіХ·ХґХЎЦЂХ«Хї Х­ХёХЅХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХҐХЅ Х¤ХҐХј ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х·ХЎХї ХёЦ‚Х¶ХҐХ«:

ФіХ«Х·ХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХЄХЎХґ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХЎХ¶ЦЃХҐХ¬ Х§ЦЂ, ХҐЦЂХў ХҐХЅ Х«Хґ Х°ХЎХґХЎЦЂХЎХїХѕХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХѕХҐЦЂХ»ХЎЦЃЦЂХ«, Ц‡ ХўХёХ¬ХёЦЂХЅ ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶ ХЁХ¶Х©ЦЂХ«Ц„Х« Х¶ХЅХїХЎХ¶Ц„: Ф±ХµХЅХїХҐХІ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХґХҐЦЂ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХёХ№Х«Х¶Х№ ХЇХЎХє Х№ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХґХҐХ». ХґХҐХ¶Ц„ Х­ХёХЅХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶Ц„ ХЎХґХҐХ¶ ХўХЎХ¶Х«ЦЃ Ц‡ ХЇХҐЦЂХЎХЇЦЂХ«ЦЃ, Ц‡Х› Х®ХЎХјХЎХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ, Ц‡Х› Х¤ЦЂХЎЦЃХ«Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ, Ц‡ ХЇХЎХґ ХЇХЎХїХЎХЇХ¶ХҐЦЂ Х§Х«Х¶Ц„, ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ, ХҐЦЂХЈХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶Ц„ Ц‡ Х®Х«Х®ХЎХІХёЦ‚Хґ: Х„Х«ХЎХµХ¶ ХЁХ¶Х©ЦЂХ«Ц„Х« ХѕХҐЦЂХ»ХёЦ‚Хґ Х№ХЈХ«ХїХҐХґ Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХєХЎХїХЎХ°ХҐЦЃ, ХёЦЂ ХґХҐХ¶Ц„ Х¤ХЎЦЂХ±ХµХЎХ¬ Х°Х«Х·ХҐЦЃХ«Х¶Ц„ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤ ХЇХёХ¬ХЅХ«Х¶ХµХЎХ¶Х«Х¶ Ц‡ ХґХ« ЦѓХёЦ„ЦЂ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х§Х¬ Х¶ЦЂХЎ ХЎХ¶ХѕХЎХ¶ХЁ Х¶ХѕХ«ЦЂХҐЦЃХ«Х¶Ц„ ХґХҐЦЂ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: Ф№ХҐХєХҐХї ХҐХЅ ХЇХЇХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ« ХЎХѕХҐХ¬Х« ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х¦ХўХЎХІХѕХ«Х¬ ХЎХµХ¤ ХѕХҐЦЂХ»Х«Х¶ Х¦ЦЂХёЦ‚ЦЃХЎХїЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ Х¦ХЈХЎХ¬Х« ХЇХҐЦЂХєХёХѕ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХҐХ¬ Х§ЦЂ Х«Х¶Х± ХЎХµХ¤ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х« ХЎХ¶Х±Х¶ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХўХЎХµЦЃ ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХіХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х« Х°ХёХЈХ¶ХЎХ®ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ Х®ХЎХ¶ЦЂХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«Хґ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХўХЎЦЂХ« ХЈХ«Х·ХҐЦЂ ХґХЎХІХ©ХҐХ¬ХёХѕ ХЅХҐХІХЎХ¶ХЎХЇХ«ЦЃХ¶ХҐЦЂХ«ХЅ Х­ХёЦ‚ХµХЅ ХїХѕХ« Х«Х¶Х± Х°ХЎХґХЎЦЂ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХѕХЎХ® Х¶Х¶Х»ХЎЦЂХЎХ¶ХЁ Х«Хґ ХўХЎХ­ХїХЁ Х„ХёЦЂЦѓХҐХёХЅХ«Х¶ Х°ХЎХ¶Х±Х¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ:




Фµ

Х†Х€Хђ ФѕФ±Х†Х€Ф№Х€Х’Ф№Х…Х€Х’Х†Х†ФµХђ


ХЂХҐХїЦ‡ХµХЎХ¬ ХЎХјХЎХѕХёХї ХҐХЅ Х·ХЎХї ХёЦ‚Х· Х¦ХЎЦЂХ©ХҐЦЃХ«: Х”ХёЦ‚ХµЦЂХЅ Х«Х¶Х± Х°ХЎХµХїХ¶ХҐЦЃ, ХёЦЂ ХЎХµХ¤ Ц…ЦЂХЁ ХґХҐХ¶Ц„ Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХѕХЎХ® Х§Х«Х¶Ц„ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х«ЦЃ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХёХ№ Х·ХЎХї Х°ХҐХјХёЦ‚ ХЈХїХ¶ХѕХёХІ ХЎХµХЈХ«Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХ«Х¶ХёЦ‚Хґ ХіХЎХ·Х«, Ц‡ ХєХҐХїЦ„ Х§ Х·ХїХЎХєХҐХ«Х¶Ц„ ХЁХЅХї ХЅХёХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХЎХ¶ ХґХ« ЦѓХёЦ„ЦЂ ХѕХЎХІ ХЎХµХ¶ХїХҐХІ ХЈХїХ¶ХѕХҐХ¬ХёЦ‚: Ф±ХµХ¤ Х¬ХёЦ‚ЦЂХЁ Х«Х¶Х± ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХЎЦЃЦЂХҐЦЃ, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХҐХЅ ХЅХ«ЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х« ХўХЎЦЃЦ…Х©ХµХЎ Х¦ХѕХЎЦЂХіХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ, ХўХЎХµЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХґХҐХ® ХҐХІХЎХѕ Х«Хґ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ХҐЦЂХў Х«ХґХЎЦЃХЎ, ХёЦЂ ХґХҐХ¦ Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХёХІХЁ ФјХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХµХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ« ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„Х¶ Х§:

– Այսօր Մարգարիտայի ծննդյան օրն է, – ասաց քույրս, – այդ պատճառով և նրա ծնողները ըստ սովորության ճաշկերույթ են պատրաստել իրենց սեփական այգում:

– Ուրեմն այստեղ ուրիշ շատերը կլինին, – հարցրեցի ես:

– Գրեթե քաղաքիս մեջ գտնված հայ ընտանիքների մեծ մասը, – պատասխանեց քույրս, – այստեղ մեծ քաղաք չէ, այդ պատճառով էլ բոլորը գրեթե միմյանց հետ բարեկամական հարաբերություն ունին:

Ես իսկույն լվացվեցա և շտապ – շտապ սկսա հագնիլ: Երեկվա օրիորդի և նրա բարեկամների հետ մի ժամ առաջ ծանոթանալու փափագս այնքան մեծ էր, որ ես չուշանալու համար չէի կամենում մինչև անգամ մի բաժակ թեյ առնել: Բայց քույրս ստիպեց, որ ես անոթի դուրս չգամ տանից: Ես նրան հնազանդվեցա և հանգստություն կեղծելով դատարկեցի մի բաժակ: Կառքը արդեն պատրաստ էր, երբ մենք դուրս եկանք:

Ф»Хґ Ц„ЦЂХёХ» ХїХёЦ‚Х¶ХЁ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х« ХґХ« Х®ХЎХµЦЂХёЦ‚Хґ, Х®ХёХѕХЎЦѓХ«ЦЃ ХёХ№ Х·ХЎХї Х°ХҐХјХёЦ‚, ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ ХёЦЂ Х¶Х·ХЎХ¶ХЎХЇХµХЎХ¬ ХЎХµХЈХ«Х¶ Х°ХЎХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХґХҐХ¶Ц„ ХєХҐХїЦ„ Х§ ХЎХґХўХёХІХ» Ц„ХЎХІХЎЦ„ХЁ ХєХїХїХҐХ«Х¶Ц„: Ф±ХµХ¤ Х°ХЎХ¶ХЈХЎХґХЎХ¶Ц„ХЁ Ц…ХЈХ¶ХҐЦЃ Х«Х¶Х± ХґХ« Х°ХЎЦЂЦ‡ХЎХ¶ЦЃХ« ХЇХҐЦЂХєХёХѕ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎХ¶ХЎХ¬ Х¶ЦЂХЎ Х¤Х«ЦЂЦ„Х«, ХїХЎЦЂХЎХ®ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Ц‡ Х·Х«Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ« Х°ХҐХї:

Ф±ХµХ¤ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХЁ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х®ХёХѕХҐХ¦ЦЂХ«Х¶ Х·ХЎХї ХґХёХїХ«ХЇ ХґХ« ХґХҐХ® ХўХ¬ЦЂХ« ХЅХїХёЦЂХёХїХёЦ‚Хґ: Х‡Х«Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ« ХґХҐХ® ХґХЎХЅХЁ ХїХЎЦЂХЎХ®ХѕХЎХ® Х§ЦЂ Х®ХёХѕХҐХ¦ЦЂХЁ ХєХЎЦЂЦѓХЎХЇХёХІ Х¤ХЎХ·ХїХЎХѕХЎХµЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ, Х«ХЅХЇ ЦѓХёЦ„ЦЂ ХґХЎХЅХЁ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХўХ¬ЦЂХ« Х¬ХЎХ¶Х»ХҐЦЂХ« Ц‡ Х¶ЦЂХЎ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХѕХЎХ¶Х¤ХЎХЇХ« ХѕХҐЦЂХЎ: Х”ХЎХІХЎЦ„Х« ХїХЎЦЂХЎХ®ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХґХҐХ® Х№Х§ЦЂ Ц‡ Х®ХЎХ®ХЇХѕХЎХ® Х§ЦЂ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ Ц‡ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ ХєХЎЦЂХёЦ‚ЦЂХёХІ ХЇХЎХ¶ХЎХ№ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў: Х“ХёХІХёЦЃХ¶ХҐЦЂХЁ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ ХЎХґХҐХ¶ ХїХҐХІ Х§Х¬ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ Ц‡ Х¬ХЎХµХ¶ Х§Х«Х¶ ХҐХ¦ХҐЦЂХѕХЎХ® ХёЦ‚ХІХІХЎХ±Х«ХЈ Х®ХЎХјХҐЦЂХёХѕ Ц‡ ХёХ№ Х·ХЎХї Х°ХЎЦЂХёЦ‚ХЅХї, ХўХЎХµЦЃ ХЇХёХЇХ«ХЇ Ц‡ ХґХЎЦ„ХёЦ‚ЦЂ ХїХ¶ХҐЦЂХёХѕ: Ф±ХµХЅХїХҐХІ Х№ХЇХЎЦЂ ХґХҐХ® Ц„ХЎХІХЎЦ„Х¶ХҐЦЂХ« ХёХ›Х№ Х·Х·ХёЦ‚ХЇХЁ, Ц‡ ХёХ›Х№ Х­ХЎХјХ¶Х«ХіХЎХІХЎХ¶Хі ХЎХ¶ЦЃХёЦ‚Х¤ХЎЦЂХ±ХЁ: ФµЦЂЦ‡ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ХЇХЎЦЂХҐХ¬Х« Х§ЦЂ ХЎХµХЅ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХёЦ‚Хґ Х°ХЎХ¶ХЈХ«ХЅХї Ц‡ ХЅХЎХЇХЎХѕХЎХєХҐХї ХЇХµХЎХ¶Ц„ ХѕХЎЦЂХҐХ¬ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ Х¤ЦЂХЎЦЃХ«Х¶ХҐЦЂХ« Ц‡ Х¤ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х°Х«Х¶ХҐЦЂХ« Х®ХЎХІЦЂХ« Ц‡ ХўХЎХґХўХЎХЅХЎХ¶ХЎЦЃ ХЎХјХЎЦЂХЇХЎ Х¤ХЎХјХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚:

Ф±ХґХўХёХІХ» ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ, ХёЦЂ ХґХҐХ¶Ц„ ХЎХ¶ЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶Ц„ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х« ХґХ«Х»ХёХѕ, ХҐХЅ Х¦ХЎХ¶ХЎХ¦ХЎХ¶ Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂ Х§Х« ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Ц„ЦЂХёХ»ХЅ Ц‡ ЦѓХҐХЅХЎХµХ«ХЅ, Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ Х¬Х«ХёЦ‚Х¬Х« ХЈХёХ°ХЎЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«Хґ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃХ¶ХҐХ¬ХёХѕ Х«Х¶Х± Х¦ХЎХ¶ХЎХ¦ХЎХ¶ Х·Х«Х¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ, ХЇЦЂХєХЎХЇХ¶ХҐЦЂХ« Ц‡ Х­ХЎХ¶ХёЦ‚Х©Х¶ХҐЦЂХ« Х°ХҐХї Ц‡ ХЇХЎХґ ХєХЎХїХґХҐХ¬ХёХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХїХҐЦЂХҐЦЂХ«Х¶ Ц‡ ХЎХјХ°ХЎХЅХЎЦЂХЎХЇ ХґХµХёЦ‚ХЅ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХЎЦЃХ«Х¶ХҐЦЂХ«Х¶ ХѕХҐЦЂХЎХўХҐЦЂХµХЎХ¬ Х·ХЎХї Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„Х«ЦЂ ХўХЎХ¶ХҐЦЂ:

ФїХҐХЅ ХЄХЎХґ Х¤ХҐХј Х№Х§ЦЂ ХЎХ¶ЦЃХҐХ¬, ХёЦЂ ХґХҐХ¶Ц„ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶Ц„, Ц„ХЎХІХЎЦ„Х«ЦЃ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ, Ц‡ ХґХҐЦЂ ХЇХЎХјЦ„ХЁ ХЅХ¬ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХЇХЎХ¶ХЎХ№ХЎХ¦ХЎЦЂХ¤ Х¤ХЎХ·ХїХ« ХґХҐХ». ХґХ« ЦѓХёЦ„ЦЂ Х°ХҐХїХё Х¶ХЎ ХЅХЇХЅХЎХѕ ХўХЎЦЂХ±ЦЂХЎХ¶ХЎХ¬ ХЅХ«Х¦ХЎХѕХҐХї ХўХ¬ЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎ, ХёЦЂХ« Х®ХЎХµЦЂХЁ Х°ХЎХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚Х¶ ХєХҐХЅ ХґХҐЦЂ ХЎХјХЎХ»Ц‡ ХўХЎЦЃХѕХҐЦЃХЎХѕ ХґХ« Х·ХЎЦЂЦ„ ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ ХЎХµХЈХ«Х¶ХҐЦЂ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЈЦЂХЎХѕХЎХ® Х§Х«Х¶ ХўХЎХѕХЎХЇХЎХ¶ ХЁХ¶Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХЇ ХїХЎЦЂХЎХ®ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х°ХЎХ¶Х¤Х«ХєХЎХЇХЎЦЃ Х¬ХҐХјХЎХ¶ ХЅХїХёЦЂХёХїХ« ХѕХҐЦЂХЎ:

– Ահա Լուսինյանների այգին, – մատնացույց արավ ինձ քույրս մոտիկ այգիներից մեկի վերա, – սա ամենից գեղեցիկն է, դու, անշո՛ւշտ, կհավանես նրան…

ФІХЎХµЦЃ Х¶ХЎ Х¤ХҐХј Х№Х§ЦЂ ХѕХҐЦЂХ»ХЎЦЃЦЂХҐХ¬ Х­ХёХЅЦ„ХЁ, ХҐЦЂХў ФјХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХµХЎХ¶ Х°ХЎХµЦЂ Ц‡ ХЎХІХ»Х«ХЇ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХҐХЇХЎХ¶ ХЎХµХЈХѕХё ХґХҐХ® Х¤ХјХ¶Х«ЦЃ, Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ Х°ХҐХјХѕХ«ЦЃ ХїХҐХЅХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХґХҐЦЂ ХЈХЎХ¬ХёЦ‚ХЅХїХЁ Х·ХїХЎХєХҐХ¬ Х§Х«Х¶ ХЎХµХЈХёЦ‚ЦЃ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХґХҐХ¦ Х¤Х«ХґХЎХѕХёЦЂХҐХ¬ХёЦ‚:

Х”ХёЦ‚ХµЦЂХЅ ХЎХµХ¤ ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„Х« ХЎХґХҐХ¶ХЎХЅХ«ЦЂХҐХ¬Х« ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХґХёЦ‚Х°Х«Х¶ Х§ЦЂ, ХЎХµХ¤ ХєХЎХїХіХЎХјХёХѕ Х¶ЦЂХЎХ¶Ц„ ЦЃХЎХ¶ХЇХЎЦЃХҐХ¬ Х§Х«Х¶ ХёЦ‚ЦЂХ«Х·Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХ« ЦѓХёЦ„ЦЂ ХїХЎЦЂХўХҐЦЂ ХҐХІХЎХ¶ХЎХЇХёХѕ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬ ХґХҐХ¦: ХЌЦЂХїХЎХЈХ«Х¶ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХёХІХ»ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХ«Х¶ ХґХҐХ¦ Х°ХЎХµЦЂ Ц‡ ХЎХІХ»Х«ХЇ: Х”ХёЦ‚ХµЦЂХЅ Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХЎЦЃЦЂХҐЦЃ Х«Х¶Х± Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ, ХґХҐХ¶Ц„ Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃХЎХ¶Ц„ Ц‡ ХЎХєХЎ ХўХёХ¬ХёЦЂХЅ ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХҐХ¬ХёХѕ Х¤Х«ХґХҐЦЃХ«Х¶Ц„ Х¤ХҐХєХ« ХЎХµХЈХ«Х¶:

ХЉ. ФјХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХµХЎХ¶ХЁ ХґХёХї Ц„ХЎХјХЎХЅХёЦ‚Х¶ Ц‡ Х°Х«Х¶ХЈ ХїХЎЦЂХҐХЇХЎХ¶ ХґХ«Х»Х«Х¶ Х°ХЎХЅХЎХЇХёХѕ Ц‡ ХЎХјХёХІХ» ХЇХЎХ¦ХґХѕХЎХ®Ц„ХёХѕ ХґХ« ХґХЎЦЂХ¤ Х§ЦЂ: Х†ЦЂХЎ Х¤ХҐХґЦ„ХЁ Х°ХЎХґХЎХЇЦЂХЎХЇХЎХ¶ Х§ЦЂ Ц‡ ХЎХЇХ¶ХЎХ®ХҐХ¬Х«, ХўХЎХµЦЃ ХЁХЅХї ХҐЦЂЦ‡ХёЦ‚ХµХ©Х«Х¶, ХЎХ¶Х®ХЎХ¶ХёХ© ХЇХµХЎХ¶Ц„Х« Х¤ХЎХјХ¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«Х¶: ХѓХЎХЇХЎХїХЁ ХєХЎЦЂХ¦ Ц‡ Х¦ХѕХЎЦЂХ© Х«ХЅХЇ ХЈХёХ°ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЄХєХ«ХїХЁ Х№Х§ЦЂ ХўХЎХЄХЎХ¶ХѕХёЦ‚Хґ ХµХёЦ‚ЦЂ Х·ЦЂХ©ХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ: Х†ХЎ ХЈХїХ¶ХѕХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХ« ХїХҐХЅХЎХЇ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ ХЎХ¶Х°ХЎХ¶ХЈХЅХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХґХҐХ» Ц‡ Х¦ХЎХ¶ХЎХ¦ХЎХ¶ Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂХёХѕ ХЎХ¶ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХї Х¤Х«ХґХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХҐЦЂХ© Х«Х¶Х± Ц‡ ХґХҐЦЂХ© Ц„ЦЂХёХ»ХЅ ХёЦ‚ ЦѓХҐХЅХЎХµХ«ХЅ:

Х„ХїХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХЎХµХЈХ«Х¶ ХґХҐХ¶Ц„ ХЎХ¶ЦЃХ¶ХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶Ц„ ХґХ« ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ Х®ХЎХјХёЦ‚ХІХ«ХёХѕ, ХёЦЂХ«Х¶ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ХЅХїХҐЦ„ Х°ХёХѕХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ ХёЦ‚ХІХІХЎХ±Х«ХЈ ХЎХЇХЎЦЃХ«Х¶ХҐЦЂ ХўХҐХјХ¶ХЎХѕХёЦЂХѕХЎХ® Х±ХµХёЦ‚Х¶ХЎХ©ХёЦ‚ХµЦЂ Х®ХЎХІХЇХЎЦѓХ¶Х»ХҐЦЂХёХѕ, ХёЦЂХёХ¶ЦЃ ХЎХ¶ХёЦ‚Х· ХўХёЦ‚ЦЂХґХёЦ‚Х¶Ц„ХЁ ХїХёХЈХёЦЂХҐХ¬ Х§ЦЂ ХіХҐХґХҐХ¬Х«Ц„Х« ХЎХґХўХёХІХ» ХїХЎЦЂХЎХ®ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ Ц…Х¤ХЁ: ХѓХЎХ¶ХЎХєХЎЦЂХ°Х« ХҐЦЂХЇХёЦ‚ ХЇХёХІХґХ«ЦЃ Х°ХёХЅХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х°ХҐХ¦ХЎХЅХЎХ° ХЎХјХёЦ‚Х¶ХҐЦЂ ХЇХЎХ¶ХЎХ№ Х¤ХЎХ¬ХЎЦЂХ«Х¶ХҐЦЂХёХѕ ХҐХ¦ХҐЦЂХѕХЎХ®, Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЎХґХўХёХІХ» ХҐЦЂХЇХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х·Х«Х¶ХѕХЎХ® Х§Х«Х¶ ХґХЎХ¶ЦЂ ХёЦ‚ Х­ХёХ·ХёЦЂ ХЎХ®ХёЦ‚Х¶ХҐЦЂХќ Х®ХЎХ®ХЇХѕХЎХ® ХҐЦЂЦѓХ¶ХҐЦЂХЎХ¶ХЈ Х®ХЎХІХ«ХЇХ¶ХҐЦЂХёХѕ:

– Ինչպե՞ս եք հավանում մեր այգին, – հարցրեց ինձ վերջապես պ. Լուսինյանը, որ ըստ երևույթին ավելի վաղ էր սպասում լսել այդ մասին իմ կարծիքը:

– Պարոնը երևի այնքան շատ գեղեցիկ այգիներ է տեսել, որ մերը շատ հասարակ բան է երևում յուր աչքում, ընդհատեց հորը Մարգարիտան:

– Ընդհակառակը, օրիո՛րդ, ես առաջին անգամն եմ տեսնում այսքան գեղեցիկ ճաշակով տնկագործված մի այգի, ես հիացած եմ, նա կատարյալ բուրաստանի է նմանում, – պատասխանեցի ես:

– Այս բոլորը ես իմ ձեռքով եմ շինել, ինքնաբավական եղանակով հարեց պ. Լուսինյանը, – այս ածուները, այս բուրակները, այս փոքրիկ ուղիները, բոլորը, բոլորը իմ ձեռքով եմ ակոսել և կարգավորել: Մինչև անգամ այս կալմարները և այս փոքրիկ հովանոցները իմ ձեռակերտներն են, – շարունակում էր նա, հետզհետե հառաջանալով և ցույց տալով մեզ յուր ստեղծագործությունները, որոնք արդարև մեծ աշխատասիրության և նուրբ ճաշակի արդյունքներ էին: Երեվում էր, որ պ. Լուսինյանը դաշտային աշխատանքներին սիրահար ոմն էր:

Շուտով մենք հասանք մի երկար և լայն ճեմելիքի, որը տանում էր մեզ դեպի այգվո տունը: Նրա երկու կողմից տնկված էին վարսագեղ ուռիներ՝ միամեջ շարված խաղողի որթերով, որոնց ճապուկ ոստերը փաթաթվելով ուռենիների կանաչ ճյուղերի հետ, կազմում էին մի գեղեցիկ և արեգակից անթափանց կամարակապ – ամբողջ ճեմելիքի երկարությամբ:

ФµЦЂХў ХЎХјХЎХ»Х«Х¶ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХґХҐХ¶Ц„ ХёХїЦ„ Х¤ЦЂХ«Х¶Ц„ ХЎХµХ¤ХїХҐХІ, ХҐХЅ Х°Х«ХЎЦЃХґХЎХґХў ХўХЎЦЃХЎХЇХЎХ¶Х№ХҐЦЃХ«.

– Ահա հրաշալի գործ, սա գերազանցում է բոլորին:

– Այս ճեմելիքը շինված է Վատիկանի այգվո գլխավոր ճեմելիքի օրինակով, – նորեն խոսեց պ. Լուսինյանը, – այս օրինակը ես ինքս եմ Հռովմում նկարել և այստեղ բերելով շինել նրա նմանողությամբ այս կամարակապը և ճեմելիքը:

– Ինչպե՞ս, մի՞թե դուք Հռովմում եղել եք, – հարցրի ես:

– Այո, – ես այնտեղ մի ամբողջ ամիս մնացի:

– Բայց ինչու՞ համար էիք Հռովմ գնացել:

– Ճանապարհորդելու նպատակով, – հարեց իսկույն օր. Լուսինյանը, կասկածելով կարծես, որ յուր հայրը ինձ համար անախորժ մի խոսք կհաներ բերանից:

ХЉ. ФјХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХµХЎХ¶ХЁ ХёХ№Х«Х¶Х№ Х№Х­ХёХЅХЎЦЃ, ХўХЎХµЦЃ ХґХ« Х¦ХЎЦЂХґХЎЦЃХЎХЇХЎХ¶ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„ Х±ХЈХҐЦЃ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х« ХѕХҐЦЂХЎ, ХёЦЂХёХѕ ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ ХёЦ‚Х¦ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х«ХґХЎХ¶ХЎХ¬ ХЅЦЂХЎХ¶Х«ЦЃ Х©ХҐХќ Х«Х¶Х№ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ Х¶ХЎ Х®ХЎХ®ХЇХёЦ‚Хґ Х§ ХіХ·ХґХЎЦЂХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

Х‡ХёЦ‚ХїХёХѕ ХґХҐХ¶Ц„ Х°ХЎХЅХЎХ¶Ц„ ХЎХµХЈХѕХё ХїХЎХ¶ХЁ, ХёЦЂХЁ ХґХ« ХЈХҐХІХҐЦЃХ«ХЇ Ц‡ ХґХ«ХЎХ°ХЎЦЂХЇ Х·Х«Х¶ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂ, Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХѕХЎХ® ХґХ«ХЎХЇХЎЦЂХЈ Х°ХёХѕХЎХ¶ХЎХѕХёЦЂ Х®ХЎХјХҐЦЂХёХѕ: Х†ЦЂХЎ ХЎХјХЎХ»Ц‡ Х·Х«Х¶ХѕХЎХ® Х§ЦЂ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ ХЇХ«ХЅХЎХўХёХ¬ХёЦЂ ХўХёЦ‚ЦЂХЎХЅХїХЎХ¶Хќ Х®ХЎХ®ХЇХѕХЎХ® Х®ХЎХІХЇХҐХ©ХёЦ‚ЦѓХҐЦЂХёХѕ Ц‡ Х¶ЦЂХЎ ХґХҐХ»ХїХҐХІХЁ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ ХЎХѕХЎХ¦ХЎХ¶ ХЅЦЂХўХЎХїХЎХ· Ц„ХЎЦЂХҐЦЂХ«ЦЃ Ц‡ ХЅХµХёЦ‚Х¶ХЎХ±Ц‡ Х·ХЎХїЦЂХѕХЎХ¶ХёХѕ:

Х€Х№ Х·ХЎХї ХЁХ¶Х¤ХЎЦЂХ±ХЎХЇ ХґХ« Х¤ХЎХ°Х¬Х«ХіХ« ХґХҐХ», ХёЦЂХєХ«ХЅХ«Х¶ ХЇХѕХЎХµХҐХ¬ХҐЦЂ ХґХ« ХЎХґХЎХјХЎХ¶ХёЦЃХ« ХїХЎХ¶ХЁ, ХѕХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚Х№ Х°ХЎЦЂХЈХЎХ¶Ц„ХёХѕ ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃ ХґХҐХ¦ ХїХ«ХЇХ«Х¶ ФјХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХµХЎХ¶ХЁ:

ХЌХЎ ХґХ«Х»Х«Х¶ ХїХЎЦЂХ«Ц„ХёХѕ ХґХ« ХЇХ«Х¶ Х§ЦЂ, ХЎХјХёХІХ»ХЎХЇХЎХ¦Хґ Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХґХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХЁ Ц‡ Х°ХЎХЅХЎХЇХёХѕ ХЈЦЂХҐХ©ХҐ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х°ХЎХѕХЎХЅХЎЦЂ: ФІХЎХµЦЃ Х¶ЦЂХЎ Х¤ХҐХґЦ„ХЁ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХЇХЎХµХїХЎХј Ц‡ ХЎХѕХҐХ¬Х« ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ Х§ЦЂ ХҐЦЂЦ‡ХёЦ‚Хґ, ХЁХЅХї ХёЦЂХёЦ‚Хґ ХїХЎЦЂХ«Ц„ХЁ Х·ХЎХї ЦѓХёЦ„ЦЂ Х§ЦЂ ХЎХ¦Х¤ХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЈХҐХІХҐЦЃХЇХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХѕХҐЦЂХЎ: Ф±ХјХЎХ»Х«Х¶ ХЎХ¶ХЈХЎХґХ«ЦЃ Х«ХЅХЇ Х¶ЦЂХЎ Ц„ХЎХІЦЃЦЂ Ц‡ ХЎХґХёЦ„ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„Х« ХґХҐХ» Х¶ХЇХЎХїХҐЦЃХ« ХҐХЅ ХЎХ¶ХЅХЎХ°ХґХЎХ¶ ХўХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶:

ФѕХЎХ¶ХёХ©ХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ Х«Х¶Х± Х°ХҐХїХќ ХїХ«ХЇХ«Х¶ ФјХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХµХЎХ¶ХЁ Х¶ХҐЦЂХЇХЎХµХЎЦЃЦЂХҐЦЃ Х«Х¶Х± Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ«Х¶, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХґХҐХ¦ХЎХ¶Х«ЦЃ ХЎХјХЎХ» Х§Х«Х¶ ХҐХЇХҐХ¬ Ц‡ ХЎХєХЎ Ц„ЦЂХёХ»ХЅ Х°ХҐХї ХґХ«ХЎХЅХ«Х¶ Х«Х¶Х± Х§Х¬ Х¶ХЅХїХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ХёХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЇХёХІЦ„Х«Х¶ Х¤Х«ХѕХЎХ¶Х« ХѕХҐЦЂХЎ, ХЅХЇХЅХЎХѕ ХЅХёХѕХёЦЂХЎХЇХЎХ¶ Х°ХЎЦЂЦЃ ХёЦ‚ Х¦ЦЂХёЦ‚ХµЦЃХЁ:

ФµХЅ, Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ Х¶ХёЦЂХҐХЇ, ХЅХїХ«ХєХѕХЎХ® Х§Х« ХЎХґХҐХ¶Х«ЦЃ Х·ХЎХї Х­ХёХЅХҐХ¬, ХёЦЂХёХѕХ°ХҐХїЦ‡ ХЎХґХҐХ¶Х«ЦЃ ХЎХѕХҐХ¬Х« Х«Х¶Х± Х§Х«Х¶ Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХёЦ‚Хґ: ХЏХ«ХЇХ«Х¶ Ц‡ ХєХЎЦЂХёХ¶ ФјХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХµХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХЁ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ Х« ХєХЎХ·ХїХёХ¶ХҐ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХѕХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«Хґ ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„Х« Ц‡ ХЎХ¦ХЈХЎХЇХЎХ¶Х¶ХҐЦЂХ« ХЎХјХёХІХ»ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў, ХЇХҐХ¶ЦЃХЎХІХЎХѕХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Ц‡ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ ХѕХҐЦЂХЎХўХҐЦЂХµХЎХ¬ ХёЦ‚ЦЂХ«Х· Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂХёХѕ: ХЂХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ«ЦЃ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х«ХЅХ«Х¶ Х§Х¬ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХёЦ‚Хґ Х§Х«Х¶ Х«Хґ Х°ХЎХµЦЂХҐХ¶Х«Ц„Х« Ц…Х¤ХЁ, Х»ХёЦ‚ЦЂХЁ, ХЎХєЦЂХёЦ‚ХЅХїХ« ХҐХІХЎХ¶ХЎХЇХЁ, ХЁХ¶ХїХЎХ¶ХҐХЇХЎХ¶ ХЅХёХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХЁ Ц‡ ХЎХµХ¬Х¶, Х«ХЅХЇ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х«ХЅХЁ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х« ХґХЎХЅХ«Х¶ Х§Х«Х¶ Х«Х¶Х± Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХёЦ‚Хґ, Х©ХҐ ХёХћЦЂЦ„ХЎХ¶ ХҐХґ ХҐХЅ Х°ХЎХѕХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎХ¶ ХЇХЎХґ ХёХћЦЂЦ„ХЎХ¶ ХҐХґ ХЈХҐЦЂХЎХ¤ХЎХЅХёЦ‚Хґ Х«Хґ ХїХҐХЅХЎХ® ХёЦ‚ЦЂХ«Х· Ц„ХЎХІХЎЦ„Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ:

Ф±ХµХЅ ХўХёХ¬ХёЦЂ Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂХ«Х¶ Х«Х°ХЎЦЂХЇХҐ ХєХҐХїЦ„ Х§ЦЂ ХєХЎХїХЎХЅХ­ХЎХ¶ХҐХ¬, Ц‡ ХҐХЅ Х°Х¶ХЎХ¦ХЎХ¶Х¤ХѕХёЦ‚Хґ Х§Х« Х«Хґ ХіХЎХЇХЎХїХЎХЈЦЂХ«Х¶:

ХЌХёЦ‚ЦЂХі ХЎХјХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ЦЃ Х°ХҐХї ХїХ«ХЇХ«Х¶ХЁ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХ«Х¶ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ ХЈХЎХ¬ ХЎХµХЈХ«ХёЦ‚Хґ Х·ЦЂХ»ХЎХЈХЎХµХҐХ¬ХёЦ‚: ФІХёХ¬ХёЦЂХЅ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐЦЃХ«Х¶Ц„ ХЎХµХ¤ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ, ЦЃХЎХ¶ХЇХЎХ¶ХЎХ¬ХёХѕ ХґХ«Х»ХёЦЃ ХїХЎХ¬ ХїХ«ХЇХ¶ХёХ»ХЁ Х°ХЅХЇХҐХ¬ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХЎХЅХ«ЦЂХЎХЇХЎХ¶ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ЦЃ:

Х•ЦЂХ«ХёЦЂХ¤ ФјХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХµХЎХ¶ХЁ, ХёЦЂ Х№Х§ЦЂ ХґХЎХЅХ¶ХЎХЇЦЃХёЦ‚Хґ Х¤ХЎХ°Х¬Х«ХіХ« ХґХҐХ» ХґХҐЦЂ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ХЁ, ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХЎЦЃХЎХѕ Х«Х¶Х± Ц‡ Ц„ЦЂХёХ»ХЅ ХєХЎЦЂХїХ«Х¦Х« ХґХҐХ» Х¦ХўХёХЅХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ: Ф±ХµХ¤ХїХҐХІ, Х¶ХЎ Х«Х¶Х± Х®ХЎХ¶ХёХ©ХЎЦЃЦЂХҐЦЃ ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХёЦ‚Х°Х«Х¶ХҐЦЂХ«, ХЎХµХ¶ Х§ ХЋХЎЦЂХѕХЎЦЂХЎ ХЌХ«Х¬Х«ХЇХµХЎХ¶Х«, ХЋХЎЦЂХ¤ХёЦ‚Х°Х« Х„ХЎЦЂХЎХ¶Х»ХµХЎХ¶Х« Х°ХҐХї: Х†ЦЂХЎХ¶Ц„ ХҐЦЂХЇХёЦ‚ХЅХ¶ Х§Х¬ ХўХЎЦЂХҐХЇХЎХ¦Хґ Ц‡ ХЈХҐХІХҐЦЃХЇХЎХ¤ХҐХґ ХЎХІХ»Х«ХЇХ¶ХҐЦЂ Х§Х«Х¶, ХґХёХїХЎХѕХёЦЂХЎХєХҐХЅ ХїХЎХЅХ¶ХёЦ‚Х© Ц‡ ХїХЎХЅХ«Х¶ХЁ ХїХЎЦЂХҐХЇХЎХ¶: ХЋХЎЦЂХѕХЎЦЂХЎ ХЌХ«Х¬Х«ХЇХµХЎХ¶ХЁ ХґХ« ХЈХ¶Х¤ХЎХєХҐХїХ« ХЎХІХ»Х«ХЇ Х§ЦЂ, Ц‡ Х¶ЦЂХЎ Х°ХЎХµЦЂХЁ Х®ХЎХјХЎХµХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХїХҐХІХЎХЇХЎХ¶ Х¦ХёЦЂЦ„ХҐЦЂХ« ХґХҐХ»: Ф»ХЅХЇ ХЋХЎЦЂХ¤ХёЦ‚Х°Х« Х„ХЎЦЂХЎХ¶Х»ХµХЎХ¶ХЁХќ ХЅХёЦ‚ХµХ¶ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х« Х°ХЎХµ Ц„ХЎХ°ХЎХ¶ХЎХµХ«, ХҐЦЂХЇХёЦ‚ХЅХ¶ Х§Х¬ ХўХёЦ‚Х¶ Х©Х«Ц†Х¬Х«ХЅЦЃХ«Х¶ХҐЦЂ:

Այժմ ես լավ ընկերություն ունեի և կարող էի մի քանի ժամ թե՛ ուրախ և թե՛ օգտավետ անցկացնել: Աղջկերանց ընկերությունը առհասարակ ախորժելի է ամենին. նույնիսկ մարդատյաց Կատոն պետք է որ նրանց մոտ մեղմեր յուր կոպտությունը, եթե երբևիցէ պատահել է նրանց հետ: Ինչ վերաբերում է ինձ, ես մտնելով այդպիսի ընկերությանց մեջ` ուրախանում էի ավելի նրա համար, որ առիթ էի ունենում կարելվույն չափ ուսումնասիրելու կնոջ – այդ խորհրդավոր արարածի բնավորությունները, բնավորություններ, որոնք ոչ միայն չեն ենթարկվում որոշ օրենքների, այլև քանդում են նրանց չշփոթելով ամենից փորձառու ուղեղներն անգամ: Այսպիսի զբաղմունքը ինձ չափից դուրս զվարճացնում էր:

ФІХЎХµЦЃ Х°ХЎХ¦Х«Хѕ Х©ХҐ ХґХҐХ¶Ц„ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« Х­ХёХЅЦ„ ЦѓХёХ­ХЎХ¶ХЎХЇХҐЦЃХ«Х¶Ц„ ХґХ«ХґХµХЎХ¶ЦЃ Х°ХҐХї Ц‡ ХЎХ°ХЎ Ц…ЦЂ. ФјХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХµХЎХ¶ХЁ ХЅХїХ«ХєХѕХЎХ® Х§ЦЂ ХґХҐХ¦ Х©ХёХІХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚:

– Ներեցեք ինձ մի քանի րոպե, ես պետք է պատվելիին դիմավորեմ, հայրս երևի չէ տեսնում նրա գալուստը, – ասաց նա շառագունելով և շտապ – շտապ դիմեց դեպի Հռովմեական ծառուղին:

Ես առաջին անգամ լավ չհասկացա նրա խոսքերը, բայց նրա շառագունելը ինձ հետաքրքրեց: Մի քանի քայլ հառաջ անցնելով իմ ընկերներից ես նկատեցի իմ երեկվա տարօրինակ ծանոթին, սա պատեր – Սիմոն էր, որ ծիծաղադեմ և քաջալանջ դիմում էր դեպի օրիորդը:

Х‰ХЈХ«ХїХҐХґ Х«Х¶Х№ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХЎХµХ¤ ХґХЎЦЂХ¤ХёЦ‚ ХєХЎХїХЇХҐЦЂХЁ, ХёЦЂ ХҐЦЂХҐХЇ Х¶ХЎХѕХЎХЇХёЦ‚Хґ Х«Х¶Х± Х¦ХѕХЎЦЂХіХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂ ХєХЎХїХіХЎХјХёЦ‚Хґ, ХЎХµХЅЦ…ЦЂ Х№ХЎЦѓХ«ЦЃ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х°ХЎХЇХЎХЇЦЂХЎХЇХЎХ¶ Ц‡ ХЎХїХҐХ¬Х« ХҐЦЂЦ‡ХЎЦЃ: Х„Х« Х¶ХҐЦЂЦ„Х«Х¶ Х¶ХЎХ­ХЎХ¦ХЈХЎЦЃХґХёЦ‚Х¶Ц„ ХѕЦЂХ¤ХёХѕХҐЦЃ Х«Хґ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ ХїЦЂХЎХґХЎХ¤ЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

– Սա ինչո՞ւ համար է այստեղ գալիս, – մի տեսակ տանուտիրական եղանակով հարցրի ես իմ ընկերուհիներից:

– Ի՞նչպես թե ինչու համար, նա հրավիրված է, – նկատեց քույրս:

– Ուրեմն Լուսինյանների հետ ծանո՞թ է:

– Նա նրանց քահանան է: Մի՞թե այդ չգիտեք դուք, – պատասխանեց օր. Մարանջյանը և ծիծաղեց:

– Վարդուհի, դու էլի՝ պատերի վերա ծիծաղում ես, և չե՞ս վախենում, – նկատեց օր. Վարվարան, և երկուսը միասին սկսան ծիծաղել:

– Ա՛խ, դուք դեռ հիշո՞ւմ եք ձմեռվան անցքը, – խոսեց քույրս, և նրանց հետ միասին ինքն էլ սկսավ ծիծաղել:

Ես ոչինչ չէի հասկանում նրանց ծիծաղելուց և խորհրդավոր ակնարկություններից, բայց և չէի հետաքրքրվում իմանալու: Ես հանկարծ հիշեցի այն կանանց խմբակը, որը երեկ նավահանգստի մոտ շրջապատել էր պատեր – Սիմոնին և որի միջից դուրս եկավ օր. Լուսինյանը և շնորհավորեց քրոջս իմ գալուստը, հիշեցի որ երեկ մի քանի անգամ ցանկացել էի հարցնել քրոջս, թե ինչ ունեին այն կանայքը կաթոլիկ քահանայի հետ. և ամեն անգամ էլ մոռացել էի հարցնելու:

Բայց այժմ ամեն բան պարզվեցավ ինձ համար, երեկվա կանանց խմբակը հայ – կաթոլիկուհիներից էր կազմված, և նրանք իրենց քահանային դիմավորելու էին գնացել, ուրեմն Լուսինյանները հայ – կաթոլիկներ են, ահա բոլորը:

– Դուք ինչի՞ վերա եք մտածում, պարոն, – ծիծաղելով սկսավ խոսել օր. Մարանջյանը, – նրա վերա, թե ինչու օր. Մարգարիտան կաթոլիկ է, հա՞:

– Բնավ, ի՞նչ կա դրա վերա մտածելու:

– Ինչպե՞ս չէ, մի՞թե դուք չէիք կամենալ, որ նրա նման մի բարի և գեղեցիկ աղջիկը հայ լիներ:

– Առանց իմ կամենալուն էլ նա հայ է:

– Ընդհակառակը, ձեր կամենալով էլ դարձյալ նա հայ չէ:

– Այդ դու՞ք եք ասում:

– Ո՛չ, այդ ինքն է ասում:

– Սխալվո՛ւմ եք, – ընդհատեց Վարդուհուն օր. Վարվարան, – այդ յուր ծնողներն են ասում:

– Դուք երկուսդ էլ սխալվում եք, – հարեց քույրս, – ոչ Մարգարիտան և ոչ նրա ծնողները այդպես բան երբեք չեն ասել, դա պատեր – Սիմոնի խոսքն է:

– Այդ ավելի հավանական է, – նկատեցի ես, – օր. Մարգարիտան իմ աչքում այնքան զարգացած է երևում, որ նա յուր մասին այդպիսի բան չէր ասի:

– Բայց եթե ասեր անգամ, մի՞թե նա կստեր, չէ որ նա կաթոլիկ է և ո՛չ հայ, – խոսեց օր, Վարվարան:

– Իհարկե՞ ոչ, – ձայնակցեց նրան Վարդուհին, – նա կաթոլիկ է:

Ես իսկույն տեսի, որ ինձ շրջապատող ընկերությունը շատ սահմանափակ հասկացողություն ունի կրոնի և ազգության գաղափարները միմյանցից որոշելու համար, ուստի հարկ չհամարեցի այդ խնդրի վերա առ ժամն խոսելու: Բայց պատեր – Սիմոնի և նրա հոտի մասին մի քանի տեղեկություններ կամեցա իմանալ:

– Այդ պատերը միշտ այս քաղաքումն է մնում, – հարցրի ես:

– Ո՛չ, նա տարեն չորս անգամ է միայն այցելում այս քաղաքին և յուրաքանչյուր անգամ մի մի ամիս այստեղ մնալուց հետո հեռանում է, – պատասխանեց քույրս:

– Իսկ նա շա՞տ ժողովուրդ ունի այստեղ, – կրկին հարցրի ես:

– Ոչ, ընդամենը երեք տուն սակավաթիվ անձինքներից բաղկացած, որոնք Թիֆլիսից են գաղթած այստեղ իրենց առևտրական գործերով, – պատասխանեց նա:

«Երեք տուն ժողովուրդ, մի հեռավոր անկյունում, – մտածեցի ինքս ինձ, – և նրա համար տարվա մեջ չորս անգամ այցելություն: Ահա թե ո՞րտեղ պետք է որոնել կաթոլիկության ուժը: Երեք տուն բնակիչ, որոնք կարող էին շատանալ ամբողջ տարվա մեջ քահանայի մի շաբաթվա այցելությամբ միայն: Բայց նրանց ձեռքից չեն թողնում, նրանց այցելում են տարին չորս անգամ և այն չորս երկար ամիսներ: Կաթոլիկ եկեղեցին հսկում է յուր ժողովրդի վերա և գիտե, թե ինչու՞ համար է հսկում: Իսկ մեզ մոտ շատ անգամ ամբողջ գյուղեր և ավաններ տարիներով առանց քահանայի են մնում: Շատ գաղթականությանց մեջ մեռելները թաղվում են առանց վերջին անգամ հոգեկան մխիթարություն ստանալու, ծնվածները տարիներով մնում են առանց մկրտության, պսակվողները թափառում են մի գյուղից մյուսը, մի քաղաքից երկրորդը: Ո՞վ է հարցնում, թե երեկ որքա՞ն ժողովուրդ կար այստեղ և այսօր որքան է մնացել, ո՞վ գիտե, թե ո՞ր անկյունում հարյուրավոր մարդիկ աղքատության երեսից փախչելով ուռկանավորների ցանցերումն են անհայտանում: Ո՞վ է հաշվում, թե քանի քանի գերդաստաններ Պարսկաստանի և Թուրքիայի անծանոթ խորշերում բռնության երեսից սարսափահար՝ իրենց լեզուն և կրոնը մոռանում են:

Եվ դեռ զարմանում ենք, որ այս աստիճան անխնամ թողնված մի ժողովրդի մեջ հավատորսը յուր ժողովարանն է հիմնում: Հռովմը՝ յուր քավարանը…»:

Այս տխուր մտածմունքները ինձ այնպես էին զբաղեցրել, որ ես չէի տեսել Մարգարիտայի կրկին մեզ մոտ գալը: Օր. Մարանջյանի ձայնը միայն ինձ սթափեցրեց, երբ նա ուրախ – ուրախ բացականչեց դեպի նրան.

– Հը՞, ի՞նչ արիր, տեղավորեցի՞ր պատեր – Սիմոնին:

– Այո, ես նրան հանձնեցի իմ հոր խնամակալության, – ժպտալով պատասխանեց Մարգարիտան և ապա մոտենալով ինձ հարցրեց, – դուք արդեն ամեն բան գիտեք, այնպես չէ՞:

– Ի՞նչ բան, – զարմացմամբ հարցրի ես, – չգիտեմ ի՞նչ բանի մասին է ձեր խոսքը:

– Այն, որ պատեր – Սիմոնը մեր քահանան է, – պատասխանեց օրիորդը շառագունելով:

Х†ЦЂХЎ ХѕЦЂХ¤ХёХѕХґХёЦ‚Х¶Ц„Х« ХєХЎХїХіХЎХјХЁ ХҐХЅ Х№ХЇХЎЦЂХёХІХЎЦЃХЎ Х°ХЎХЅХЇХЎХ¶ХЎХ¬, ХҐЦ‚ ХЎХµХ¤ ХґХ«Х»ХёЦЃХ«Х¶ Х°ХЎЦЂХґХЎЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х№ХёЦ‚Х¶ХҐХ¶ХЎХ¬ХёХѕ Х¶ЦЂХЎ Х°ХҐХї ХЎХѕХҐХ¬Х« ХҐЦЂХЇХЎЦЂ Х­ХёХЅХҐХ¬ХёЦ‚, ХЇХЎХґ Х¶ЦЂХЎ ХЅЦЂХїХ« ХґХҐХ» Х©ХЎЦѓХЎХ¶ЦЃХҐХ¬ХёЦ‚, ЦЃХЎХ¶ХЇХЎЦЃХЎ ХЎХјХЎХ¶ЦЃ ХґХ« ХЎХјХЎХ¶Х±Х«Х¶ Х¶Х·ХЎХ¶ХЎХЇХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХїХЎХ¬ХёЦ‚ Х¶ЦЂХЎ ХЎХЅХЎХ®Х¶ХҐЦЂХ«Х¶, ХѕХҐЦЂХ»ХЎХѕХёЦЂХҐХ¬ ХґХҐЦЂ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: Ф±ХµХ¤ХєХҐХЅ Х§Х¬ ХҐХІХЎХѕ: Х„Х« Ц„ХЎХ¶Х« ХЎХ¶Х¶Х·ХЎХ¶ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Ц‡ ХЇХЎХїХЎХЇХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ Х°ХҐХїХё ХґХҐХ¶Ц„ Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХѕХҐЦЃХЎХ¶Ц„ ХіХЎХ·Х«:

Ф±ХІХ»ХЇХҐЦЂХЎХ¶ЦЃ ХЁХ¶ХЇХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЎХµХЅ ХЎХ¶ХЈХЎХґ ХёЦ‚ХЅХёЦ‚ХґХ¶ХЎХЅХ«ЦЂХҐХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ Х«Х¶Х± ХёХ№Х«Х¶Х№ Х¶ХµХёЦ‚Х© Х№ХїХѕХЎХѕ:




Ф¶

ՊԱՏԵՐ – ՍԻՄՈՆԻ ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹՅՈՒՆԸ


Փորձված մարդիկներից շատերը մեծ նշանակություն են տալիս նախազգացմանը, խորհրդավոր բաներ պատմելով նրա մասին: Ճշմարտությո՞ւն են դրանք, թե՞ նախապաշարման արգասիք, չգիտեմ, միայն ես առհասարակ շատ չեմ հավատացել նրան և՝ այդ օրը նախազգացման նշանակությունը հերքող մի փորձ տեսի ինձ վերա: Ինչպես գիտեք ես պարտեզի մեջ առաջին անգամ պատեր – Սիմոնին նշմարելով, նախազգամամբ մի ատելություն և հակակրություն զգացի դեպի նրան, և խոստովանում եմ, որ ինքս էլ մեծ նշանակություն տվի նույն րոպեին իմ մեջ ներշնչված այդ տրամադրությանը, բայց ընկերուհիներիս հետ տուն հասնելով իսկույն ևեթ փոխվեցավ իմ մեջ նրա մասին ունեցած գաղափարս:

Դահլիճի դռնից ներս մտա թե չէ, պատեր – Սիմոնը այնպիսի մի հանդիսավոր ընդունելություն արավ ինձ, որ կարծես դրանով պատրաստվում էր յուր տասնամյա պանդխտութեն են վերադարձած հարազատ որդուն գրկելու:

– O՛, իմ սիրելի բարեկամ, վերջապես ձեզ էլ տեսնում եմ այստեղ, – բացականչեց նա, – որքան գոհ եմ. և եթե գիտենայիք, թե երեկվանից դեսը որքան շատ ցանկացել եմ ձեզ հետ տեսնվելու…

Այս անսպաս մտերմական խոսքերով, (որոնց նպատակը ես չգիտեի) մոտեցավ ինձ պատվելին և ջերմ – ջերմ սեղմեց իմ ձեռքը: Ապա դառնալով քրոջս, խորին հարգանքով ողջունեց նրան համեստությամբ թույլտվություն խնդրելով՝ որ շնորհավորե նրան յուր եղբոր գալուստը:

Х”ХёЦ‚ХµЦЂХЅ ХґХЎХїХёЦ‚ХµЦЃ ХєХЎХїХѕХҐХ¬Х«Х«Х¶ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХ¶ХЇХҐХІХ® Х·Х¶ХёЦЂХ°ХЎХЇХЎХ¬ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХЁХ¶Х¤ Х¶ХґХ«Х¶ Ц‡ ХёЦ‚ЦЂХЎХ­ХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х°ХЎХµХїХ¶ХҐХ¬ХёХѕ, ХёЦЂ Х¶ХЎ ХўХЎЦЂХҐХ°ХЎХіХҐХ¬ Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ ХЎХµЦЃХҐХ¬ХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Ц„ХЎХІХЎЦ„ХЁ ХєХЎХїХѕХҐХ¬ХёЦ‚:

ФІХЎХ¶Х«ЦЃ ХҐЦЂЦ‡ХЎЦЃ, ХёЦЂ ХєХЎХїХѕХҐХ¬Х«Х¶ ХЎХµХЅ ЦѓХёЦ„ЦЂХ«ХЇ Ц„ХЎХІХЎЦ„Х« ХўХёХ¬ХёЦЂ Х°ХЎХµ ХЁХ¶ХїХЎХ¶Х«Ц„Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХЅХ«ЦЂХѕХЎХ® ХґХ« ХЎХ¶Х±Х¶ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х§ЦЂ, ХўХЎЦЃХ« Х¶ХёЦЂХЎХїХ« ХЎХІХ»Х«ХЇХ¶ХҐЦЂХ«ЦЃ, ХёЦЂХёХ¶Ц„, Х«Х¶Х№ХєХҐХЅ Х«Х¶Х± Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤ Х„ХЎЦЂХЎХ¶Х»ХµХЎХ¶ХЁ ХЎХЅХЎЦЃ, Х·ХЎХї Х№Х§Х«Х¶ ХЎХ­ХёЦЂХЄХёЦ‚Хґ Х¶ЦЂХЎ Х°ХёХЈЦ‡ХёЦЂХЎХЇХЎХ¶ Х¦ХЈХЎЦЃХґХёЦ‚Х¶Ц„Х¶ХҐЦЂХёХѕ ХїХёХЈХёЦЂХѕХЎХ® ХЇХЎХѕХЎХ¬ХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х«ЦЃ, ХёЦЂХЁ Х¶ХЎ Х« Х¤ХҐХє Ц‡ ХїХЎЦЂХЎХ¤ХҐХє ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х¶ЦЂХЎХ¶ЦЃ:

ХЌХҐХІХЎХ¶ХЁ ХЎЦЂХ¤ХҐХ¶ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХї Х§ЦЂ Ц‡ ХґХҐХ¶Ц„ ХєХҐХїЦ„ Х§ ХіХЎХ·Х« Х¶ХЅХїХҐХ«Х¶Ц„:

– Դուք, անշո՞ւշտ, կներեք մեզ, տիկիննե՞ր և պարոննե՞ր, – ասաց պատեր-Սիմոնը հրավիրյալներին, – որ մենք երկու նորեկ հյուրերս միասին նստենք:

Ф±ХµХЅ ХЎХЅХҐХ¬ХёХѕ Х¶ХЎ ХўХјХ¶ХҐЦЃ Х«Хґ Х±ХҐХјЦ„Х«ЦЃ Ц‡ ХїХЎЦЂХЎХѕ Х¶ХЅХїХҐЦЃЦЂХҐЦЃ Х«Х¶Х± ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХЎХґХЎЦЂ ХєХЎХїЦЂХЎХЅХїХѕХЎХ® ХўХЎХ¦ХЇХЎХ©ХёХјХ« ХЇХёХІЦ„Х«Х¶:

ФµЦЂХў ХЎХґХҐХ¶Ц„ХЁ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ ХїХҐХІХҐЦЂХЁ ХўХјХ¶ХҐЦЃХ«Х¶ Ц‡ ХЎХґХҐХ¶ ХёЦ„ ХµХёЦ‚ЦЂ Х·ЦЂХ»ХЎХєХЎХїХёХѕ ХЅХЇХЅХҐЦЃ Х¦ХўХЎХІХѕХ«Х¬, ХєХЎХїХҐЦЂ-ХЌХ«ХґХёХ¶ХЁ Х·ХЎЦЂХёЦ‚Х¶ХЎХЇХҐЦЃ Х­ХёХЅХҐХ¬ Х«Х¶Х± Х°ХҐХї, ХўХЎХµЦЃ ХЎХµХ¶ХєХҐХЅ ХЇХЎХґХЎЦЃХёЦ‚ХЇ ХёЦЂ, ХґХҐЦЂ Х¤ЦЂХЎЦЃХ«Х¶ХҐЦЂХ«ЦЃ ХёХ№ ХёЦ„ Х¶ЦЂХЎХ¶ Х¬ХЅХҐХ¬ Х№Х§ЦЂ ХЇХЎЦЂХёХІ:

– Գիտե՞ք, սիրելիս, երբ ես այսօր ձեզ առաջին անգամ մեր օրիորդների հետ տեսա, մի փոքր վախեցա. դուք մի վիրավորվիր այս խոսքից, խնդրեմ, բայց խոստովանեցեք, որ կարող էի վախենալ:

– Ինչո՞ւ համար, պատվելի՞, – զարմացմամբ հարցրի ես:

– Ա, դուք խո չե՞ք մոռացել երեկվա պատմությունը: Ես որքան էլ որ անբնական դրության մեջ էի, այսուամենայնիվ լավ հիշում եմ, որ ձեզ հետ շատ անվայել վարվեցա: Ես հազար անգամ ներողություն եմ խնդրում:

– Թողեք, աղաչում եմ. այդքան փոքրոգի մարդ մի կարծեք ինձ, – պատասխանեցի ես, – դուք ինձ ոչնչով չեք վիրավորել, Ինչո՞ւ համար եք ներողություն խնդրում:

– Օ՛, ինչպե՞ս չէ. մի հարգելի երիտասարդի առաջ նստել արբած դրության մեջ… անտեղի կատակներ անել… սա իհարկե անվայել բան է իմ աստիճանի համար, դուք ինձ պետք է ներեք…

Ф±ХµХЅ Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХ«ЦЃ Х°ХҐХї ХєХЎХїХѕХҐХ¬Х«Х¶ Х­ХёХ¶ХЎЦЂХ°ХҐЦЃ ХЎХ№Ц„ХҐЦЂХЁ Ц‡ ХЎХµХ¶ХєХ«ХЅХ« ХґХ« ХЎЦЂХїХЎХ°ХЎХµХїХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХїХѕХЎХѕ ХµХёЦ‚ЦЂ ХҐЦЂХҐХЅХ«Х¶, ХёЦЂ ХҐХЅ ХЇХЎХґХЎ ХЎХЇХЎХґХЎ ХґХ« Х­ХёЦЂХ«Х¶ ХєХЎХїХЇХЎХјХЎХ¶Ц„ Х¦ХЈХЎЦЃХ« Х¤ХҐХєХ« Х¶ЦЂХЎ Х°ХЎХґХҐХЅХї Ц‡ Х«ЦЂХЎХѕХЎХґХў Х°ХёХЈЦ‡ХёЦЂ ХЎХ¶Х±Х¶ХЎХѕХёЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ:

– Ես երեկվա անցքերից ոչինչ չեմ հիշում, պատվելի, և շատ խնդրում եմ, որ չանհանգստանաք իզուր տեղը. դրանով արդարև դուք ինձ վիրավորում եք: Ես ինքս երիտասարդ մարդ եմ և սիրում եմ ուրախ բնավորությունները: Մի՞թե դուք այդքան ծանրաչքով կնայեիք ինձ վերա եթե ուրախության ժամանակ ինձ արբած տեսնեիք:

– Երբե՛ք, երբե՛ք, սիրելիս: Ես բծախնդրությունը չեմ սիրում:

– Ուրեմն միևնույնը կարծեք և ինձ. մանավանդ որ ես հին սերունդին չեմ պատկանում:

– Այո՛, այդ վերջին հանգամանքը չպետք էր մոռանալ, – հարեց պատվելին և յուր անձեռոցի ծայրը սկսավ ամրացնել օձիքի մեջ: Ապա դառնալով դեպի ինձ շշնջաց ավելի ցած ձայնով.

– Բայց դուք գիտե՞ք, թե ես ինչու համար էի ասում, թե` «վախեցա երբ ձեզ մեր օրիորդների հետ տեսա»:

– Ո՞ չ, ես այդ կամենում էի հարցնել ձեզանից:

– Այ թե ինչո՞ւ համար: Դուք չեք ճանաչում այստեղի աղջկերանց: Համեստությունը նրանց համար անծանոթ բան է: Ինձ տեսնելով նրանք կարող էին կատակաբանել իմ մասին, իբրև թե ձեզ զվարճացնելու համար, և դուք կարող էիք երեկվան իմ դրությունը անգիտությամբ նկարագրել նրանց առաջ: Այդ իհարկե լավ չէր լինիլ: Նրանք կսկսեին հազար ու մի բաներ ավելացնելով ձեր խոսածների վրա տարածել քաղաքում:

– Բնա՛վ, բնա՛վ, և ո՛չ իսկ մի բառ հիշված է ձեր մասին, – ասացի ես, – անհոգ եղեք, և թե նրանք խոսեին անգամ, ես դարձյալ չէի ինձ թեթևացնիլ այնքան, որ ընկերանայի նրանց:

– Կեցջի՛ք, խելոք երիտասարդ եք. դուք կատարելապես գրավեցիք իմ համակրությունը, – գովեց ինձ պատվելին և գոհ սրտով ձեռք առավ ստամոքսի բարերար գործիքները:

ФµХЅ Х¶ХЇХЎХїХҐЦЃХ«, ХёЦЂ ХґХҐЦЂ ХўХёХ¬ХёЦЂ Х­ХёХЅХЎХЇЦЃХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХЄХЎХґХЎХ¶ХЎХЇ Х„ХЎЦЂХЈХЎЦЂХ«ХїХЎХ¶ Х¤Х«ХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ ХґХҐХ¦ Ц‡ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„Х«ЦЂ Х°ХЎХµХЎЦЃЦ„ХёХѕ ХЇХЎЦЂХ®ХҐХЅ ХёЦ‚Х¦ХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ Х©ХЎЦѓХЎХ¶ЦЃХҐХ¬ ХґХҐЦЂ ХЅЦЂХїХ« Х­ХёХЅЦ„ХҐЦЂХЁ, Х«ХґХЎХ¶ХЎХ¬ХёЦ‚ Х°ХЎХґХЎЦЂ, Х©ХҐ Х«Х¶Х№ ХЁХ¶Х¤Х°ХЎХ¶ХёЦ‚ЦЂ ХґХ«ХїЦ„ ХЇХЎЦЂХёХІ Х§ЦЂ Х¦ХўХЎХІХҐЦЃХ¶ХҐХ¬ Х«Х¶Х± Ц‡ ХєХЎХїХҐЦЂ-ХЌХ«ХґХёХ¶Х«Х¶:

Ф±ХµХЅ Х°ХЎХ¶ХЈХЎХґХЎХ¶Ц„ХЁ Х«Х¶Х± Х№ХЎЦѓХ«ЦЃ Х¤ХёЦ‚ЦЂХЅ Х°ХҐХїХЎЦ„ЦЂЦ„ЦЂХҐЦЃ, ХґХЎХ¶ХЎХѕХЎХ¶Х¤ ХёЦЂ ХЅХЇХ¦ХўХёЦ‚ХґХ¶ Х§Х¬ Х¶ХЎ ХЇХЎХЅХЇХЎХ®ХёХї Х°ХЎЦЂЦЃХҐЦЂ Х§ЦЂ ХЎХ¶ХёЦ‚Хґ Х«Х¶Х± ХєХЎХїХҐЦЂХ« ХѕХҐЦЂХЎХўХҐЦЂХёЦ‚Х©ХµХЎХґХў, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХѕХіХјХҐЦЃХ« ХЎХµХ¤ ХґХЎХЅХ«Х¶ ХЎХ¶ХєХЎХїХіХЎХј ХґХ« ХўХЎЦЃХЎХїЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ Х­Х¶Х¤ЦЂХҐХ¬ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х«ЦЃ, ХҐЦЂХў ХґХҐХ¶Ц„ ХґХ«ХЎХµХ¶ХЎХЇ ХЇХ¬Х«Х¶ХҐХ«Х¶Ц„:

ФІХЎХµЦЃ Хє. ФјХёЦ‚ХЅХ«Х¶ХµХЎХ¶ХЁ Х¶ХЇХЎХїХёЦ‚Хґ Х§ЦЂ, ХёЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х°ХµХёЦ‚ЦЂХҐЦЂХЁ ХѕХЎХ¶ХЎХЇХЎХ¶ ХґХ«ХЎХўХЎХ¶ХёЦ‚Х©ХµХЎХ¶ ХѕХЎХµХҐХ¬ Х¬ХјХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ ХҐХ¶ ХєХЎХ°ХєХЎХ¶ХёЦ‚Хґ ХЅХҐХІХЎХ¶Х« ХѕХҐЦЂХЎ, ХёЦ‚ХЅХїХ« ХЅХЇХЅХЎХѕ ХґХҐХІХЎХ¤ЦЂХҐХ¬ ХєХЎХїХҐЦЂ-ХЌХ«ХґХёХ¶Х«Х¶, ХёЦЂ Х¶ХЎ Х№Ф· ХґХїХЎХ®ХёЦ‚Хґ ХЄХЎХґ ХЎХјХЎХ» ХЎХµХ¤ ХґХҐХ® Х№ХЎЦЂХ«Ц„Х« ХЎХјХЎХ»ХЁ ХЎХјХ¶ХҐХ¬ХёЦ‚:

– Մեր շիշերը բողոքում են ձեր դեմ, պատվելի, – ասաց նա, – կամ դուք հանձն առեք սեղանապետությունը և կամ հանձնեցեք այն այս երիտասարդներից մեկին:

– Ներեցե՛ք, ես չգիտեի, թե ինձ է վերապահված կարգադրելու իրավունքը, – պատասխանեց պատվելին, – բայց որովհետև դուք ինձ եք տալիս այդ պատիվը, ուստի ես էլ իմ կողմից սեղանապետության պաշտոնը հանձնում եմ մեր ամենասիրելի բարեկամ Բյուրատյանին:

ФІХёХ¬ХёЦЂ Х°ЦЂХЎХѕХ«ЦЂХµХЎХ¬Х¶ХҐЦЂХЁ Х¶ХЎХµХҐЦЃХ«Х¶ Х«Х¶Х± ХѕХҐЦЂХЎ: Х†ЦЂХЎХ¶ЦЃХ«ЦЃ Х·ХЎХїХҐЦЂХЁ ХЅХЇХЅХЎХ¶ Х®ХЎЦѓХЎХ°ХЎЦЂХҐХ¬, Х·Х¶ХёЦЂХ°ХЎХѕХёЦЂХҐХ¬ХёХѕ Х«Хґ ХЁХ¶ХїЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ: ФІХЎХµЦЃ Ц‡ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« Х«Х¶Х± ХЎХ¶Х®ХЎХ¶ХёХ© ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂ Х­ХёХЄХёХјХҐЦЃХ«Х¶ Х«ЦЂХҐХ¶ЦЃ Х¤ХҐХґЦ„ХҐЦЂХЁ, ХёЦЂХёХ¶Ц„ ХЎХµХЅХёЦ‚ХЎХґХҐХ¶ХЎХµХ¶Х«Хѕ ХЇЦЂХЇХ«Х¶ Х¦ХѕХЎЦЂХ©ХЎЦЃХЎХ¶, ХҐЦЂХў ХҐХЅ ХўХЎЦЃХҐ Х« ХўХЎЦЃ ХґХҐЦЂХЄХҐЦЃХ« ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХҐХ¬ ХЎХµХ¤ ХєХЎХїХ«ХѕХЁХќ Х«ХўЦЂЦ‡ ХЇХЎХјХЎХѕХЎЦЂХҐХ¬ХёЦ‚ ХЎХ¶ХЁХ¶Х¤ХёЦ‚Х¶ХЎХЇ Ц‡ ХЎХ¶ХЅХёХѕХёЦЂ, ХЎХµХ¶ХёЦ‚Х°ХҐХїЦ‡ Х­ХёХЅХҐХ¬ХёЦ‚ ХЎХЅХєХЎЦЂХҐХ¦ХЁ ХўХЎЦЃХѕХЎХ® Х¬Х«Х¶ХҐХ¬ХёХѕ ХЅХЇХЅХЎХ¶ ХґХ« Ц„ХЎХ¶Х« ХЁХ¶ХїЦЂХҐХ¬Х«Х¶ХҐЦЂ ХЎХјХЎХ»ХЎЦЂХЇХҐХ¬ Ц‡ ХѕХҐЦЂХ»Х¶ХЎХЇХЎХ¶ ХЁХ¶ХїЦЂХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶ХЁ ХґХ¶ХЎЦЃ ХЇХёХЇХ«ХЇ Х°ХЎХЈХ¶ХѕХЎХ® ХґХ« ХҐЦЂХ«ХїХЎХЅХЎЦЂХ¤ ХѕХЎХіХЎХјХЎХЇХЎХ¶Х« ХѕХҐЦЂХЎ, ХёЦЂХЁ Х¶ХЅХїХЎХ® Х§ЦЂ Ц…ЦЂХ«ХёЦЂХ¤Х¶ХҐЦЂХ« Х­ХґХўХ«Х¶ Х·ХЎХї ХґХёХїХ«ХЇ Ц‡ Х¦ХўХЎХІХѕХЎХ® Х§ЦЂ ХµХёЦ‚ЦЂ Х¤ЦЂХЎЦЃХёЦ‚Х°Х«Х¶ХҐЦЂХ« Х°ХҐХї Х°ХЎХіХёХµХЎХ­ХёХЅХёЦ‚Х©ХµХёЦ‚Х¶Х¶ХҐЦЂ ХЎХ¶ХҐХ¬ХёХѕ:




Конец ознакомительного фрагмента.


Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/mowrats-an/patmvatsk-ner/) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.



Если текст книги отсутствует, перейдите по ссылке

Возможные причины отсутствия книги:
1. Книга снята с продаж по просьбе правообладателя
2. Книга ещё не поступила в продажу и пока недоступна для чтения